Quantcast
Channel: Versos e Aloumiños
Viewing all 1127 articles
Browse latest View live

FAÍSCAS (5) "Fronte ao busto de Curros Enríquez"

$
0
0

 




Gústame pasear entre árbores e xardíns. Se vexo unha fonte que mana, o seu frescor invade o meu espírito. Fágome cómplice do seu canto e esa serenidade consegue que a melodía invada as miñas ganas de ser libre.

     


     Esta mañá paseaba pola Alameda e achegueime aos xardíns do Areal que están ao seu lado. Acababa de chover non había moito. Fun andando paseniño e, tras secar cun pano un banco, sentei ao pé do monumento de 1911 que a cidade de Vigo lle adicou ao poeta Curros Enríquez. Fitei o seu rostro e sentín de preto os versos do escritor rebelde que, con Rosalía e Pondal, formou parte do Rexurdimento da poesía galega e, xa que logo, da brillantez do noso idioma. Faleille cos ollos tras a máscara que agocha uns rostros ateigados de incertezas. E como me ocorre sempre que me achego a Curros, sentín a ollada limpa deste poeta xusticeiro, seguro de que foi, como teño lido, unha das primeiras voces civís da poesía europea do século XIX. Unha voz que non dubidou en denunciar e fustrigar aqueles abusos dos poderosos. Porque, como di o profesor Alonso Montero, “para Curros o cidadán o é todo. Polo tanto cando a cidade está contaminada, non hai que refuxiarse no horto particular, lonxe das barafundas, alleo á contaminación: hai que loitar contra ela, e, se un é poeta, chegou a hora de poñer o canto ao servizo da cidade”.

Concordo co estimado profesor. Cada vez que estou fronte á estatua, percibo a ollada do poeta dun xeito limpo e directo. O poeta de combate que lle deu á poesía galega unha dimensión cívica case descoñecida. O poeta, Curros Enríquez, cun talento extraordinario asumiu moitos riscos por facer do deu discurso algo auténtico e rebelde , nunha sociedade caciquil, tanto no civil como no eclesiástico. Non debemos esquecer que fustrigou nidiamente a igrexa e, xa que logo, sufriu duros ataques por parte dela. Isto indica, moi claramente, o comportamento cívico do poeta. Foi a voz dos campesiños, tan explotados. Galicia foi case sempre a súa musa e non soportou endexamais as inxustizas que o pobo sufriu por parte das clases poderosas e da igrexa. De aí a súa poesía comprometida que tantos problemas lle produciron: exilio en Londres, condena ao seu primeiro poemario Aires da miña terra por conter -dixeron- páxinas aldraxantes para varios dogmas da relixión católica, multas a certas publicacións, éxodos, etc.

E mentres comeza a chuviscar sobre nós, érgome do banco sen deixar de mirar os seus ollos. Daquela, creo escoitar en voz baixa uns versos ben coñecidos. A medida que me vou afastando van perdendo forza pero xa se instalaron en min e, unha vez máis, síntome recompensado pola voz poética do mestre.

                   

¡Qué triste está a aldea,

qué triste e qué sola!

A terra sin frutos, a feira sin xente,

sin brazos o campo,

sin nenos a escola,

sin sol o hourizonte, sin fror a semente!

 

A pedra i as nubes

a sembra arrasando,

agoiran un ano de fame sombría;

sin pan os labregos,

nin herba pró gando,

¿qué vai a ser deles na crúa invernía?

 

Manadas famentas

de lobos montesos

baixaron das chouzas na noite calada,

e postos en ringla,

cos ollos acesos,

acenan dos probes prá porta pechada…

Mociños honrados

de sangue bravía,

si o mal dos petrucios non fordes alleos,

librádeos da morte,

¡facei montería

nos lobos da terra, nos lobos dos ceos!





                                                                                                                                          ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

JOÃO MANUEL RIBEIRO CONVERSA CON ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO SOBRE POESÍA E O SEU LIBRO "AS COUSAS QUE FAZ O MAR"

$
0
0


Un momento da conversa entre João Manuel Ribeiro e Antonio García Teijeiro





Falar conJoão Manuel Ribeiroé un verdadeiro pracer. Narrador, poeta, tradutor e editor, Joao Manuel Ribeiro ama fondamente a literatura e a súa didáctica.

Dende a editorial Trinta por uma linha, non só edita libros dun enorme interese, senón que abre espazos para que a palabra literaria pouse nas persoas interesadas e que docentes e outros axentes do feito lector poidan ampliar os seus coñecementos.

Trinta por uma linha  publicou hai algún tempo unha antoloxía en portugués da miña poesía: As coisas que faz o mar. Era un fondo desexo arelado por min e que me produciu unha fonda emoción. João Manuel fixo a selección e a tradución dos poemas. Marabilloso!

Amo Portugal, a súa literatura e a súa cultura en xeral. Amo as súas xentes e os seus lugares. De aí esa íntima e profunda ledicia ao ver os meus versos en portugués.

Sobre este tema e outros moi variados conversamos o xoves 29 de outubro a través de internet. Foi unha conversa sincera, rica, aberta nun ambiente encantador.

Aquí embaixo tedes o que deu de si, por se vos apetece vela e escoitala.

Versos e aloumiños tiña que publicala porque é un verdadeiro tesouro para nós.

Prezado João Manuel, obrigado polo teu agarimo.





A LUZ DAS PALABRAS (75) Xosé Neira Vilas

$
0
0

 




Nesta nosa sección A luz das palabras, un home dunha transcendencia indiscutible na cultura e literatura galegas: Xosé Neira Vilas. E a súa luz no noso blog-revista son dous contos fermosísimos e ben curtos que están no seu precioso Aquel neno, que en xullo de 2013 publicara Edicións Embora.

     En Versos e aloumiñosveneramos a Neira Vilas pola contribución, tanto poética coma narrativa, que deu á nosa LIX. E non só.

E temos un agradecemento moi particular para Miguel Toval quen, dende Embora, nos permitiu publicar este dous textos e, ademais, tivo o detalle de enviarnos os dous debuxos maxistrais de Xosé Vizoso que os acompañan no libro e nesta luz das palabras que tanto queremos

     Grazas, Miguel, de corazón.

 

 


 

Di Neira Vilas no limiar (co título de Motivación) de Aquel neno, un monllo de relatos curtos dun contido claramente biográfico que “ todo home leva por vida un neno dentro de si (e toda muller leva unha nena). E inda que teña cen anos ou máis o neno aparece nel cada pouco, porque ninguén esquece, ninguén desbota o neno que deixou atrás. E cando pretende arredarse del, fuxir do que foi nos primeiros anos da súa existencia, perde o rumbo e fai toladas”.

                 

         Xosé Neira Vilas (Foto de Santos Díez)

     Ninguén dubida de que Neira Vilas levou dentro del o neno que foi. El recoñéceo. E engade que ese neno que foi -o do libro do que tiramos os contiños- pode chamarse Balbino, Moncho, Toño, Lelo etc., ou sexa, pode ser máis ou menos algún deses seus nenos literarios, mais tamén, aclara, “pero tamén pode ser o neno que eu mesmo fun e que aínda que queda lonxe o sigo sendo, non o do carné de identidade, nin o do pasaporte, nin o que aparece na cuberta deste e doutros libros dos que son `culpable´, senón de Pepe de Santiaguiño, ou Pepiño de Gres, que así me chamaban cando comezaba a atoutiñar sobre a codia do mundo”.


     E deixa moi claro o noso autor que os escritores e escritoras non deixan de falar dos demais cando falan de si mesmos.

     E ten moita razón.

 

 


 

Escribir

 

DESPOIS DAS PRIMEIRAS LETRAS QUE LLE deprendeu o Avó foi á escola. Para el era todo un milagre iso de levar a fala a signos, poñer en figuras o que se dicía ou se cantaba, unha oración ou unha maldición. Non só escribía no encerado ou nalgún papel. Riscaba palabras no po do camiño, na parede branca da igrexa e tamén na tona mol dalgunhas árbores coma olmos ou ameneiros, na primavera, usando a aguillada de levar as vacas ou unha navalla. E un día falou con el na fonte Engracia, aquela mulleriña pobre, coxa, analfabeta. Pediulle que lle escribise unha carta para o seu irmán que estaba en América. E foi á casa dela e escribiu a carta, na que lle puxo cousas moi bonitas que se lle ían ocorrendo. E así unha e outra vez. Tamén lle lía as que ela recibía do irmán. Andou niso máis dun ano ata que Engracia dixo que se acababan as cartas porque seu irmán morrera.

 

 

                                                                             (Debuxo de Xosé Vizoso)

 

A morte

 

VIU MORRER Ó AVÓ. ERA POLA TARDIÑA. TODOS andaban no agro, na recolleita das patacas debaixo da viña na cabeceira da leira grande. O Avó faláballe algo, pouco e con voz roufeña e encerellada. No tallo que tiña ó pé da cama apousaba aquel resto de lapisiño amarelo cunha goma no cabo, co que anotaba o pouco que tiña que anotar. Foino collendo coa man dereita e deullo ó neto, que se puxo moi contento. Tiña os ollos medio pechados e xa case non falaba. Nunha desas pediulle auga e foilla buscar. Colleu o tanque e encheuno no balde que apousaba na laceniña da parede e levoulla. Auga fresca que trouxeran esa mañá da fonte das penedas. Deulla. Bebeu un gurrucho. Logo pechou totalmente os ollos. Ampeaba. Pouco despois, nada. Estaba morto. O neno decatouse. Deulle un bico e botouse a chorar. Seguía chorando cando seus pais e mais a Avoa chegaron do agro.


                                                    Debuxo de Xosé Vizoso 




REMUÍÑO DE LIBROS (73) "Sete chaves para abrir os soños", de Alfredo Gómez Cerdá

$
0
0

 





TÍTULO: Sete chaves para abrir os soños.

 

AUTOR: Alfredo Gómez Cerdá.

 


ILUSTRACIÓNS: David Pintor.


 


EDITORIAL: Kalandraka. Colección: SETELEGUAS.

 



Fermosa homenaxe narrativa que nos achega Kalandraka sobre sete creadores e creadoras que durante décadas marcaron e, seguen a facelo, a moitos lectores coa chave máxica das súas palabras, das súas historias, capaces de abrir a porta á fantasía e á creatividade de mundos paralelos e posibles. Esta homenaxe vén da man doutro creador, Alfredo Gómez Cerdá, que tamén ten sinalado camiños diferentes aos novos, amosándolles varias perspectivas da realidade e sempre en consonancia co compromiso social, cultural e humano que conleva a literatura.

Sete chaves para abrir os soños son sete relatos ficcionados a partir de feitos particulares e trazos propios dos sete autores que se converteron en mito. Así, ao longo das súas páxinas o lector atopa a máxica fiestra de Rodari que lle vai permitir á súa protagonista agocharse do mundo gris no que vive e adentrarse noutro no que é feliz pois non hai berros nin insultos. Pero tamén os prodixios de Tomi Ungerer capaz de mudar todo de sitio. E as trenzas de Pippi como bandeira de moitas xeracións que defenden un mundo mellor, máis xusto, equitativo e plural. Ou o baúl de Juan Farias que garda no seu interior a grandeza das pequenas cousas da vida.  A lata de conservas de Christine, Os vampiros de Roald Dahle a moto de Gloria Fuertes tamén teñen cabida nesta alegación do poder e a forza da palabra coma eixo transformador de comportamentos, actitudes e pensamentos.

Grazas á tradución de Isabel Soto podemos desfrutar deste libro na nosa lingua.

As ilustracións de David Pintor acaen moi ben ao texto e amosan os diferentes autores cos seus trazos característicos de personalidade.

 

Páx.45: “–Formamos parte da tripulación do capitán Efraim Mediaslongas. El aprendeunos que as fronteiras só son liñas absurdas e invisibles que se crearon para separarnos a uns dos outros.”

Páx.60: “Neste baúl gardarei as miñas lembranzas e os meus soños.”

Páx.76:”A dor era unha ponte invisible que unía os seus ollos, os ollos dunha nena e os ollos dun rato.”

Páx.103:”Polgariño lembrou uns versos da veciña poeta:

                Gente que sólo va a lo suyo

               ¡Gente de la que huyo! “



                                                                                                                                                ALBA PIÑEIRO

A LUZ DAS PALABRAS (76) Antonio M. Chaves Cuiñas

$
0
0

 



Coñecino na Residencia de Estudiantes de Pontevedra hai ben anos. Antonio Manuel Chaves Cuiñas era un mozo cheo de inquedanzas culturais e iso gustoume. Sempre gozou co feito de escribir e abofé que o facía moi ben. E, ademais, coma os grandes, pinta.

     Tiveron que pasar ben anos ata que puiden volver a darlle unha aperta moi sentida.  Foi na presentación do meu poemario Pasando as follas do tempo, no Club Faro. Encantoume velo e sentino preto, malia que xa non eramos os mesmos. Pero si eramos -e somos- amantes da cultura e de que esta chegue ao maior número posible de persoas.

     Antonio Manuel Chaves Cuiñas é un escritor de verdade. Escribe, entre outras mil cousas, poesía e narrativa. Gústame a súa prosa directa e crítica. Unha prosa sen adornos e moi efectiva. E a súa poesía produce vibracións no lector pola poderosa carga emocional e punxente que contén.

     Por iso e por moitas outras cousas está en Versos e aloumiños.

     As súas palabras posúen luz e aluman.

     Moitas grazas, “tocayo”.


Antonio M. Chaves Cuiñas

Dos poemas en uno… poema que forma parte de mi próximo libro ya registrado: “UNO… «pienso: luego: exilio»”, con prólogo de la escritora y profesora argentina Nora Strejilevich, y epílogo de la profesora y artista gallega Paula Pérez De Mendiguren Martínez...

 

 

TODO ES UNO

 

 

 Al punto de un minuto de la hora señalada

         culparon a una aguja del retraso ocasionado

         por un metro de arena de puntual distancia mal medida

Balbuciendo enigmas vestidos de tinieblas

         y claves voladoras de cruces sorprendidas                            

         en lo alto de una alfombra doblemente polvorienta

         arrojando códigos como piedras sucesivas

Golpeando de rumores la mesa de negocios

         con tubos de grises oleoductos y trayectos de enigmas

         –armando catedrales y grandes almacenes–

         de apertura bendita e infinita espera que no aguarda

Donde libreros mercaderes sin pudores

         ofertabanen septiembre de atalayas

         textos de libros prohibidos y sin hojas

         al peso en portadas de negros escritores en calzones

Habitando la prisión encarnada

         del apretado tiempo inmedible

         por relojes acuñados en zecas de madera polvo ceniza y paja

Volando goteras de tinta sobre cometas en lamento

         que no pellizcan nubes de acero entre aviones

Zarpando de puertos imposibles

         hacia ninguna parte de mareas en bañeras                                                    bañadas de blancos oscuros azulejos azules

         cuando el lusitania se hundió se hundió se hundió

         como las dos enormes palmeras de hormigón

         en la ciudad ramera y gris de comercio prostituida

Con disolvente de urgencia preñado de vacuos pensamientos

         y exilios en perífrasis jurídicas

         imprimiendo partes de inocentes fallecidos en vida

Talando las bases de una altura vestida de antemano

         en los cuartos traseros de salas tribunales salpicadas de botas

         simplificando árabes palmeras de favores

Y trajes pesados de maletas pobladas de combates

         y libros sin retorno sin leer sus relativos interiores

Kilogramos de masa y fuerza con albert einstein en plaf

         dinámico sentir inquieto del beneficio y monolito

         en reposo al cierre de las bolsas que golfos celebran

Lanzando mensajes al cuadrado de un ring de cuatro esquinas

         al par veloces volando sobre altas enormes torres

Más allá de las llaves que perdieron sus puertas

         en los caminos gemelos de azares bushladen

No planificados por guantes y manos revestidas con dedos

         de vendajes perforados y reproches y el cuento de la cabra

Saltando sobre los hemisferios terrestres del puto nuevo orden

         como niños felizmente perdidos entre algodones

Al toparse con el país fraternal de nunca jamás preguntes

         vergüenzas rejas ni miedos...

         y ellos los otros: se ríen y se ríen y se ríen...

Porque
Te
Quiero
Requerer
Sin llegar a comprender lo que siempre supe...

         quemucho antes que un tal tales de mileto...

Todo es uno…

                            ANTONIO CHAVES.

Pelado y afeitado...

«ANTE LA SEGUNDA OLA... TOCA SEGUIR NAVEGANDO»

... y ante la segunda ola... -ahora pelado y afeitado-... toca seguir navegando, amando, soñando, pintando, escribiendo, creando, viviendo... manteniendo las distancias, que no alejamientos... y respirar, más allá de toda duda, o señalamiento esquinero..




Por se queres saber bastante máis del



ANTONIO CHAVES

 

Cambados, 1959.

Escritor, pintor, animador sociocultural...

 

Desde 1976 ha publicado trabajos de contenido diverso en: Diario de Pontevedra, Xuventudes nos Xornais, Correo de Galicia (Buenos Aires), La Voz de Galicia(corresponsal), Faro de Vigo, A Nosa Terra, ABC, A Peneira, El Correo Gallego, El Mundo, Galicia Digital, Praza Pública, Revista Cultural LA NOCHE (Santiago de Chile) Fue secretario y colaborador de la Revista Universitaria de Cultura «Coordenadas» (Santiago de Compostela), y colaborador y miembro de redacción de la Revista de Ciencia, Arte y Pensamiento «Congostra», editada en Vigo por la Asociación Cultural “Zeca Afonso”...

Ha participado en recitales poéticos y encuentros literarios con, entre otros: Rafael Alberti, Lorenzo Varela, Carmen Kruckenberg, Antonio Tovar, Carlos Oroza, Xela Arias, Arturo Cuadrado, Méndez Ferrín, Margarita Ledo, Carlos Casares, Manuel Cuña Novás, Manuela López García, Xulio Valcárcel, Bernardiño Graña, Alberto Avendaño, Alicia Martínez del Burgo, Uxío Novoneira, Miguel Anxo Murado, Alonso Montero, Manuel Lueiro Rey... 

 

Es autor, entre otros,  de los siguientes libros:

- Reliquias del Vaciamiento(Santiago de Compostela, 1978).

- Como Aves de Paso(Zaragoza, 1982).

- La UGT de Vigo. Una aproximación histórica (Vigo. 1ª edición en 1998, y 2ª edición en 2006)… Libro donde el autor trata sobre la vida y obra del dirigente socialista gallego Enrique Heraclio Botana...

- Resol de ensueños para Arturo Cuadrado (Santiago de Compostela, 2004).

- Aproximación a Don Quijote. En busca de Pinceladas Pedagógicas (Pontevedra, 2005).

- Mar azul, Cielo azul, Blanca vela (Dénia, 2007).

- Crónica de Vuelos en Tiempos de Vigilia (Vigo, 2012).

 

Ha colaborado -entre otras- en las siguientes publicaciones y libros colectivos:

- Antoloxía da Poesía Galega Actual (Santiago de Compostela, 1980).

- TALLER LABERINTOS. Cuadernos de Creación Literaria (Bilbao, 1982).

- Homenaje a Arturo Cuadrado.Artes e Letras (Vigo, 1983).

- RENOVACIÓN E AVANGARDA EN GALICIA (1925-1933). Os pensionados da Deputación de Pontevedra(Pontevedra, 1986).

- Concurso Nacional de Poesía “O FACHO”, 1978-1989 (Ferrol, 1990).

- Vigo en tres paisajes (Vigo, 1990)… Realizó las ilustraciones y escribió el epílogo del libro, el último de Manuel Lueiro Rey en vida.

- Arturo Cuadrado. A fantasía dun pobo (A Coruña, 1999).

- Los Museos del Juguete y la Infancia a finales del siglo XX (Madrid, 1999).

- Homenaxe a Luis Seoane. O Grove, abril de 1980 (O Castro, 2001).

- El Juguete Español del Siglo XX. 100 años de Entretenimiento y Aprendizaje (Madrid, 2001).

- El Exilio de los Niños (Madrid, 2003).

- Payá. 1905-2005. Cien años de juguetes en la Comunidad Valenciana (Valencia, 2005).

- Los Colegios del Exilio en México (Madrid, 2006).

- Joguetmaniàtics, 1991 - 2006 (Barcelona, 2006).

- Museu Valencià del Joguet, Catàleg-Catálogo(Ibi, 2008).

- Manuel Lueiro Rey (1916-1990). A Libertade Ferida (Galicia, 2013).

- Manuel Lueiro Rey (1916-1990). A Libertade Ferida (Buenos Aires, 2014).

- Camiño Aberto. 100 anos nacemento Lueiro Rey, 1916-2016 (Pontevedra, 2016).

- Ha escrito los prólogos para los libros “Un nombre para la Historia: Clara Zetkin. Ejemplo de coherencia” (Andalucía, 2019); y, “Cartas al Mar de Finisterre” (Galicia, 2020), ambos de la autoría de Alicia Martínez del Burgo…

- «Federico García Lorca en Santiago de Compostela». Editora Alvarellos (Galicia, 2020)...

 


"A muller das mareas/La mujer de las mareas" Técnica mixta. A. Chaves


                 


Próximas publicaciones del autor:


-
“Carlos Oroza. Mosaico Caleidoscópico”. Libro sobre la vida y obra del Poeta Maldito del Café Gijón…

- “Matilde Vázquez «Pasión por el Canto» (Cambados, 1906 – Madrid, 1992)”

- “Pablo de Rokha. Claves y enigmas”…

- “«UNO… «pienso: luego: exilio»”

 

Obras de Antonio Chaves figuran en la Biblioteca del Congreso de los EE.UU. de América…

Desde 1994 preside la Fundación “Raquel Chaves” (Vigo), vinculada al mundo del juego, el juguete y la infancia...

En 1996 promovió el premio periodístico Enrique H. Botana, que en su Iª edición le fue concedido -a título póstumo- a Segundo Mariño…

Entre 1997 y 2005 ejerció de director del Museo Castellano-Manchego del Juguete (Mohedas de La Jara – Toledo)…

Desde 2006 pasa a coordinar el MuGaIn (Museo Galego da Infancia, Xogo e Xoguete) en Vigo...


VERSOS E ALOUMIÑOS DESÉXAVOS UN FELIZ 2021 CON POESÍA

$
0
0

 



Chegados a finais do mes de Nadal deste ano que en tantos sentidos ten sido tan duro, cheo de dor, enfermidade, confinamentos e unha realidade que nos desgusta e que agardamos que cambie o máis axiña posible, o noso blog-revista quere desexar a todos os lectores e lectoras un Feliz Aninovo. E faino do único xeito que sabe: con este vídeo (subtitulado en castelán e inglés) no que Antonio García Teijeiro recita "O vello poeta e a neta", extraído do libro Contos e poemas para un mes calquera, escrito en colaboración con Jordi Sierra i Fabra. Con estes versos inspirados pola súa andoriña, Antonio e todas a persoas que facemos posible o blog queremos desexarvos (e desexarnos) que o Aninovo, desta volta máis ca nunca, chegue cargado de boas novas, de versos e de literatura. FELIZ 2021!



A LUZ DAS PALABRAS (77) Carles Cano

$
0
0

 



 Falar de Carles Canoé falar duns monstro…”das paellas”. É falar dun amigo.

Pero por iso non estaría no noso blog-revista. Carles é un grande escritor cunha liña moi definida en todos os xéneros que toca. Carles é un enorme contador/encantador de historias, tanto oralmente coma por escrito.

Carles escribe unha poesía xogantina e cotiá na que o lector/a se ve desfrutando coas súas verbas. Carles escribe, tamén, unhas historias disparatadas que nos fan rir a cachón pola intelixencia e polo humor que conteñen. 


     Non esquecerei nunca, malia os anos transcorridos, a lectura que lles facía en voz alta aos meus alumnos de 6º de Primaria do seu marabilloso libro Cuentos para todo el año, unha obra ateigada, ademais, de tenrura.




Porque Carles Canoé tenro, sabe dotar de graza a súa obra e é un contacontos excepcional. En definitiva, un amigo entrañable.

     Que non estivese en Versos e aloumiños, sería unha eiva imperdoable. Pois xa esyá aquí, para que poidades desfrutar da súa imaxinación posta ao servizo da literatura. E chega con toda a súa forza e co seu agarimo pola palabra literaria, sempre a prol do lectorado.

     Moitas grazas, Carles, colega!



Carles Cano





                               LA PRIMERA VEZ

 

         La primera  vez que un elefante vió el mar pensó:

         --¡Ostras! ¡Que bestias son los cocodrilos de este río, se han comido la otra orilla!

 


                                                                   UNA LEYENDA

 

         Cuenta la leyenda que a un elefante que paseaba por un acantilado un dia de tormenta, se lo llevó un golpe de mar. Fue una ola tan fuerte que le arrancó las orejas y la trompa y le puso los colmillos del revés. A pesar de todo, el elefante sobrevivió e incluso aprendió a nadar,  tan bien que las patas se le transformaron en aletas. Ahora que su familia y amigos no podían verlo pudo hacer realidad uno de sus sueños: ¡Dejarse bigote! Así nació la primera morsa.

 

Nun encontro con lectoras e lectores



                                                    CEGUERA DE AMOR

 

         Una boa miope se enamoró de la trompa de un elefante. Todos los días a media tarde, iba a festejarla y se abrazaba a ella. El elefante la dejaba hacer porque le sabía mal desilusionarla y únicamente se la sacudía de encima cuando se ponía excesivamente fogosa. La boa tomaba aquellos batacazos como prueba de amor y todas las tardes volvía.

         Un día sus congéneres quisieron sacarla de su error y le dijeron la verdad. Ella les contestó, casi sin inmutarse:

­–¿Y qué? ¿No dicen que el amor es ciego?

(del libro 40 Elefants mariners. Ajuntament de Mislata 2006)

 






Ida y vuelta

Tuvo que ir a ROMA y volver

Para saber que aquello que sentía

Y que lo ponía del revés era AMOR.

 

Ortega?

Yo soy yo y mis circunferencias

(Michelín)

 

Poesía amorosa

Versaba tan bien,

Que te dejaba con la miel en los labios.

 

Confusión

Tenía un problema con la endivia

Pensaba que era un pecado

Y por eso nunca la había probado.

 

Rebelión

–¡Esto si que es la rebelión de las masas!

Dijo, agarrándose las lorzas de la panza.         

                                           Micropoemas (inédito)

 

 


 

                     LEGO

Un xiquet

jugant amb un lego

és un poeta

buscant un poema.

A voltes sobren paraules,

o peces de a dos.

Altres no hi ha manera

De trobar una rajola esdrúixola.

Les paraules grogues

són millor que les verdes

per a contar deserts

o construir camells,

però amb les verdes

es pot dir un bosc,

muntar una serp

o alçar una palmera.

Res de tot això es pot fer

amb les paraules blaves

que, tanmateix, són necessàries

per als poemes tristos

i per a fer el mar.

Un poeta

 jugant amb les paraules

És un xiquet

Buscant un poema.

 

 

En plena faena



EJERCICIO

 

Hay quien hace listas

con las palabras más hermosas:

amor, libertad, azahar, jacarandá…

Para mi la primera seria:

Azul.

 

Suena tan bien que te llena

toda la boca y se queda aleteando

como una libélula, un colibrí,

en el cielo húmedo del paladar:

Azul-l-l-l-l.

 

Me transporta a otro cielo limpio.

Me sumerge en un mar profundo.

Me trae la caricia salvaje del sol

y el murmullo del crepúsculo.

Azul.

 

Tiene un sonido luminoso,

quizá por la luz que se enciende

al leerla del revés: luz-A

¿Qué clase de luz será esa?

Azul.

 

Esta es mi primera palabra.

Las otras, las siguientes,

ya se me irán ocurriendo.


Con Antonio en Galicia


FAÍSCAS (6) "O mar indefinible, sarcástico e tenro"

$
0
0

 




“El mar, / la mar. / Sólo la mar…”que dicía o poeta gaditano. O mesmo que quería que levasen ao nivel do mar a súa voz se morrese na terra. Rafael Alberti cantou o amor si, pero tamén os nosos Bernardino Graña, Manoel Antonio, Martín Codax ou a prezada Xohana Torres entre outros.É que o mar está para ser cantado na súa inmensidade. Cantan as ondas mentres rin fachendosas as súas brincadeiras. Cantan coa voz de escuma entre algas e areas. E nós cantamos tamén (Ondas do mar de Vigo…), porque ese mar presenta mil rostros para seren cantados. En voz baixa ou ben alto, os poetas cantan as flutuacións dun mar que acariña pero que afoga; que ri ás gargalladas pero tamén chora; que bica pero que ameaza. Mais… é tan grande a fascinación que produce!

     É tan mentiroso o seu xeito de mirar… Son tan incisivos os seus laios… Son tan escuras as súas mentiras…, tan románticas as súas apertas…, tan doces os seus beixos…, tan de vidro os seus labios…

     O mar cativador que couta ilusións. O mar, que lea cos seus movementos as profecías dos navegantes. Ese mar próximo, case infinito, portador de conversas sen palabras pero molladas de salitre e de vento. O mar e o aire non deixan de moverse endexamais e transmiten unha enerxía á que nos entregamos docilmente. Di o escritor arxentino Pedro Mairal -que descuberta!- que “o mar limpa, serena, cansa e nos sincroniza con todo o que se move á velocidade exacta da Terra”.

     Así me sinto eu. Só que a min o mar non me cansa. Todo o contrario, infúndeme unhas sensacións que me permiten recuperar esas partes perdidas de min mesmo que foron desprendéndose ao longo dos períodos de sequedade emocional. O mar indefinible, sarcástico e tenrro. O mar incorruptible e creador de múltiples ladaíñas. Ese é o mar que me seduce. Que nunca me afoga. Que sempre, moi fachendoso, me bisba ao oído uns versos para que eu lle escriba un poema, cousa que fago sen facerme de rogar porque, no fondo, eu tamén o preciso.

   




                                                                                                                                    ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

A LUZ DAS PALABRAS (78) Manrique Fernández

$
0
0


 

A esta persoa inquieta e dinámica coñecina persoalmente en Ponteareas co gallo da celebración dos Xogos Florais da vila.

     Manrique Fernández causoume unha fonda impresión pola súa vitalidade cultural, polas súas ideas para facer da literatura algo ben presente na sociedade e pola súa sensibilidade artística, que é grande e variada.

     Non hai moito tempo que Manrique deu ao prelo na editorial Galaxia un libro de relatos que me emocionou, Os anxos indecisos. Antes xa lera a novela publicada por Belagua Edicións, Tres feridas.

     A súa literatura converteuse para min en “literatura amiga” e vexo o espírito deste autor nas dúas obras citadas. Enorme autenticidade.

     Como non ía estar en Versos e aloumiños se a súa palabra posúe unha luz que nos fai mellores?

     Aquí está, cun capítulo dunha das súas novelas.

     Desfrutádeo.



Manrique Fernández



A luz da lúa chea

Manrique Fernández

 

 

 

A noite. A noite é poderosa. É un soño profundo, un misterio insondable, unha paréntese de negrura. A noite é o berce das almas inquedas, o acubillo dos espíritos senlleiros; é cómplice dos amores furtivos, acougo dos desenganados, agocho dos meditabundos.

A noite é un río de esperanza, a promesa dun mencer, o devalo dos contratempos.

Na noite poden acontecer calquera tipo de sucedidos, agardados ou sorprendentes, rutineiros ou inexplicables. E na noite, eu son a raíña indiscutible. Dende o principio dos tempos, sentada no meu trono de estrelas, nada do que facedes na noite escapa á miña observación. ¡Nada! Eu son quen vos trae os soños ou os pesadelos, quen vos impide durmir ou espertar, quen vos guía na escuridade, quen tece as historias de medo e arrepíos. Podedes chamarme Selene, se vos presta. Gústame ese nome.

O tempo non ten segredos para min. Reino para vós dende que todo comezou. Dou voltas ao voso redor, espío os vosos pensamentos, as vosas argalladas, as vosas promesas e as vosas traizóns. Cada noite e en cada punto do planeta que teño aos meus pés. Agora mesmo, por exemplo, vexo a Simón e Aurita na traseira da rectoral, onde tantas e tantas veces se xuntan para falar das súas cousas, para mirar as estrelas e contar historias. Para mirárense e contárense o un ao outro. Gústanme estes dous rapaces.

¡Afastade, nubes ruíns, que non me deixades albiscar aos mozos! ¡Liscade dunha vez! Así, veña. E agora, unha raioliña de luz para eles por cortesía da súa vella amiga.

—Mira, Simón, por fin apareceu a lúa. ¡Que redonda está e que luz máis fermosa ten!

Grazas, Aurita. Xa sabía eu que che había de gustar, moza melosiña.

—É certo. E está chea de todo, ¿viches? Redondiña coma un queixo daqueles tan saborosos que facía a túa nai. E tal semella que lle metesen dentro un quinqué xigante do moito que aluma.

—¡Ha, ha, ha! Mellor. Así podo verche a cara.

—¡Cala, lingoreteira! ¡Coma se non ma tiveses visto ben veces!

Iso é certo. Estades toliños un polo outro, non hai máis que vervos xuntos. Ti bebes dos seus ollos verdemar e ela adoece polas túas historias. ¿Por que non lle contas unha? A noite gardará as túas palabras e protexerá o voso segredo.

A min tamén me presta atender a esas lendas tan fermosas. Escoiteinas todas centos de veces ao longo dos anos. E moitísimas máis que os homes fostes esquecendo polo camiño. Pero tedes a teima de trocar o que vos dixeron a vós cada vez que a relatades, por iso sempre son novas para min. ¡Veña, contalle unha!

—Aurita, ¿sabes o conto do druída que habitaba no castro? ¿Conteicho algunha vez?

—Coido que non. Estou desexando escoitalo. ¡Cóntamo, anda!

—Ben, pero é unha historia arrepiante.

—¡Son as que máis me gustan! Non te fagas de rogar, veña.

—Vale. Pois aconteceu fai moito, no castro que hai no alto do monte, o que chaman Castro de Valmaior.

—Ben o coñezo, non está lonxe da miña casa.

—Disque no tempo no que os animais falaban, estaba habitado por unha tribo das que chaman celtas, e que alí había un vello druída, que seica eran unha especie xuíces e conselleiros do clan, pero tamén sacerdotes, medio meigos ou algo así.

—Xa sei o que son os druídas. Falaban cos seus deuses, creaban apócemas misturando herbas e eran capaces de facer cousas que a nós nos parecen imposibles.

—Exacto. Pois segundo se conta, este druída era un dos máis poderosos de toda a bisbarra e as súas proezas chegaban a cada curruncho do país sementando admiración en todos os que as escoitaban. Había quen dicía que tiña tratos con espíritos malignos, diaños, trasnos e seres desa ralea. Tiña un nome moi raro que nunca consigo recordar.

—¿Que máis ten como se chamase? Ti segue co relato.

Lémbroo ben. Chamábanlle Olónico. Era un home nobre e baril, alto coma un carballo e forte coma un penedo. Tiña unha longa melena avermellada e cando o sol lle daba de cheo mesmo semellaba ter lume na testa. Eu isto non o puiden verificar por razóns que a ninguén se lle escapan, pero tal fama chegou a min. Foi o druída máis importante do seu tempo e de todos os que viñeron despois; ninguén acadou nunca tanta sabedoría coma el.

—Ao parecer, vivía cunha muller misteriosa: nunca se soubo de onde viñera. Un día apareceu no poboado preguntando polo druída e dende ese intre ficou a vivir con el. Era a súa concubina. Na aldea dicían que descendía dunha saga de raíñas feiticeiras que dominaban a maxia, os encantamentos e os feitizos; unha meiga pouco menos poderosa ca o noso druída. Desta si que lembro o nome: chamábase Morgana.

¡Morgana! ¡Triste Morgana, filla dos mares e das mareas! Tamén de ti me lembro... ¡Como esquecer aquel sorriso garatuxeiro, aquela ollada esquiva e fuxidía, aquel carácter impetuoso e afoutado! ¡Ah, a vella Morgana!

—Entre os dous acadaban todo tipo de proezas, protexían coa súa sabedoría ás xentes do poboado e favorecían as colleitas e as batallas.

Certo: nunca houbo castro máis protexido ca aquel nin máis envexado polos clans da bisbarra.

—Pois ben, contan que unha tribo veciña quixo someter aos seus habitantes. Ao amparo da escuridade da noite e coa sorpresa como estandarte, aquela tribo atacou o castro de Valmaior e derrubaron parte do valado para poder penetrar na praza.

Lembro perfectamente o suceso, amigo Simón. Foi un ataque brutal e houbo mortos a esgalla. O sangue vertido enchoupou a terra... Pero non quero interromper máis o teu relato. Continúa.

—Pois parece ser que durante a loita, querendo ou sen querer, as tropas atacantes tronzáronlle a vida a Morgana. Ela sabía pelexar coma un home e enfrontouse a eles coa espada na man ao pé do valado, pero fíxoo con tan mala fortuna que recibeu unha ferida no peito que lle provocou a morte. O druída tíñaa nos brazos cando se lle foi a alma e din que chorou e chorou ata anegar toda a estancia, pero supoño que iso será unha esaxeración.

—¡Home! ¡Digo eu! Pero se así foi como cho contaron por algo será.

—Así xustamente. Mesmo hai quen pensa que o regato de Vintel naceu naquel intre pola acumulación das bágoas do druída e que por iso as súas augas saben a tristura.

—¿A tristura? ¡Pois a min sábenme ben! Ao baixar do monte pasa ao pé da casa; teño bebido moito del e nunca lle notei nada raro. É unha auga algo recia, pero baixa fresquiña e é saborosa. Pero iso é igual. ¿Que pasou despois?

—O druída toleou coa carraxe de ver o corpo morto da súa amada e xurou vinganza. Saíu ao pé do muro con Morgana nos brazos e a súa figura sobranceira abondou para deter o combate. Os loitadores sentiron a necesidade de deixar de pelexar para admirar a impoñente silueta daquel home que tiña lapas de ira nos ollos. Un berro atronou o aire e todos sentiron como a terra se remexía baixo os pés e o vento comezaba a asubiar unha cantiga taciturna, morriñenta. As nubes arremuiñáronse sobre o poboado e tamén choraron a pena do home, choraron como nunca choraran na memoria dos máis vellos.

—¡Xa é chover!

—Entón, o druída falou. E dirixíndose aos atacantes, cuspiu maldicións que fixeron estarrecer aos máis arroutados: «¡Malnacidos! ¡Fillos de todas as serpes! Arratrarédesvos polo chan coma os réptiles que sodes e viviredes eternamente nesa condición lamentando o voso acto, sen paz para as vosas almas mentras o mundo sexa mundo.»

—¡Dá arrepío!

—Cala, non interrompas, que chegamos á parte máis importante. Porque xusto nese intre, segundo contan, unha néboa mesta comezou a espallarse sobre o poboado e todos e cada un dos guerreiros atacantes caeron ao chan, coas mans pegadas ao corpo e as pernas estricadas, e comezaron a reptar sen se poder erguer e sen ser capaces de dicir unha soa palabra; dos seus beizos só saía un asubío agudo coma o das serpes.

¡Ha, ha, ha! Canta imaxinación tedes aí abaixo, e que fermosas historias facedes con ela.

—Seica ese é o motivo polo que a xente da aldea lle ten tanto medo ás cóbregas que aparecen nos bosques e nas leiras: cren que aínda poden ser algunha daquelas almas en pena.

—Tiñas razón, é arrepiante. Pobres guerreiros.

—¿Gustouche?

—Moito, Simón. Pero danme un pouco de pena eses homes, arrastrándose polo chan eternamente.

—Téñeno ben merecido, ¿non si?

—É moito castigo. ¡Eternamente!

—¡Boh! Só son historias, non lles fagas moito caso.

—O druída estaba moi enrabexado, nótase que amaba con forza a Morgana. ¿Ti cres que pode existir un amor tan forte como para facer algo así, Simón?

—¡Por suposto! ¿Quen o dubida? Cando un ama de verdade é capaz de calquera cousa. Mesmo de dar a vida pola persoa amada, por disfrutar un só intre do seu amor. O amor é a arma máis poderosa do universo todo.

Moi ben, Simón, así se fala. Se algo aprendín observándovos dende que comezástedes a descolgarvos dás árbores é que o que acabas de dicir é a maior de todas as verdades. E coido que Aurita, polos ollos que che está a poñer, pensa igual ca min. Esta moza é moita moza.

—Simón..., dame un bico.

—¡Aurita!

—¡Simón!

Vaia, parece que eu aquí xa non pinto nada. Deixemos que a natureza siga o seu curso. ¡Nubeiros, volvede aquí! Tapade o que vai acontecer aí abaixo. E pechade os ollos, non sexades curiosos. ¡Veña! ¡Apurade!

—Mira, Aurita, a lúa escondeuse tras das nubes.

—Non importa. Xa que non che podo mirar aos ollos, apalpareite...



Por se queredes coñecelo mellor



Manrique Fernández

 

(Sistallo – Cospeito – Lugo. 1965)

Son licenciado en Xornalismo pola Universidade Complutense de Madrid. Traballei en Galicia en distintos medios de comunicación, tanto en prensa escrita como en radio, televisión e medios dixitais, en distintos cargos e con diferentes responsabilidades. Entre 2002 e 2017 exercín de director-xerente da Fundación Rogelio Groba. Na actualidade colaboro co Concello de Ponteareas na organización de actividades culturais, como o ciclo “Venres D_letras”, do que son coordinador dende o seu nacemento.

Froito da colaboración co compositor Rogelio Groba naceron diversos traballos, como a súa biografía autorizada,“Meditacións en branco e negro” (Xerais, 2000); o libro de conversas “Diabolus in musica” (Galaxia, 2011). Tamén xurdiron outras colaboracións como letrista de algunhas das súas composicións: as óperas “Floralba” e “Pedro Madruga. O noso Rei”, unha ópera infantil (adaptación do conto de Charles Perrault “O gato con botas”, en galego e en castelán), a cantata “Corpus en Ponteareas”,  o réquiem “Samaín. Réquiem galego”,  e varias cancións.

O libreto da ópera “Floralba” e máis un poema longo que a inspirou, foron recollidos nun volume co mesmo título (Egasur, 1999); pouco máis tarde publiquei tamén o libro “Ponteareas máxica. Mitos, ritos e lendas” (Asociación de Comerciantes de Ponteareas, 2002), no que se recolle o devandito poema e máis outras sete lendas populares desta vila narradas en verso.

Ademais publiquei a colección de relatos “Crónicas de Embora” (Toxosoutos, 2014), a novela “Tres feridas” (Belagua, 2015), a obra de teatro infantil “Hermes, aprendiz de mago” (Galaxia, 2017), e o libro de relatos “Os anxos indecisos” (Galaxia, 2019).


Presentando en Ponteareas "Venres D Letras", unha das moitas actividades de Manrique.


A LUZ DAS PALABRAS (79) Nieves García García

$
0
0

 



Aínda non nos coñecemos persoalmente, pero chegará o momento. Agora ben, cando leo o que me escribe, vexo que compartimos tantas cousas, que me fai sentila próxima, moi próxima.

     A Nieves García, brillante gañadora do Premio de Poesía para Nenos e Nenas “Ciudad de Orihuela”, e a min, únenos o noso amor pola docencia -hoxe xa xubilados-, o noso amor pola palabra poética, o noso amor polos grandes poetas españois, o noso amor polos lectores e lectoras.

     Lin a Nieves por vez primeira no seu fermoso ¡A la luna, a las dos y a las tres…! e fiquei engaiolado. Había nel un frescor evidente e un gusto polos versos con certo sabor tradicional, pero pasados pola súa man de maga, que resoaban no aire. Axiña me decatei de que estabamos nun poemario de referencia e perante unha autora con moito que dicir na poesía española.

     Queríaa en Versos e aloumiñose aquí está para poder gozar da súa palabra, sempre honesta. Un fermoso texto que di moito da súa sensibilidade, tanto humana coma literaria.

     Grazas, Nieves, por acompañarnos.



Nieves García 



Comencé en esto de escribir poesía de una manera muy curiosa. Había recopilado a lo largo de los años una nutrida información sobre canciones, romances, coplas, cuplés…y todo aquello que me contaron y cantaron las personas más mayores de mi pueblo. Elaboré con todo ello un trabajo que publicó el Instituto Juan Gil-Albert de Alicante, con el nombre de “Venimos de bureo”. Y como por arte de birlibirloque, todas esas canciones que bullían en mi interior, cobraron distintas formas y comenzaron a salir con otras palabras creando un mundo poético que hasta entonces desconocía que fuera mío. Bueno, así comenzó todo, más o menos

 Ahora que me he convertido en una de esas personas mayores, me dedico a indagar en mi infancia, recordando imágenes de mi niñez, que aparecen cada vez más nítidas en mi retina, acompañadas a su vez de sonidos, como el de los bolillos de mi abuela Doloricas, en la puerta de su casa, volando por sus dedos, el martilleo del mortero o el molinillo de madera en el lebrillo en casa de mi abuela Nieves o el bullir de los tomates escaldados en la olla para la conserva. También el  de la charamita, junto con  el estruendo de los cohetes en los días de fiesta y yo, la nieta mayor de mi familia paterna y materna, siempre de su mano.  He condensado estas imágenes en pequeños poemas donde recreo aquellos sonidos que me acercaron a ellas. Este que os presento a continuación, habla de un tema que a veces se nos olvida tratar con las nuevas generaciones, como si se hubiera convertido en un tema tabú. ¡Y es que eso de la guerra nos queda tan lejos! Últimamente, con las nuevas investigaciones que se están llevando a cabo sobre  la fosa común del Campo de Concentración de Albatera, en la que interviene   mi paisano y amigo, el arqueólogo Felipe Mejías, tengo más presente que nunca una parte de esta historia jamás resuelta. Mi y mi madre apenas  me hablaron de la Guerra Civil,  aunque algunos de sus tíos y tías desaparecieran de sus vidas para huir a otros países. Los tíos de Francia siempre fueron en mi casa como gente un poco snob, que le gustaba vivir en el extranjero y traernos en sus visitas algún que otro paquete de café. Pero mi abuela materna, de vez en cuando, me hablaba del horror que fue bregar con la familia propia y ajena para sacar adelante con mucho esfuerzo y pocos medios a propios y allegados. Y de ahí surgió este poema que trata una ínfima parte de todo este relato.

 

 

                                               Pertinaz silencio


La cambra* de mi abuela

tiene una luz antigua,

como de cine mudo.

Ha entrado un gorrión

y revolotea por encima de las viejas arcas.

―“¡Yo lo quiero, yo lo quiero!”

―“Los gorriones no saben

lo que es vivir cautivos.

Hay que dejarlo ir”.

Mi abuela abre el ventanuco

de par en par y el gorrión

se va en busca de la mañana

y nos deja los sonidos

 de su suave aleteo…

―“Abuela… ¿Esa eres tú”

le digo, contemplando una foto

donde están presentes sus ojos.

―“Esa foto tiene más años que la tos”

―”Y esta carta… ¿Es del abuelo?”

―”Me la escribió desde el frente,

 aún nos quedaban palabras.

Después, la guerra nos dejó mudos”.

―Pero ahora hablas, abuela.

Y te escucho”.

―“Porque ya se fue”.

Y el silencio se escapa, también,

por el ventanuco de la cambra.

                                                                        Ssss…


                                                                                               Nieves García

 

 *Cambra- Se utiliza en la zona del medio Vinalopó para designar el lugar de la casa que se encuentra justo bajo del tejado, donde se secaban las henchiduras de la matanza y que además se usaba de desván. Proviene del término valenciano cambra, que significa habitación.


Foto tomada de "Biblioabrazo"



                          Por se queres saber máis de Nieves

Nieves García García nacióen Aspe (Alicante) en 1957. En la actualidad es maestra jubilada y se dedica a escribir poesías y cuentos para niños. Su estrecha relación con el mundo de la infancia le ha ayudado a acercarse a la Literatura Infantil desde la mirada de sus alumnos. En el 2012 se publicó su primera obra titulada: “Venimos de bureo”, un recopilatorio de todo aquello que le contaron y cantaron sus mayores, editada por el Instituto Juan Gil- Albert de la Diputación de Alicante. Fue galardonada en el 2011 con el XI Premio de Investigación Manuel Cremades. ¡A la luna, a las dos y a las tres!  es el título de su primer libro de poesía infantil, hasta el momento. Recibió en 2018 el XI Premio de Poesía para Niños y Niñas Ciudad de Orihuela y en el  2019 fue publicado por la editorial Kalandraka. Ha sido  galardonado con el Premio Club Kiriko 2019 y  el premio Cuatrogatos 2020. También ha sido seleccionado por la OEPLI como uno de los mejores libros del pasado año.




A BUTACA DO LECTOR (13) "Wolfram", de Alberto Varela Ferreiro.

$
0
0

 



O Lector non está moi afeito a ler cómic. Valora enormemente este xénero e sempre está atento a certos títulos que lle poden interesar. Ultimamente leu varios que lle gustaron moito: Watchmen, de Alan Moore,A chaira, de Antonio Seijas, Memoria de una guitarra, de Román López-Cabrera, un par deles sobre Lorca e Machado e este Wolfram, de Alberto Varela Ferreiro, editado por Edicións Xerais. Esta novela gráfica gañou a súa atención pola calidade dos seus debuxos e dos feitos moi ben contados. O asunto do volframio en Galicia é algo polo que decote tivo moita curiosidade.

     Cando remata a Guerra Civil española a Segunda Guerra mundial está a piques de estoupar en Europa e, xa que logo, no mundo. As novas armas de guerra cambiaron a face do armamento bélico e o volframio, escaso no planeta, vai ser moi necesario na industria armamentística. Con esos presupostos, Varela Ferreiro crea dous personaxes que van manter o protagonismo da súa historia: W C Morgan e Molly Morrison. O primeiro é un axente da intelixencia británica e vai ser quen debe controlar os movementos nazis na zona. Para iso, chegará á sucursal que o The Anglo South American Bank Ltd. ten en Galicia. El contactará coa guerrilla co propósito de obstaculizar, no posible, que o mineral chegue ao exército alemán do III Reich.

    


Molly é unha afouta axente norteamericana e xuntos vivirán unha aventura fascinante. A través de 74 páxinas aparecen ambos en situacións comprometidas nun repaso á historia que cativará o lector. O Lector goza coas imaxes vivas e expresivas ao longo de lugares que lle son coñecidos pero que revive cun inusitado interese.

É unha novela gráfica de aventuras arriscadas, claro, pero tamén ateigada de historia galega e europea. Dividido en varias partes, a forza das imaxes fan deste cómic un exercicio de interese e de constatación dos movementos que o volframio produciu na contenda.

     Este é o terceiro título de banda deseñada do autor tras 1809 A rebelión Neria e Uf de Jacobsland. Alberto Varela Ferreiro, así o considera o Lector, converte estas páxinas nun reto complexo pero de gran importancia para achegarnos á historia da nosa cultura.

Di con moita claridade o autor -e o Lector aplaude a información, algo triste, iso si, que nos hábitos de lectura españois a banda deseñada ocupa, coa poesía, un dos últimos lugares nos gustos do lectorado. Unha mágoa, xaora, pero coida o Lector -ou quere pensar- que os/as que len estes dous xéneros son moi fieis e o número de entusiastas via medrando pouco a pouco e non decrecen endexamais.

     Gústalle ao Lector ese glosario final, por orde de aparición, de lugares, persoas, conflictos bélicos, cidades, nomes de minerais etc., nos que se explica as características de todos eles.

     O Lector sentiuse feliz cando rematou o libro e abriuse para el un novo mundo gráfico-literario dun enorme interese.

     Altamente recomendable.

     Parabéns

 


ARREDOR DOS MEUS LIBROS (I): Antonio fala da súa poesía infantil publicada entre os anos 1988 e 1999

$
0
0


A produción literaria de Antonio García Teijeiro esténdese ao longo de máis de tres décadas e comprende obras en diversos xéneros (poesía, narrativa, divulgación pedagóxica, etc.), tanto en galego como en castelán, por non falar de traducións a outras linguas. Nesta nova serie de vídeos, Antonio conversa co seu fillo, Antón García-Fernández, arredor dos seus libros máis salientables. A idea é simplemente que Antonio lembre algunhas anécdotas e partille algunhas impresións persoais encol de cada libro e do seu proceso de composición.

A primeira entrega da serie está adicada á poesía infantil e comprende unha conversa duns cincuenta minutos de duración, dividida en dúas partes. A primeira delas abrangue os anos entre 1988, cos primeiros poemarios infantís de Antonio (Coplas, Nenos e Aloumiños), e 1995, xusto antes da publicación de Na fogueira dos versos. Podedes vela e escoitala aquí:




A segunda retoma a conversa no intre da aparición de Na fogueira dos versos en 1996 e chega ata finais da década dos noventa. Nesta segunda parte, Antonio fala da importancia que para el tivo este libro e lembra a emoción que lle supuxo ler algúns dos seus poemas perante unha audiencia internacional na Universidade de Padua co gallo do galardón Pier Paolo Vergerio. Podedes atopar esta segunda parte da conversa aquí:



Agardamos que vos pareza interesante e prometemos que este proxecto terá continuidade ao longo dos vindeiros meses. A intención é que Antonio chegue a falar practicamente de todos os libros que compoñen a súa xa extensa bibliografía.


                                                    ANTÓN GARCÍA-FERNÁNDEZ

A LUZ DAS PALABRAS (80) Ana Alcolea

$
0
0

 




Coido que foi en 2013 cando caeu nas miñas mans un libro que me cativou: El retrato de Carlota. Así souben de Ana Alcolea. Intereseime por esta autora e vin que xa publicara El medallón perdido, tamén en Anaya, e, mesmo, que o tiña na miña biblioteca. Lino deseguido. E aí comezou a miña devoción por esta escritora aragonesa e tras destes dous libros viñeron moitos máis.

     Ana Alcolea nunca decepciona. Os seus libros posúen moita vida que se move entre o misterio, as arestas da vida e a capacidade de soñar que transmiten. E sempre, sempre, coa literatura por bandeira. Como debe ser.

     Coñecina persoalmente grazas a ese milleiros de encontros co seu lectorado que realiza por colexios e institutos de toda España. Veu a Vigo e vímonos varias veces, algunhas delas na compaña de persoas tan queridas como Ledicia Costas ou Gonzalo Moure.

     Ana prende dentro do lector. A súa literatura está ateigada dunha sensibilidade exquisita, o que fai que teña unha mangada de lectores fieis. E eu son un deles.

     En Versos e aloumiñosdámoslle as grazas pola súa xenerosidade.

     Gozade, pois, do seu texto.


Ana Alcolea


            

                           Fragmento de una conferencia

 

 

  A menudo en mis encuentros con jóvenes lectores les digo que hacemos magia con las palabras, que somos magos, pero no solo los escritores, sino también los lectores. Me miran extrañados. Y entonces les explico que igual que el mago saca un conejo de una chistera aparentemente vacía, los lectores pasamos nuestros ojos o nuestros dedos por signos completamente arbitrarios y creamos en nuestra imaginación mundos diferentes para cada uno. Porque las palabras  significan cosas muy distintas para cada uno de nosotros. Ni siquiera significan lo mismo a lo largo del tiempo. La palabra «madre», por ejemplo, va cambiando de significado: cuando eres hija, cuando eres madre, cuando pierdes a la tuya… Entonces les cuento Romeo y Julieta, y después de tenerlos cinco minutos completamente absortos escuchando y viviendo las escenas de amor, el baile, el balcón, la pelea callejara, el veneno, el puñal, la muerte de ambos, les pido que cierren los ojos durante siete segundos y que recuerden de qué color tiene el pelo Julieta y de qué color va vestida. Es fascinante observar cómo cada uno, con las mismas  palabras ha creado en su imaginación una Julieta diferente. Entonces les digo que queda claro que son magos y creadores de historias y de personajes. Tanto o más que los escritores.

           El hecho de crear a través de las palabras quedó explicado ya a través de los antiguos mitos. Los hombres y las mujeres de la prehistoria veían que su imaginación creaba imágenes a partir de los sonidos que escuchaban y emitían. El significante y el significado se unían en la palabra y en la imaginación, y quedaban inscritos en la memoria, en la individual y en la colectiva. 

Y así se iba creando el mito, al principio y en casi todas las culturas relacionado con la creación: los antigos egipcios tenían al dios Ptah, que creaba todo aquello que nombraba. En el Génesis de la Biblia, se dice que en el principio fue el verbo. El Dios cristiano también creaba nombrando. En los cuadros y frescos medievales de la Anunciación, pensemos en Fra Angelico y en artistas posteriores, las palabras que salen de los labios del ángel llegan al vientre de María, y son engendradoras. «Y el verbo se hizo carne y habitó entre nosotros». La palabra es engendradora. Es creadora.

Y al leer, y al escribir nos estamos creando a nosotros mismos. Somos lo que comemos, lo que bebemos, pero también lo que miramos, lo que leemos. Nos vamos alimentando con lo que vamos absorbiendo. Y las palabras las absorbemos ya desde la cuna. Antes de aprender a leer, el niño escucha relatos, narraciones, cuentos, que va absorbiendo y va generando en su cerebro la capacidad de pensar, de imaginar, por tanto, y a la larga, la capacidad del pensamiento abstracto, que es el que nos hace pensar más allá de las apariencias. Las apariencias no son sino sombras, como las de la caverna de Platón. Las ideas y la realidad están más allá, y para llegar a ellas necesitamos el pensamiento abstracto que nace ya en la recepción que el niño hace de las palabras que escucha en sus primeros años, en sus primeros meses de vida.

Porque las palabras tienen ese maravilloso don: hacen que cada lector las viva de una manera diferente. Y cree en su imaginación, lo más íntimo y secreto que tenemos, algo también distinto. Y al hacerlo, va creando aquí dentro, en la cabeza, la capacidad de imaginar, de pensar. Por tanto, va creando la posibilidad de tener pensamiento propio, crítico, reflexivo. Para no creerse lo que le digan los demás, y así poder ser libres. La lectura nos hace libres. No sé si mejores o peores, pero libres porque nos abre ventanas al mundo exterior, ese que ahí fuera, y que es casi infinito. Y al mundo interior: ese que tenemos aquí dentro y que es tan infinito como nosotros queramos.

Cuando escribimos y cuando leemos, creamos historias que hablan de nosotros mismos: de nuestras alegrías, de nuestras tristezas, de nuestros amores, de nuestros desamores. De nuestra melancolía, de nuestra felicidad. Por eso nos gusta leer. Y escribir. Porque al hacerlo, nos unimos a lo más íntimo del resto de la humanidad. Aquello que tenemos todos  en común. Aquello que es universal. Aquello que todos somos capaces de sentir, y a veces, no siempre, de expresar: la esencia de nuestros ser humano. Nos emociona lo mismo a través de los siglos, e independientemente de la edad que tengamos.

Como don Quijote. Aquel Alonso Quijano que había leído mucho. Tanto como Cervantes, no olvidemos a su creador. Ambos habían leído mucho. Y don Quijote no se había vuelto loco de tanto leer. No. Igual que Cervantes, que tampoco estaba nada loco. Tenía la cabeza muy bien amueblada. Don Quijote ha leído tanto que su mundo se ha hecho mucho más grande que su casa en un lugar de La Mancha, de cuyo nombre nadie se acuerda. Su mundo es el universo entero. Por eso quiere ser un personaje como los de las novelas que ha leído. Quiere ser un caballero de novela. Enamorado, compasivo, aventurero. Bueno. Quiere ser un hombre bueno. No consigue ser caballero, y tampoco tiene éxito en el amor. Pero sí que consigue ser un hombre bueno, y sí que consigue ser un personaje de novela. Cervantes, el mago Cervantes, lo ha convertido en el personaje más universal de la literatura. ¿Y por qué? ¿Porque estaba loco? No. Don Quijote es universal porque don Quijote somos todos. Todos somos don Quijote, porque todos queremos hacer de nuestra vida algo especial. Porque todos necesitamos creer que nuestra vida es especial. Porque todos necesitamos ver gigantes donde hay molinos. O donde hay gigantes…Esa fue la enseñanza más hermosa que nos enseñó don Miguel de Cervantes.

Esa, y que la palabra es el don más importante que nos ha sido concedido. Un don que alimenta al pensamiento, y que se alimenta de literatura, de teatro, de música, de poesía, de filosofía, de cine, de cultura. Eso que algunos piensan que no sirvenpara nada, porque no ven más allá de sus muy pequeñas narices. Todas las lámparas de la cultura, de la sabiduría,  son las columnas en las que se asienta el ser humano. Y así lo ha hecho a lo largo de los siglos de la Historia con mayúscula. No alimentar la cultura en todas sus variantes es “pan para hoy, y hambre para mañana”, por usar un refrán, de los que tanto le gustaban a Sancho Panza. Eso lo supo bien Cervantes. Y don Quijote, que se alimentó de cultura para poder amar y seguir amando, a su inexistente Dulcinea, a las gentes con las que se encontraba en su camino, pero sobre todo, a la palabra, siempre creadora, sanadora y dadora de vida.

Por eso, los escritores y los lectores hacemos magia todos y cada uno de los días. Una magia que hace que nuestra vida sea, si no eterna, sí casi infinita, como un efecto de espejos enfrentados. Y es que los lectores vivimos muchas más vidas que aquellos que no leen. Si no leemos, tenemos solo una vida. Una vida que puede ser más o menos monótona, más o menos excitante. Pero una. No podemos hacer dos cosas a la vez, ni viajar a dos lugares al mismo tiempo. La vida que vivimos es lineal, por mucho que nos parezca a veces que tenemos vidas paralelas. En cambio, cuando leemos, nos metemos en la madriguera, acompañamos a Alicia y encontramos infinitos países de las maravillas desde el sofá de casa, arropados con la manta, con una copa de vino en la mano, o con una taza de té humeante. Amamos, odiamos, tememos, sufrimos, disfrutamos, abrazamos a los personajes y vivimos con ellos sus historias de amor y de desamor. Sus vacíos y sus ausencias se convierten en los nuestros. Cazamos ballenas con Ismael y con el capitán Aqab. Compartimos tumba con doña Susanita en Comala. Reivindicamos nuestra libertad femenina con aquella pastora Marcela que inventó Cervantes, tan rodeado que estuvo siempre por las mujeres de su familia. Morimos de belleza en Venecia con Thomas Mann. Somos «Preciosa» en el viento con Federico García Lorca. Somos Diego, somos Isabel, y agonizamos de amor por ese beso que no nos dio aquel o aquella a quien quisimos hasta lo imposible. Y, por supuesto, amamos a Fermina Daza en los tiempos del cólera. Y nos enamoramos del príncipe Andrei con Natacha en la guerra y en la paz. Y somos Hyde a veces y Jekill en otros momentos con Robert Louis Stevenson, con quien viajamos además a una isla sin tesoro. Y somos Claudio, el tío de Hamlet, y nos dejamos manipular por un deseo de ambición desmedida y por la erótica que debe de tener el poder, según dicen. Y nos ponemos en la piel de Creonte en la tragedia de Sófocles, y reflexionamos acerca de  sus dudas terribles entre el deber social y el deber individual. Dudas que tenemos muchos y que deben de sentir muy cercanas los padres y las madres de la patria en estos tiempos encendidos de cólera y de zozobra que estamos viviendo. Tiempos para los que son más necesarias las palabras que los vapores de los augures o las pócimas de las brujas que Shakespeare inventó para Macbeth.

                                                                                                                                            ANA ALCOLEA

 


 
Nun encontro co seu fiel lectorado





                               Por se queredes saber máis de Ana


Nacida en Zaragoza en 1962, ha vivido también en Teruel, Cantabria, Madrid, Italia y Noruega. Estudió Filología Hispánica.  Ha sido profesora de Lengua y Literatura durante veintiséis cursos. Desde hace varios años se dedica a escribir y a impartir charlas en colegios, institutos, universidades, centros de profesores... También participa en grupos de lectura tanto independientes como promovidos por diferentes instituciones. Colabora en revistas culturales y en Heraldo de Aragón.  Sus encuentros con lectores y su afán por fomentar la lectura entre los más jóvenes la han llevado a viajar por toda España, pero también por Colombia, Francia, Italia, Andorra, Marruecos, Noruega o Estados Unidos.

Durante sus años de docencia escribió artículos de investigación, así como ediciones didácticas de obras tan variadas como Anillos para una dama, de Antonio Gala, Don Juan Tenorio de José Zorrilla, o los Cuentos de la selva de Horacio Quiroga. En 2001 publicó El medallón perdido, su primera novela, de la que se han publicado 33 ediciones. Desde entonces han visto la luz más de veinte libros, además de cuentos en libros colectivos. Entre sus títulos, El retrato de Carlota, Donde aprenden a volar las gaviotas, El bosque de los árboles muertos, La noche más oscura, La sonrisa perdida de Paolo Malatesta, Cuentos de la abuela Amelia, El vuelo de las luciérnagas, Castillos en el aire, El abrazo del árbol, El abrazo de la sirena, El abrazo de las amapolas, Tarek el africano, Seres fantásticos, El secreto del galeón, El secreto del espejo, El secreto de la esfinge, El secreto del colibrí dorado, El maravilloso mundo de la ópera, Napoleón puede esperar, El viaje de las estrellas doradas, Bajo el león de San Marcos, Postales coloreadas, El brindis de Margarita…

Su literatura ha sido premiada tanto nacional como internacionalmente. Ha sido finalista del Premio «Ateneo de Sevilla» en 2008, del Premio Nacional de Literatura Infantil y Juvenil en 2012, del Premio «Templo de las mil puertas» en 2012, del Premio «Hache» en Cartagena en 2016, del Premio «Ciudad de Barbastro» y del Premio «Ignotus» en 2020. En 2017 fue pregonera de las Ferias del Libro de Zaragoza y de Monzón, y en 2020  ha pronunciado el pregón de la Feria del Libro de Teruel. Su novela La noche más oscura ganó el VIII Premio Anaya en 2011, el Premio CCEI, y también formó parte de la prestigiosa lista White Ravens, que cada año dicta la Internationale Jugendbibliothek de Munich; en la misma lista han aparecido también dos libros colectivos en los que participa: Aurora o nunca, y Como tú. Cinco de sus novelas juveniles han sido también reconocidas por la Fundación Cuatrogatos de Miami, que cada año presenta una selección de los que considera mejores libros para niños y jóvenes escritos en lengua española. Ha sido galardonada con el Premio «A la mejor comunicación en el Congreso de la Asociación de Profesores de Español» de 2000 en Pamplona, con el Premio «Artes y Letras» 2015 de Heraldo de Aragón, en su modalidad de Literatura Infantil y Juvenil, con el Diploma de la Asociación «Los Sitios de Zaragoza» en 2016. Ese mismo año obtuvo el Premio Cervantes Chico, que se otorga en Alcalá de Henares a un escritor de Literatura Infantil y Juvenil por su trayectoria. En 2019, en un acto solemne en el Paraninfo de la Universidad, fue nombrada «Alumna distinguida» de la Facultad de Filosofía y Letras de Zaragoza. En 2020, además de con el Premio de las Letras Aragonesas 2019,  ha sido distinguida con el Premio Búho. 






EL DR. SEUSS: LA POESÍA INFANTIL DE THEODORE GEISEL

$
0
0

Millones de niños y niñas en el mundo anglosajón dibujan una sonrisa en sus rostros y les empiezan a brillar los ojos cuando escuchan el nombre del Dr. Seuss, seudónimo tras el que se esconde uno de los mejores poetas infantiles de la historia de la literatura norteamericana en lengua inglesa: Theodore Geisel. Menos conocido en los países hispanohablantes quizá por la dificultad que entraña traducir su poesía a otras lenguas, el Dr. Seuss ha creado obras de gran originalidad tanto en el aspecto lingüístico como en el visual, ya que acompañaba sus versos con sus propias ilustraciones, llenas también de movimiento y dinamismo, en títulos como The Cat in the Hat, The Lorax o How the Grinch Stole Christmas, por citar solo algunos. Muchas de sus obras se han llevado, con mayor o menor éxito, al cine y a la televisión a lo largo de los años, y de esa manera sí que Geisel ha llegado a disfrutar de cierta popularidad fuera de los límites del contexto anglófono. Su poesía infantil sigue siendo un modelo por su carácter lúdico, rítmico y onomatopéyico, y sus libros se adentran de una manera muy personal en temas complejos como el consumismo, el ecologismo o incluso la carrera armamentística, pero siempre con un profundo respeto por los lectores más pequeños y alejándose convenientemente de todo moralismo. En este vídeo, Antón García-Fernández ofrece un comentario crítico sobre la obra del Dr. Seuss, y anima a los lectores y las lectoras de Versos e aloumiños a que se acerquen a la obra de Geisel, ya sea en su versión original inglesa o en traducción. Para verlo, no tenéis más que hacer click en este enlace.


Algunos de los personajes creados por el Dr. Seuss.


A LUZ DAS PALABRAS (81) Sergio Andricaín

$
0
0

 



Sergio Andricaíné unha desas persoas que queres e admiras dende o primeiro minuto que contactas con el. E isto pasa cando ese contacto se produce a través de correos, redes sociais ( facebook, por exemplo) ou cando les o que escribe en calquera momento. E un pregúntase, como será en persoa ese encontro? E devece por que teña lugar. Apertar a Sergio é unha das cousas pendentes que teño na vida.

     Sergio Andricaín é unha persoa, sensible, tenra, pero forte. Intelixente e coas ideas claras do seu papel na sociedade.  Non se dobra con facilidade. Investigador cultural, asesor de programas de lectura, profesor, editor de revistas, director da Fundación Cuatrogatos, de Miami e escritor.

          Estou desexoso de cambiar libros con el. Gústame o que leo e valoro o seu carácter aberto e xeneroso, cun gusto literario exquisito.

     Necesita máis razóns para que estar presente en Versos e aloumiños?

Dende logo que non. Sóbranlle.

    Aquí temos os seus textos para gozarmos deles.

     É un privilexio que lle agradecemos.


Sergio Andricaín



             Tres poemas alegres y un cuento triste


Todos los poemas pertenecen a Libro secreto de los duendes, de Sergio Andricaín (Editorial Panamericana: Bogotá, 2017). El cuento fue escrito expresamente para la colección de postales Tris Tras, publicadas por la Fundación Cuatrogatos, a partir de una ilustración de la artista argentina Claudia Degliuomini.



La pradera de los unicornios

Allá lejos, muy lejos,
en los confines del mundo,
donde el cielo y la tierra se besan,
hay una enorme pradera
poblada de unicornios.
Para cada persona y cada duende existe uno:
yo tengo el mí­o; tú, el tuyo.
Solo hace falta que lo llames con el pensamiento.
Entonces vendrá junto a ti
con su trote grácil y su aliento cálido.
Si estás alegre, compartirá tu risa.
Si estás triste, se llevará las penas.
Allá lejos, muy lejos,
en los confines del mundo,
un amigo espera por ti.



Melusina

Melusina tiene pena
por su gran cola de pez,
y la oculta de la gente
en una tina de Fez.

Entre semana va y viene
ligera sobre sus pies,
pero el sábado se encierra
donde no la puedan ver.

Por amor a un caballero
de hada pasó a mujer
y en castigo la volvieron
algo que no quiso ser.

 


Hechizo

Con esta varita
te convertiré
en flor de naranjo,
en olor a ciprés,
en flama naranja,
en luna o en pez,
en viento que ulula
o en hoja de té.

Si dices que sí,
te transformaré;
si dices que no,
también lo haré.

Con esta varita
te hechizaré,
quieras o no quieras
en un dos por tres.





                                                              Caminos

Primero, nuestro pueblo se quedó sin hombres. Casi todos marcharon al Norte; prometieron enviar dinero, reclamar a sus familias o volver con las maletas desbordadas de regalos. Promesas que pocos cumplieron.

Luego se fueron las mujeres, partieron también tras el rastro de sus esposos, nuestros padres, con la ilusión de hallarlos y de ayudar a los que quedamos atrás.

Después nos tocó a los chicos, a los hijos de los hombres y las mujeres que hace tiempo partieron. Emprendimos un camino incierto y lleno de peligros, con el ansia de reencontrar a nuestros padres, salir de la pobreza y la violencia. Caminamos por senderos polvorientos, subimos a camiones y buses, nos trepamos en la espalda de la Bestia Aulladora, nos defendimos de los coyotes como pudimos…

Ahora atravieso el desierto. Todo reverbera bajo la luz implacable del sol. No sé si estoy sola o si esas figuras que veo junto a mí son mis compañeros de viaje… ¿Serán fantasmas? Pienso en lo feliz que me haría una gota de agua, una sencilla gotita en mi lengua. Me siento como una flor de cactus sedienta.

Quisiera que una ráfaga fresca me levantara por los aires y me hiciera llegar a un lugar donde las sombras me protejan, donde haya ríos que fluyan y árboles repletos de frutos, donde estén mis padres esperándome con los brazos abiertos…

 


                                                Para saber  máis de Sergio


Sergio Andricaín (Cuba-Estados Unidos)

Graduado en Sociología en la Universidad de La Habana. Fue investigador del Centro de Investigaciones Culturales Juan Marinello, del Ministerio de Cultura de Cuba. En Costa Rica, asesoró el programa nacional de lectura del Ministerio de Cultura, Juventud y Deportes y fue profesor del Taller Modular de Promoción de Lectura, desarrollado por la Oficina Subregional de Educación de la UNESCO para Centroamérica y Panamá. En Colombia trabajó como oficial de proyectos del CERLALC y como editor de la revista infantil de la Fundación Batuta. En Estados Unidos dirige la Fundación Cuatrogatos. Ha publicado, entre otros libros, ¿Dónde está el niño?, Conoce a Dulce María LoynazSirena y puntoLa noche más nocheDragones en el cieloLa caja de las coplas, Cuando sea grande, Había otra vez. Historias de siempre vueltas a contar, Libro secreto de los duendes, Un zoológico en casa y Escuela y poesía, junto a Antonio Orlando Rodríguez.

 




PALABRAS URXENTES NA MORTE DE JOAN MARGARIT

$
0
0

 

Con Joan Margarit no Liceu de Barcelona en 2007


Foise Joan Margarit, tan en silencio e sen grandes aspaventos. Foise o home, pero nunca o poeta: ese queda, permanece vivo na súa obra que tanto di da persoa e do seu espírito creativo.

Foise o anunciador de estrelas, transmisor de mundos, ás veces moi tristes, que a súa poesía facía máis levadeiros.

Poesía clara, difícil nalgúns momentos, mais sempre bondadosa e intensa. Con antecedentes na lírica de Salvador Espriu ou Miquel Martí i Pol, Margarit posúe unha obra moi valorada tanto polos lectores e lectoras coma pola crítica especializada debido ao xeito de saber dotala das ensinanzas da vida, de ter presente a historia común e convertelas en poemas, verdadeiros vendavais das nosas propias imperfeccións.

Partillando palestra no Liceu (2007)

A dureza e, ao mesmo tempo, a tenrura do refuxio contra a intemperie fan da súa poesía un horizonte cara ao que debemos camiñar para sentírmonos seres humanos abertos e ateigados de optimismo e redención.

Coñecín a Joan Margarit en Barcelona co gallo dunha palestra que partillamos no Teatro do Liceu sobre a poesía de Paco Ibáñez un día de Sant Jordi no ano 2007. Foi moi afable e agarimoso e falamos de jazz, xénero do que era un grande especialista, ademais de Paco e de poesía.

A derradeira vez que estiven con el tivo lugar en 2016 no Teatro Apolo de Madrid, cando na compaña de Bernardo Atxaga e de Luis García Montero subimos ao escenario para recitar os nosos poemas, nas nosas respectivas linguas, á beira de Paco Ibáñez que cantou en castelán, catalán, éuscaro e galego. Foron tres noites inesquecibles nas que sentimos o agarimo do público, o respecto e, mesmo, a admiración, polos versos recitados e cantados nas distintas linguas do Estado. 

Teatro Apolo (Madrid) Atxaga, Margarit, Paco, AGT e García Montero (2016)

Concordo coas palabras deJosé-Carlos Mainer quen sitúa a poesía de Margarit entre a dos poetas que “non adoitan abandeirarse na espontaneidade senón na densidade e que escriben para mellor dominar e entender o que viviron, evitando absolverse a si mesmos (polo menos, non demasiado), substituíndo a complicidade ou o pudor pola destempladalucidez”.  (Antonio García Teijeiro)

 



Leamos un poema de Joan Margarit e lembremos decote a forza e mais a necesidade da poesía, da súa poesía.

 

 

EL PARE

 

Em guardava un lloc al seu costat

en un tren que es perdía a l´horitzó.

 

El recordo acostant-se, indefens, al final.

Però, amb trajo i corbata,

semblava encara que estigués manant.

Tenia molta por. Molta. I en canvi,

transmetia una nova dignitat

agafant, elegant, l´ultim revolt.

 

Sento el perill passant vora els miralls.

I en el pedregal trist de la infantesa,

amagat, l´escurçó del seu amor.

 

                                                (Do libro Casa de Misericordia (E. Visor)


A LUZ DAS PALABRAS (82) María Dolors Pellicer

$
0
0

 



Cando unha poeta chega a dicir que “da infancia me gusta lembrar o verán e o mar”, noto axiña que temos puntos en común que debo valorar. A min pásame o mesmo.

Cando alguén escribe un poemario coma Poalet de versos dedicado a cantar a felicidade que sentiu onda o mar durante longas xornadas de verán e é quen de vencellar esa experiencia vital  coa vivencia mariña, a emoción deses poemas está asegurada. É aquí onde a miña empatía con María Dolors Pellicer (Oliva, 1956) se fai realidade.

Encántame a poesía de María Dolors porque nos convida a vivir. Convídanos a vivir en poesía, cos seus versos alegres, emocionantes, xogantíns e musicais. Puiden comprobalo en poemarios, ademais do anteriormente citado, noutros dous como son Una cançoneta i a dormir e Comptem cabretes i pintem ocells.

Traela a esta sección de Versos e aloumiñosé un verdadeiro luxo. E escríbenos un texto moi interesante sobre a súa vida dedicada á docencia e mais á poesía. Nel traza toda unha xeografía socio-literaria dun tempo tan duro coma fascinante. Porque María Dolors Pellicer é unha namorada da palabra poética e decatámonos ao ler o primeiro verso dun seu poema. É a súa maneira de ollar a vida a través duns ollos tan tenros coma intelixentes.

Ofrecemos o texto Poesía, Escola i Identitat no seu idioma orixinal (catalán) e as versións galega e castelá realizdas por Alba Piñeiro e a autora respectivamente.


María Dolors Pellicer




                              POESIA, ESCOLA I IDENTITAT

 

El primer contacte que els infants han tingut amb la poesia, des de temps immemorials, ha estat, potser, a través de les cançons de bressol.

És ben conegut que vivim un procés de globalització que ve de llarg i comporta el progressiu abandonament de moltes formes que ens són pròpies, que ens defineixen com a poble. Hàbits i costums han anat substituint-se per d’altres de foranis, s’han anat abandonant maneres de viure i de relacionar-se tradicionals. Al País Valencià, la majoria de persones de la meua generació, encara vam gaudir d’un món farcit d’aquells costums que havíem heretat, encara vam ser acaronades des del bressol per aquest primer frec poètic, quan les mares ens cantaven

 

La meua xiqueta és l’ama

del corral i del carrer,

de la figuera i la parra,

de la flor del taronger.

 

Noni noni, fes noneta

que la mare no té llet.

La poqueta que tenia

l’ha donada al porqueret.

 

 

Aquell murmuri afectuós de paraules i melodies de ritme calmat, que ens ajudava a agafar el son, encetava un seguit de manifestacions líriques que anaven incorporant-se a la nostra vida quotidiana i se’ns transmetien de manera natural, a través de l’oralitat, sempre en situacions i ambients plaents, tant a la llar familiar com al carrer, en les reunions domèstiques al racó del foc, amb el berenar entre mans, al brancal de la porta, amb amigues i amics del veïnat, entre jocs i esbargiment.

A penes podíem captar significats, s’ajuntaven a les moixaines que rebíem xicotetes rimes per a fer-nos parar atenció a les diferents parts del cos, com ara les mans i la cara, el cap o els dits:

 

Mixinetes, rapa manetes,

vindrà el gatet

i es menjarà les sopetes.

Xap xap xap xap!

 

Bernat, Bernat,

pega‘t al cap

amb un coixí

ple de forats.

 

Este és el pare,

esta és la mare,

este demana pa

este diu que no n’hi ha.

I este fa:

-Gorrinet xinxet,

a l’armari hi ha un trosset

de pa i peixet.

 

           Hi havia cançonetes i rimes diverses lligades a tota mena de jocs i activitats:

 

Pis pissiganya,

oli de la ganya,

filla mandoquera,

agrana’m esta casa.

Mare, jo no puc,

que tinc la mà cordada.

Qui te l’ha cordada?

El rei i la reina.

Passa un castelló,

posa el peu

dins del caixó.

 

Roda la mola,

Peret se’n va a escola.

Roda el molí,

Peret ja està ací.



Fórmules per a triar o eliminar:


Quatre pedres hi ha al carrer,

jo les sé comptar molt bé.

Del color del xocolate,

una, dos, tres i quatre.

 

Una poma

ben redona

cau dins l’aigua

i no s’afona.

 

Contes de l’enfadós:

 

Això diu

que eren dos,

tu i el gos.

 

Un gat dalt d’un barandat

tenia la boca torta.

Vols que te’l conte altra volta?

 

 

Formuletes rimades per acabar la narració de contes:


Conte contat

ja s’ha acabat.

Em menjaria una botifarra

com el teu cap.

 

 

I d’altres jocs lingüístics, com endevinalles:

  

Endevina endevinalla,

quin animal pon en la palla?

 

Una caixeta blanca

que s’obri i no es tanca.

Què és?

 

 

Embarbussaments:

 Plou poc

però pel poc que plou,

plou prou.

 

Diu la guatla:

-Què fas, gat?

-Què fas guatla?,

diu el gat.

 

Una vella collint codonys,

codonys collia.

Collint codonys

a rossegons.

Codonys collits

amb la punta dels dits.

 

 

Dites i refranys:

 

Ara, que plou i s’esvara!

Cel a borreguets,

aigua a canterets.

 

 

Però totes aquestes joies no es regalaven a l’escola.

L’escola espanyola de mitjans del segle passat no tenia cap interés per l’expressió del poble. L’ús de la llengua pròpia hi era prohibit, i qualsevol manifestació de la nostra riquesa cultural, bandejada. En aquell context, no tenia cabuda la poesia infantil de transmissió oral, no hi cabia el joc poètic.

Sense abandonar la infantesa, les criatures ens véiem, de sobte, privades d’allò que consideràvem natural, de les paraules que ens havien agombolat, aquelles que ens havien anat conformant com a éssers que creixíem dins d’una col·lectivitat. Aquell enriquiment quedava limitat als àmbits més íntims, i la nostra llengua era desposseïda de qualsevol valor d’ús públic.

No va ser fins al darrer quart del segle passat, quan es va publicar l’Estatut d’Autonomia i la posterior Llei d’Ús i Ensenyament del Valencià, que l’escola va obrir portes i finestres i s’hi començà respirar aires nous.

Jo vaig tenir la sort d’iniciar-me com a mestra en aquell temps i poder compartir amb tantes companyes i companys, tot un esclat de canvis que vivíem de manera compromesa. A l’escola, es tractava de deixar-hi entrar la vida, de transformar aquells edificis encarcarats en  llocs acollidors que permeteren dignificar i fer paleses aquelles veus que havien estat silenciades, en  llocs on poder començar els estudis amb l’exploració de l’entorn més proper. S’escampava l’ensenyament del valencià i en valencià amb una mancança quasi absoluta d’eines que en facilitaren la comesa.

De dins dels Moviments de Renovació Pedagògica eixien, d’una banda, les primeres autores i autors d’aquests nous llibres de text; d’altra banda, altres mestres (d’entre les quals m’hi compte) ens iniciàvem en l’aventura d’escriure, de fer literatura per als nostre infants. I eixien les primeres editorials que publicaven aquests materials on s’intentava fer present la realitat del país. Se li deia a l’alumnat que la seua era una llengua de cultura, que calia conéixer la nostra tradició per poder-la estimar i transmetre. I a l’escola entraven, per primer cop, aquelles joies que hi havien estat negades. Es recuperava la narració de rondalles, les cançons tradicionals, endevinalles, embarbussaments, refranys i dites, rimes… La poesia infantil de transmissió oral hi entrava, en moltes ocasions, de mà dels mateixos infants que en feien treballs de recopilació. Ensenyants, alumnat i les pròpies famílies ens embarcàvem en un projecte comú de represa cultural.

Poar del passat per construir un present i projectar un futur. Conservar la memòria per no perdre la identitat, enmig d’un procés global d’uniformització més i més agressiu.

En qualsevol cas, però, per avançar cal fer passes cap endavant. Si bé en narrativa podem dir que, al costat dels contes i rondalles de la tradició oral, les nostres criatures comptaven amb un assortiment de noves propostes literàries i noves d’històries d’autors actuals, llibres plens de màgia amb què anaven dotant-se les biblioteques escolars, no passava així amb la poesia. Sabíem que no hi havia prou amb recrear-nos amb el coneixement i reconeixement de l’expressió lírica tradicional, ni tan sols amb l’aportació d’alguns poemes escollits d’entre els clàssics. Cert que la poesia arribava a l’escola de la mà de cançons que havien enregistrat grups de música folk com Al Tall o Carraixet, cantautorscom Ovidi Montllor, Raimon o Sisa, i diversos temes del folk americà traduïts al català. Però, si volíem aconseguir fer lectores i lectors de poesia, que s’hi sentiren atrets més enllà de la pura edat escolar, persones sensibles, capaces de gaudir de la paraula feta poema, capaces de sentir i emocionar-se amb un text poètic, es feia necessari aportar-hi, a més, noves veus poètiques, les veus dels poetes actuals, amb altres formes, altres temes, amb composicions fetes a mida per als lectors actuals, xiquets i xiquetes amb unes inquietuds, uns gustos i unes necessitats ben específiques.

De mica en mica, s’anaven fent coses, s’anava preparant el camí. A casa nostra, va ser entre finals del segle XX i començaments del XXI quan algunes editorials es llancen a publicar poesia per a infants. Als llibres de veus poètiques tan importants com les de Maria Beneyto, Marc Granell o Empar de Lanuza s’hi van anar sumant altres publicacions de companyes i companys que anys enrere ens havíem iniciat en la narrativa. Cal destacar amb satisfacció l’excel·lent acollida que aquesta poesia va tenir des del primer moment, entre els infants, així com la important tasca de mediació, que des dels àmbits escolar, familiar i social s’ha desenvolupat per fer arribar als lectors cada nova publicació. Tot plegat ha fet que, gràcies a  la faena constant i engrescada d’un bon nombre de poetes que s’ha anat consolidant, en l’actualitat comptem amb un  panorama encoratjador pel que fa a l’estat de la poesia infantil en català al País Valencià.

L’any 2003 va aparéixer Versos diversos, el meu primer llibre de poemes, un recull de composicions que havien passat el filtre de l’aula, uns poemes que havia anat escrivint per a compartir-los amb el meu alumnat i que ens havien fet gaudir junts bona cosa, al llarg de diversos cursos. Entre aquell primer poemari i el darrer, Poalet de versos, que va veure la llum el darrer mes de juny, han passat un grapat d’anys en què, sense abandonar la narrativa de l’inici,  he conreat molt especialment l’expressió lírica, i he tractat tant de fomentar el gust per la poesia entre els infants, com de dignificar la concepció que generalment es té d’aquesta poesia, que en definitiva és això: Poesia.

Gràcies a la tecnologia, durant el confinament que patírem en primavera per causa de la Covid, de tant en tant, llançava versos al vent perquè arribaren als xiquets i les xiquetes que restaven a casa, avivant el desig:

I, tot d’una , veus que ara

tens el parc a la butxaca,

la vorera, el carrer

i la plaça.

Hi tens l’escola sencera,

amb la classe,

les amigues, els amics

i la mestra.

Tens records

i somnis bells

per omplir i endiumenjar

un temps

d’espera.

 

Pensar els mots

per dir les coses.

Tenir el cor

per a sentir-les.

 

Botant a peu coix

pel corredor de casa.

Això és un gos!

Ni un ni dos.

Allà hi ha un peix!

Ni dos ni tres.

Mira, quin catre!

Ni tres ni quatre.

Quina fam tinc!

Ja són les cinc.

Tenim pastís!

Ni cinc ni sis.

Ja arriba Pep!

Ni sis ni set.

El plat és buit!

Ni set ni vuit.

Sols queda un ou.

Ni vuit ni nou.

I ja en van deu.

Descansa el peu!!


Arribaran fades

que duran cançons

i altres primaveres.

I ballarem.

Agafats de mans

omplirem les places.

Perfumarem casa

amb ramells florits.

 

Mª Dolors Pellicer Soria

Tardor 2020

País Valencià

 

 

 

 


 

 

 

 

                          POESÍA, ESCOLA E IDENTIDADE

 

O primeiro contacto que os nenos tiveron coa poesía, dende tempos inmemoriais, foi, talvez, a través das cantigas de berce.

É  de todos coñecido que vivimos un proceso de globalización que vén de antigo e conleva o progresivo abandono de moitas formas que son de noso, que nos definen coma pobo. Costumes  e celebracións foron substituíndose por outros foráneos, fóronse abandonando maneiras de vivir e de relacionarse tradicionais. No País Valenciano, a maioría das persoas da miña xeración, aínda desfrutamos dun mundo repleto daqueles costumes que herdaramos, aínda fomos acariñados dende o berce por este primeiro hálito poético, cando as nais nos cantaban:

La meua xiqueta és l´ama                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       

Aquel murmurio cariñoso de palabras e melodías de ritmo calmado, que nos axudaba a conciliar o sono, iniciaba unha serie de manifestacións líricas que se ían incorporando á nosa vida cotiá de xeito natural, a través da oralidade, sempre en situación e ambientes pracenteiros, tanto no fogar coma na rúa, nas xuntanzas domésticas ao carón da cheminea, coa merenda entre as mans no portal da casa, coas amigas e amigos da veciñanza, entre xogos e divertimento. Axiña que podiamos captar significados, xuntábanse aos mecos que recibiamos pequenas rimas para atraer a nosa atención ás diferentes partes do corpo, como as mans e a cara, a cabeza ou os dedos :

Mixinetes, rapa manetes,

Había cancións e rimas diversas ligadas a todo tipo de xogos e actividades:

Pis pissiganya,

Fórmulas para escoller ou eliminar:

Quatre pedres hi ha al carrer,

Fórmulas rimadas para rematar a narración de contos:

Conte contat

E outros xogos lingüísticos. Entre eles, adiviñas:

Endevina endevinalla,

Trabalinguas:

Plou poc

Ditos e refráns:

Ara, que plou i s´esvara!

Pero todas estas xoias non se regalaban na escola.

A escola española de mediados do século pasado non tiña ningún interese pola expresión do pobo. O uso da lingua propia estaba prohibido, e impedíase calquera manifestación da nosa desterrada riqueza cultural. Neste contexto, non tiña cabida a poesía infantil de transmisión oral, non cabía o xogo poético.

Sen abandonar a infancia, as nenas e os nenos viámonos, de súpeto, privados daquilo que considerabamos natural, das palabras que nos arrolaran, aquelas que nos foran conformando coma seres que medrabamos dentro dunha colectividade. Aquel  enriquecemento quedaba limitado aos ámbitos máis íntimos, e a nosa lingua era despoxada de calquera valor de uso público.

Non foi ata o derradeiro  cuarto do século pasado, cando se publicou” O Estatut d´Autonomia” e a posterior” Llei d´Ús i Ensenyament del Valenciá”, que a escola abriu as portas e ventás e comezáronse a respirar aires novos.

Eu tiven a sorte de iniciarme coma mestra  naquel tempo e poder compartir con tantas compañeiras e compañeiros, todo un estalido de cambios que viviamos de xeito comprometido. Na escola, tratábase de deixar entrar a vida, de transformar aqueles edificios ríxidos en lugares acolledores que permitiron dignificar e facer patentes aquelas voces que foran silenciadas, en lugares onde poder comezar os estudos coa exploración da contorna máis próxima. Xeneralizábase o ensino do valenciano e en valenciano cunha carencia case absoluta de ferramentas que facilitasen esta función.

Dende os Movementos de Renovación Pedagóxica xurdían, por unha banda, os primeiros autores dos necesarios novos libros de texto; pola outra, outros mestres e mestras ( nas que me conto)iniciabámonos na aventura de escribir, de facer literatura para os nosos alumnos. E agromaban as primeiras editoriais que publicaban estes materiais onde se intentaba facer presente a realidade do país. Dicíaselle ao alumnado que a súa era unha lingua de cultura, que había que coñecer a nosa tradición para podela amar e transmitir. E, na escola entraban, por primeira vez, aquelas xoias que nos foran negadas. Recuperábase a narración de contos, as cantigas tradicionais, adiviñas, trabalinguas, refráns e ditos, rimas…A poesía infantil de transmisión oral entraba, en moitas ocasións, da man dos mesmos nenos que facían traballos de recompilación. Ensinantes, alumnado e as propias familias embarcabámonos nun proxecto común de recuperación cultural.

Beber do pasado para construír un presente e proxectar un futuro. Conservar a memoria para non perder a identidade, no medio dun proceso global de uniformización cada vez máis agresivo.

Con todo, para avanzar hai que mirar cara adiante. Se ben na narrativa podemos dicir que, xunto aos contos e fábulas de tradición oral, os nenos contaban cunha variedade de novas propostas literarias e novas de autores actuais, libros cheos de maxia cos que se ían dotando as bibliotecas escolares, non pasaba así coa poesía. Sabiamos que non era suficiente con recrearnos co coñecemento e recoñecemento da expresión lírica tradicional, nin tan sequera coa achega dalgúns poemas escollidos de entre os clásicos. Certo que a poesía chegaba á escola da man de cancións que gravaran grupos de música folk como Al Tall ou Carraixet, cantautores como Ovidi Montllar, Raimon y Sisa, e varios temas de folk americano traducidos ao catalán. Porén se queriamos facer lectoras e lectores de poesía, que se sentisen atraídos máis alá da pura idade escolar, persoas sensibles, capaces de desfrutar da palabra feita poema, capaces de sentir e emocionarse cun texto poético, cumpría achegar, ademais novas voces poéticas, as voces dos poetas actuais, con outras formas, outros temas, con composicións feitas á medida para os lectores actuais, nenos e nenas cunhas inquedanzas, uns gustos e unhas necesidades ben específicas.

Paseniño, íanse facendo cousas, íase preparando o camiño.No noso País, foi entre finais do século XX e inicios do XXI cando algunhas editoriais se lanzan a publicar poesía para nenos. Aos libros de voces poéticas tan importantes como as de María Beneyto, Marc Granellou Empar de Lanuza fóronse sumando outras publicacións de compañeiras e compañeiros que anos atrás nos iniciaramos na narrativa. Cabe destacar con satisfacción a excelente acollida que esta poesía tivo dende o primeiro momento entre os nenos, así como a importante tarefa de mediación, que dende os ámbitos escolar, familiar e social, se teñen desenvolvido para facer chegar aos lectores cada nova publicación. Todo isto fixo que, grazas ao traballo constante e ilusionado dun bo número de poetas que non deixa de medrar e diversificarse, na actualidade contemos cun panorama alentador para o estado da poesía infantil en catalán no País Valenciano.

No ano 2003 apareceu “Versos diversos”, o meu primeiro libro de poemas, unha colección de composicións que pasaran o filtro da aula, uns poemas que fora escribindo para compartilos co meu alumnado e que nos fixeran desfrutar moito xuntos, ao longo de varios cursos. Entre aquel primeiro poemario e o último, “Poalet de versos”,que veu a luz o pasado mes de xuño, pasaron uns anos nos que, sen abandonar a narrativa do inicio, cultivei moi especialmente a expresión lírica, e tratei tanto de fomentar o gusto pola poesía entre os nenos, como de dignificar a concepción que en xeral se ten desta poesía, que, en definitiva, é iso: Poesía.

Grazas á tecnoloxía, durante o confinamento que sufrimos en primavera por mor da Covid, de cando en vez, botaba versos ao vento para que chegasen aos nenos e nenas que estaban na casa, avivando o desexo:  

I, tot d´una, veus que ara

 

Pensar els mots

 

Botant a peu coix

 

Arribaran fades

 

(Non se repiten os poemas pois xa están no texto orixinal. Versión galega de Alba Piñeiro Estévez).


     



                               POESÍA, ESCUELA E IDENTIDAD
El primer contacto que los niños han tenido con la poesía, desde tiempos inmemoriales, ha sido, quizás, a través de las canciones de cuna.
Es de sobras conocido que vivimos un proceso de globalización que viene de antiguo y conlleva el progresivo abandono de muchas formas que nos son propias, que nos definen como pueblo. Costumbres y celebraciones han ido sustituyéndose por otros foráneos, se han ido abandonando maneras de vivir y de relacionarse tradicionales. En el País Valenciano, la mayoría de personas de mi generación, todavía disfrutamos de un mundo repleto de aquellas costumbres que habíamos heredado, aún fuimos acariciados desde la cuna por este primer hálito poético, cuando las madres nos cantaban

 

La meua xiqueta és l’ama

del corral i del carrer,

de la figuera i la parra,

de la flor del taronger.

 

Noni noni, fes noneta

que la mare no té llet.

La poqueta que tenia

l’ha donada al porqueret.

 

Aquel susurro cariñoso de palabras y melodías de ritmo calmado, que nos ayudaba a conciliar el sueño, iniciaba una serie de manifestaciones líricas que iban incorporándose a nuestra vida cotidiana y se nos transmitían de manera natural, a través de la oralidad , siempre en situaciones y ambientes placenteros, tanto en el hogar familiar como en la calle, en las reuniones domésticas alrededor de la chimenea, con la merienda entre manos en el portal de casa, con amigas y amigos del vecindario, entre juegos y esparcimiento.
Tan apenas como podíamos captar significados, se juntaban a los mimos que recibíamos pequeñas rimas para atraer nuestra atención a las diferentes partes del cuerpo, como las manos y la cara, la cabeza o los dedos:

 

Mixinetes, rapa manetes,

vindrà el gatet

i es menjarà les sopetes.

Xap xap xap xap!

 

Bernat, Bernat,

pega‘t al cap

amb un coixí

ple de forats.

 

Este és el pare,

esta és la mare,

este demana pa

este diu que no n’hi ha.

I este fa:

-Gorrinet xinxet,

a l’armari hi ha un trosset

de pa i peixet.

 

Había canciones y rimas diversas ligadas a todo tipo de juegos y actividades:

 

Pis pissiganya,

oli de la ganya,

filla mandoquera,

agrana’m esta casa.

Mare, jo no puc,

que tinc la mà cordada.

Qui te l’ha cordada?

El rei i la reina.

Passa un castelló,

posa el peu

dins del caixó.

 

Roda la mola,

Peret se’n va a escola.

Roda el molí,

Peret ja està ací.

 

Fórmulas para escoger o eliminar:

 

Quatre pedres hi ha al carrer,

jo les sé comptar molt bé.

Del color del xocolate,

una, dos, tres i quatre.

 

Una poma

ben redona

cau dins l’aigua

i no s’afona.

 

Contes de l’enfadós:

 

 

Això diu

que eren dos,

tu i el gos.

 

Un gat dalt d’un barandat

tenia la boca torta.

Vols que te’l conte altra volta?

 
Fórmulas rimadas para terminar la narración de cuentos:
 

Conte contat

ja s’ha acabat.

Em menjaria una botifarra

com el teu cap.

 
 
Y otros juegos lingüísticos. Entre ellos, adivinanzas:
 

Endevina endevinalla,

quin animal pon en la palla?

 

Una caixeta blanca

que s’obri i no es tanca.

Què és?

 
Trabalenguas:
 

Plou poc

però pel poc que plou,

plou prou.

 

Diu la guatla:

-Què fas, gat?

-Què fas guatla?,

diu el gat.

 

Una vella collint codonys,

codonys collia.

Collint codonys

a rossegons.

Codonys collits

amb la punta dels dits.

 
Dichos y refranes:
 

Ara, que plou i s’esvara!

Cel a borreguets,

aigua a canterets.

 
Pero todas estas joyas no se regalaban en la escuela.
La escuela española de mediados del siglo pasado no tenía ningún interés por la expresión del pueblo. El uso de la lengua propia estaba prohibido, y se impedía cualquier manifestación de nuestra desterrada riqueza cultural. En ese contexto, no tenía cabida la poesía infantil de transmisión oral, no cabía el juego poético.
Sin abandonar la infancia, las niñas y niños nos veíamos, de repente, privados de aquello que considerábamos natural, de las palabras que nos habían arropado, aquellas que nos habían ido conformando como seres que crecíamos dentro de una colectividad. Aquel enriquecimiento quedaba limitado a los ámbitos más íntimos, y nuestra lengua era despojada de cualquier valor de uso público.
No fue hasta el último cuarto del siglo pasado, cuando se publicó el Estatut d’Autonomia y la posterior Llei d’Ús i Ensenyament del Valencià, que la escuela abrió puertas y ventanas y se empezaron a respirar aires nuevos .
Yo tuve la suerte de iniciarme como maestra en aquel tiempo y poder compartir con tantas compañeras y compañeros, todo un estallido de cambios que vivíamos de manera comprometida. En la escuela, se trataba de dejar entrar la vida, de transformar aquellos edificios rígidos en lugares acogedores que permitieron dignificar y hacer patentes aquellas voces que habían sido silenciadas, en lugares donde poder comenzar los estudios con la exploración del entorno más cercano. Se generalizaba la enseñanza del valenciano y en valenciano con una carencia casi absoluta de herramientas que facilitaran este cometido.
Desde los Movimientos de Renovación Pedagógica surgían, por un lado, los primeros autores de los necesarios nuevos libros de texto; por otra parte, otros maestros y maestras (de entre las que me cuento) nos iniciábamos en la aventura de escribir, de hacer literatura para nuestro alumnos. Y afloraban las primeras editoriales que publicaban estos materiales donde se intentaba hacer presente la realidad del país. Se le decía al alumnado que la suya era una lengua de cultura, que había que conocer nuestra tradición para poderla amar y transmitir. Y en la escuela entraban, por primera vez, aquellas joyas que nos habían sido negadas. Se recuperaba la narración de cuentos, las canciones tradicionales, adivinanzas, trabalenguas, refranes y dichos, rimas ... La poesía infantil de transmisión oral entraba, en muchas ocasiones, de mano de los mismos niños que hacían trabajos de recopilación. Enseñantes, alumnado y las propias familias nos embarcábamos en un proyecto común de recuperación cultural.
Beber del pasado para construir un presente y proyectar un futuro. Conservar la memoria para no perder la identidad, en medio de un proceso global de uniformización cada vez más agresivo.
En cualquier caso, sin embargo, para avanzar hay que mirar hacia delante. Si bien en narrativa podemos decir que, junto a los cuentos y fábulas de la tradición oral, los niños contaban con un surtido de nuevas propuestas literarias y nuevas de autores actuales, libros llenos de magia con que iban dotándose las bibliotecas escolares, no pasaba así con la poesía. Sabíamos que no había suficiente con recrearnos con el conocimiento y reconocimiento de la expresión lírica tradicional, ni siquiera con la aportación de algunos poemas escogidos de entre los clásicos. Cierto que la poesía llegaba a la escuela de la mano de canciones que habían grabado grupos de música folk como Al Tall o Carraixet, cantautores como Ovidi Montllor, Raimon y Sisa, y varios temas del folk americano traducidos al catalán. Pero, si queríamos hacer lectoras y lectores de poesía, que se sintieran atraídos más allá de la pura edad escolar, personas sensibles, capaces de disfrutar de la palabra hecha poema, capaces de sentir y emocionarse con un texto poético, se hacía necesario aportar, además, nuevas voces poéticas, las voces de los poetas actuales, con otras formas, otros temas, con composiciones hechas a medida para los lectores actuales, niños y niñas con unas inquietudes, unos gustos y unas necesidades bien específicas.
Poco a poco, se iban haciendo cosas, se iba preparando el camino. En nuestro País, fue entre finales del siglo XX y principios del XXI cuando algunas editoriales se lanzan a publicar poesía para niños. A los libros de voces poéticas tan importantes como las de María Beneyto, Marc Granell o Empar de Lanuza se fueron sumando otras publicaciones de compañeras y compañeros que años atrás nos habíamos iniciado en la narrativa. Cabe destacar con satisfacción la excelente acogida que esta poesía tuvo desde el primer momento entre los niños, así como la importante tarea de mediación, que desde los ámbitos escolar, familiar y social, se ha desarrollado para hacer llegar los lectores cada nueva publicación. Todo ello ha hecho que, gracias al trabajo constante e ilusionado de un buen número de poetas que no deja de crecer y diversificarse, en la actualidad contemos con un panorama alentador para el estado de la poesía infantil en catalán en el País Valenciano.
En 2003 apareció Versos diversos, mi primer libro de poemas, una colección de composiciones que habían pasado el filtro del aula, unos poemas que había ido escribiendo para compartirlos con mi alumnado y que nos habían hecho disfrutar mucho juntos, a lo largo de varios cursos. Entre aquel primer poemario y el último, Poalet de versos, que vio la luz el pasado mes de junio, han pasado unos años en los que, sin abandonar la narrativa del inicio, he cultivado muy especialmente la expresión lírica , y he tratado tanto de fomentar el gusto por la poesía entre los niños, como de dignificar la concepción que generalmente se tiene de esta poesía, que, en definitiva, es eso: Poesía.
Gracias a la tecnología, durante el confinamiento que sufrimos en primavera por causa de la Covid, de vez en cuando, lanzaba versos al viento para que llegaran a los niños y niñas que estaban en casa, avivando el deseo:
 

I, tot d’una , veus que ara

tens el parc a la butxaca,

la vorera, el carrer

i la plaça.

Hi tens l’escola sencera,

amb la classe,

les amigues, els amics

i la mestra.

Tens records

i somnis bells

per omplir i endiumenjar

un temps

d’espera.

 

 

 

Pensar els mots

per dir les coses.

Tenir el cor

per a sentir-les.

 

 

 

Botant a peu coix

pel corredor de casa.

Això és un gos!

Ni un ni dos.

Allà hi ha un peix!

Ni dos ni tres.

Mira, quin catre!

Ni tres ni quatre.

Quina fam tinc!

Ja són les cinc.

Tenim pastís!

Ni cinc ni sis.

Ja arriba Pep!

Ni sis ni set.

El plat és buit!

Ni set ni vuit.

Sols queda un ou.

Ni vuit ni nou.

I ja en van deu.

Descansa el peu!!

 

 

 

Arribaran fades

que duran cançons

i altres primaveres.

I ballarem.

Agafats de mans

omplirem les places.

Perfumarem casa

amb ramells florits.

 

Mª Dolors Pellicer Soria

Otoño 2020

Pego, País Valencià

 


            SE queredes saber máis de MARíA DOLORS...


Co ilustrador Paco Giménez


Maria Dolors Pellicer i Sòria ( Oliva, País Valencià, 1956) és mestra i llicenciada en Filologia Catalana. Va estudiar en les Universitats de València i Alacant. Treballà com a professora dels cursos de “Lingüística Valenciana i la seua Didàctica” de l’ICE de la Universitat Literària de València.

Va formar part de l’ MRP Col·lectiu de Mestres de la Safor i fou cofundadora de l’ Escola d’Estiu Marina-Safor, on va impartir diversos cursos i tallers de Didàctica de la Llengua, de Literatura i Foment de la lectura entre els infants.

Durant molts anys va treballar de mestra en diverses escoles del País Valencià i Catalunya. Finalment, va ensenyar a Pego, el lloc on viu.

Des del primer moment va compaginar la docència amb l’escriptura. Hi ha publicat llibres de narrativa, com Tegolins i tegolines (PremiDarrer Diumenge d’Octubre, Ajuntament de Pego 1986), Cul, culot, Un elefant sota el llit, La banda dels superbruts, Fil que penja (finalista del Premi Enric Valor, editorial Bullent1988), El xiquet de cotó en pèl, Cita amb la por, El pare també té por, Marina ja no té por, Com una cabra o El gegant Romuald (un homenatge a Roald Dahl).

D’entre els llibres de poesia, citem títols com ara, Versos diversos, Rimes i rialles, 100 haikus amb gust de boira, Versos de tres sabors, Qui la rima l’endevina, Poalet de versos, La selva en vers ( Premi de la Crítica de l’ Institut Interuniversitari de Filologia Valenciana 2010 i amb Lletres al Camp, de la Institució de les Lletres Catalanes i el Futbol Club Barcelona 2011), Poemes amb llum de lluna ( publicat en Bromera, fou Premi de la Crítica dels Escriptors Valencians 2018 i llibreseleccionat a la Llista d’ Honor de l’OEPLI 2017) i Comptem cabretes i pintem ocells ( Premi Fundació Caixa Cooperativa de Poesia Infantil, Algemesí 2018).

Va ser antologada en Poesies amb suc. Antologia de poesia per a infants, de Miquel Desclot (La Galera 2007). El 2018  va rebre el Premi Ocell de la ciutat d’ Ondara, “per la trajectòria i producció literària”. Els seus poemes apareixen musicats en CDs de diversos CEIPs, dels grups Tr3scant, Trobaversos, Samfaina de colors, i de Toni Xuclà.

En l’actualitat està jubilada i continua engrescada entre rimes i paraules, reflexions sobre la pandèmia, versos i pensaments. Acaba d’ enllestir un poemari de Haikus per a lectores i lectors que tot just s’hi inicien, i que, previsiblement, publicarà l’editorial Andana, amb il·lustracions de Josep Ferrer.





DARDO POÉTICO (LXX) "No Día de Rosalía, un poema inédito en galego"

$
0
0



No ano 1998 viu a luz un poemario moi importante para min. O seu título: Al hilo de la palabra. Escrito en castelán, foi publicado pola prestixiosa editorial Hiperión na colección Ajonjolí. O seu director, Jesús Munárriz, ficara sorprendido -segundo as súas palabras- por estes poemas que el consideraba diferentes aos que figuraban nesta interesante colección.

     


     Antes de todo isto, estes poemas leunos Rafael Alberti e mesmo lle recitei algún de viva voz. Gustáronlle -que honra!- e animoume a seguir por este camiño, ademais de agasllarme un precioso debuxo para incluílo no libro se se chegaba a publicar como así sucedeu. Foi a primeira vez que o poeta gaditano me chamou “poeta”. Emocionante.

     

O debuxo de Alberti é o que está arriba, á esquerda

     É  Al hilo de la palabra unha sentida homenaxe a aqueles poetas que me marcaron dende que comezara a ler poesía. Nel atópanse autores como Lorca, Alberti, Miguel Hernández, Blas de Otero, Antonio Machado, Juan Ramón Jiménez, León Felipe e algúns máis. Entre eles, Celso Emilio Ferreiro, Álvaro Cunqueiroe, como non!, Rosalía de Castro. Hai, ademais, dous poemas curiosos: un dedicado á poesía e o outro, a Paco Ibáñez, pois con el comezou todo.

     

Rosalía de Castro

     Co gallo do Día de Rosalía, o 24 de marzo, decidín traducir ao galego o poema dedicado á súa persoa e á súa obra. Rosalía, sempre presente na miña vida e fonte inesgotable de sentimentos vitais e poéticos.

     E aquí está para que o coñezades. Coido que é unha homenaxe moi sincera a Rosalía de Castro, a nosa poeta universal.

 

A ROSALÍA

 

Soa unha gaita ben lonxe

chamando o vento que corre.

Soa un disparo profundo

dunha terra sen colores.

 

Perdeu o verde esa terra.

Perdeu os soños de amores.

Perdeu a casa o labrego.

Ficaron sen ás as flores.

 

Os teus versos, Rosalía,

son feridas e son dores,

son desexos que denuncian

e son defensa dos pobres.

 

Rosalía, miña dona,

nunca te esquecen os sons

daquelas campás amigas

que voan coma cancións.

 

                                                                                                        Antonio García Teijeiro

DARDO POÉTICO (LXXI) "Unha homenaxe a Rosalía de Castro no seu día"

$
0
0




Día 24 de febreiro, “Día de Rosalía”. Homenaxes, lecturas públicas, incidencia nos medios…Rosalía, nai e señora, poeta insigne, poesía universal.

    Eu tamén quero homenaxeala. Leo a Rosalía de contino. A súa obra completa está sempre encol da miña mesa de noite.  Leo e releo a Rosalía de Castro como unha necesidade vital. A través dela comprendo mellor as grazas e desgrazas do noso pobo galego. Acompáñame, acubíllame, faime sentir un ser cheo de enerxía e de ganas de facer cousas.

 


     Sempre estivo Rosalía na miña obra. Sempre hai uns seus versos entre os meus, verdadeira fonte de inspiración para a miña poesía. Síntome mellor persoa despois de ler os seus poemas. O seu carácter empúrrame a escribir e a desfrutar de emocións no cotián, mesmo cando a cor gris enzoufa o ambiente.

     


     En moitos dos meus poemarios a súa pegada vólvese evidente e eu téñoa presente decote.

     Velaquí tres poemas que xustifican o que digo. Velaquí un recitado ateigado de sensibilidade e agarimo pola poeta, pola muller.

 


     O primeiro poema pertence a Al hilo de la palabra, escrito en castelán, pero traducido ao galego para a ocasión. O segundo atópase en Caderno de fume e lévame a sentir as tristes badaladas de Bastabales que significaban a soidade para Rosalía. E o terceiro, de Na fogueira dos versos, parte de dous versos da autora.

     


     Oxalá todo o que se festexa neste día sirva para que se lea máis a Rosalía. Que non sexa unicamente unha faciana nas camisetas, nas cuncas, nas insignias. Que leamos unha autora que é un símbolo da poesía non só galega senón tamén universal.







                                                                                                                                    ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

A LUZ DAS PALABRAS (83) Rosalía Fernández Rial

$
0
0

 



Cando lin algúns dos seus versos alá polo ano 2016, decateime logo de que Rosalía Fernández Rialía ser unha escritora que me ía interesar. Non me trabuquei. Segue medrando como autora e alégrome. Ten moito dentro dela.

Despois de ler Bonus track, un libro de relatos coa música de fondo, sentín que me unía a ela -ademais da boa literatura- o gusto pola música en xeral e por Bob Dylan en particular. Vela tocar o acordeón emociona. Igual que co seu último poemario Árbores no deserto, que me pareceu indispensable neste mundo da lírica galega. Por riba, é unha persoa afable, agarimosa coa que dá gusto falar e compartir desexos.

De aí que a súa presenza en Versos e aloumiños xa se facía agardar. Pero aquí está cun texto escrito especificamente para esta sección tan fundamental para o decorrer deste blog-revista. Un texto delicioso.

Gocemos da súa palabra. É un auténtico pracer.

Grazas, Rosalía, pola túa xenerosidade.

E que siga soando o acordeón dos teus soños.


Hey, Mr. Tambourine Man, play a song for me

I'm not sleepy and there is no place I'm going to

Bob Dylan.

 

Rosalía Fernández Rial (Foto de Antonio Seijas)

A miña travesía funámbula a través dos quince anos ensinoume a esvaecer, con coidado pictórico, as fronteiras entre realidade e ficción. Naquela altura a conciencia oscilábame, equilibrista, entre ambas dimensións, sen nunca decantarme de todo por unha ou outra. Un estado híbrido que derivara, no fondo, dunha evolución dos xogos da infancia e que se acabou por prolongar, baixo o disfrace de poeta despistada, á idade adulta.

Na referida confusión adolescente, soñaba esperta de maneira recorrente con Mr. Tambourine Man. Mitificara o personaxe dylaniano de tal maneira que imaxinaba como me viña rescatar do meu insomnio para transportarme a algún lugar máxico no remuíño do seu barco interestelar.

Cada vez que tiña un problema, un desengano, unha situación que desexaba evitar, pechaba os ollos e imaxinábame seguindo o ritmo desa percusión amiga para deambular polos cronotopos onde as obrigas e o tedio cotiá deixaban de existir. Así, o delirio onírico desa saída de emerxencia abríaseme sempre en momentos de tensión invernal.

De todo isto acordeime nas xeadas do presente xaneiro do 2021 ao escoitar o “Maneo de Erviñou” xenialmente interpretado por Fransy, Davide e Cibrán en beabesada homestudio. De maneira inconsciente, a combinación da música e a imaxe transportoume ás centos de foliadas que teño vivido de nena, adolescente e moza, en especial no verán, mais tamén noutros momentos puntuais do ano.

Entón, por algunha misteriosa relación sináptica que o cerebro teceu pentagramas a través, hoxe mesmo decateime de que o equivalente real do Mr. Tambourine Man eran os momentos de troula compartida os sábados da Barca, o día San Roque en Muxía, as noites da Carballeira de Zas, os albaroques de Bergantiños ou máis tarde os mércores da Casa das Crechas compostelá.

As verdadeiras señoras da pandeireta pertencían ao territorio da realidade, por moito que transportaran á literatura da miña mente á máis excelsa das utopías. Cando vivía un momento de ansiedade, o que me pedía o corpo era viaxar ao torreiro da festa colectiva, onde fora tan feliz.

O problema é que, unha vez descuberta esa certeza, non hai xa foliadas reais. Por tanto, cando a angustia me ameace, terei que retomar aquela febre adolescente e imaxinarme danzando, atrás do Mr. Tambourine con todas as pandereteiras e músicos que alimentaron as nosas vidas antes de que a COVID-19 nos fixese aterrar nunha “nova normalidade” demasiado tanxible, a pesar das distancias e as máscaras.

Só espero que no futuro esa banda de música tradicional detrás da que agora corro, como nos filmes de Kusturica, de maneira imaxinaria, non fique no territorio da ficción e poida pronto regresar aos escenarios de ledicia conxunta que tanto botamos en falta nestas longas e xélidas noites de pandemia.

Rosalía Fernández Rial

Xaneiro, 2021.



Rosalía Fernández Rial (Foto de Antonio Seijas)



Se queres saber máis de Rosalía...


Rosalía Fernández Rial (Costa da Morte, 1988) é filóloga, doutora en didáctica das linguas e da expresión dramática pola USC e profesora de ensino secundario. Asemade, formouse no ámbito das artes escénicas e musicais. Mais, sobre todo, e desde moi nova, dedícase á escrita. Como poeta publicou libros como: En clave de sol (2009), Átonos (2011), Un mar de sensacións (2012), Vinte en escena (2012, 2014), Ningún amante sabe conducir (2014), Contra-acción (2016) ou a antoloxía bilingüe Sacar a bailar. Poesía reunida (2009-2016). Títulos que tamén levou á escena ou ao formato audiovisual con propostas diversas. 

Na súa narrativa destaca Bonus track (2018) e no ensaio Aulas sen paredes (2016), un libro-DVD que foi Premio á mellor iniciativa bibliográfica na Gala do Libro Galego.

No que atinxe ao xénero dramático destaca, entre outros proxectos  a escrita de "A lúa, válvula de spray", unha ficción sonora a través das rúas de Carballo dirixida por Quico Cadaval, interpretada por Melania Cruz, María Roja e Santi Romay, editada por Marcos PTT e producida por LIDISS para o FIOT (Festival Internacional de Outono de Teatro).  
O seu último poemario é Árbores no deserto (2020), un traballo escrito desde códigos propios das artes vivas e as artes plásticas contemporáneas.


Viewing all 1127 articles
Browse latest View live