LENDO LENDAS, DIGO VERSOS - Vídeo I
LENDO LENDAS, DIGO VERSOS - Vídeo II
LENDO LENDAS, DIGO VERSOS - Vídeo I
LENDO LENDAS, DIGO VERSOS - Vídeo II
↧
VERSOS NO CONFINAMENTO II : Lendo lendas, digo versos
LENDO LENDAS, DIGO VERSOS - Vídeo I
LENDO LENDAS, DIGO VERSOS - Vídeo II
↧
VERSOS NO CONFINAMENTO III : Poemar o mar e Palabras do mar
POEMAR O MAR
PALABRAS DO MAR
↧
↧
VERSOS NO CONFINAMENTO IV : Vento, ventiño, venteiro e Paseniño, paseniño
VENTO, VENTIÑO, VENTEIRO (con Martiño)
PASENIÑO, PASENIÑO
↧
OS POEMAS DE MARTIÑO — Primeira parte
↧
OS POEMAS DE MARTIÑO — Segunda parte
↧
↧
"MURDER MOST FOUL", NOVA CANCIÓN DE BOB DYLAN
↧
DARDO POÉTICO (LXIV) "Na fogueira de Luz Pozo Garza"
Foise Luz Pozo Garza, así, case en silencio, no tempo da negrura. Pero é unha poeta, unha referencia indispensable da nosa literatura. E os poetas e as poetas perviven na súa obra. Unha obra rica e emotiva que nos alenta.
No ano 1996 estaba a escribir eu un libro en constante diálogo con poetas. Homes e mulleres que posuían a capacidade de emocionarme e permitirme ir máis aló das palabras. Entre esas persoas, claro, estaba Luz Pozo Garza. Non podería ser doutro xeito.
Lía eu o seu magnífico Concerto de outono, un poemario que reflicte as claves da vida, o seu misterio e a capacidade de cambiar o mundo a través da palabra. Nel descubrín uns poemas , unhas Verbas a Rosalía, que me interesaron moito. E xa no primeiro poema, Hai unha voz, comecei un diálogo íntimo coa autora a partir dos versos: “Hai unha voz sen verbas ./ A que todos ouvimos no silencio”. Dese diálogo, naceu un dos poemas que máis valoro de toda a miña extensa obra. Daqueles diálogos naceu o meu prezado Na fogueira dos versos, un poemario que marcou un antes e un despois na miña traxectoria.
Ben, pois deseguido, tedes ambos poemas para que gocedes, se cómpre, coa súa lectura.
 |
| Luz Pozo Garza (Foto: La Voz de Galicia) |
HAI UNHA VOZ
Hai unha voz
no tempo de Galicia.
Hai unha voz sen verbas.
A que todos ouvimos no silencio.
Lembrando nomes pra que naza o millo.
Chámase morte ou mágoa.
Xuramento de anguria.
Soedade.
Pensamento de pedra.
Chámase berro, auga,
desarrimo.
Chámase olvido.
E chámase arelanza.
Ou vida ou libertade ou compaña dos nosos.
Chámase soño, morte, lar, saudade.
Chámase choiva que lourea os froitos.
Hai unha voz.Chámase Rosalía.
Sete letras de laio.
Saudade
dunha fala ferida.
Esperanza dun mundo
que inda fica nun berro
de libertade.
Hai unha voz.
A súa.
Benzoada.
Hai unha voz sen verbas
A que todos ouvimos no silencio
LUZ POZO GARZA
Voz sen verbas:
silencio.
Mar sen auga:deserto.
Sol sen raios:
misterio.
Luz sen brillo:
coitelo.
Man sen man:
un berro.
Dor sen laios:
o tempo.
Eu sen ti:
inferno.
↧
DARDO POÉTICO (LXV) "Tres poemas de Ricardo Carvalho Calero no Día das Letras Galegas"
Este ano fatídico de 2020, o Día das Letras Galegas está dedicado a Ricardo Carvalho Calero. Por iso, dende Versos e aloumiños, imos festexalo coa publicación de tres poemas da súa enorme obra poética.
RICARDO CARVALHO CALERO naceu no Ferrol no ano 1910 e finou en Compostela en 1990. É unha das figuras fundamentais da cultura e a política galegas do século XX. Membro do Partido Galeguista, activista do Seminario de Estudos Galegos, académico, autor da máis celebrada historia da literatura galega, (Historia da Literatura galega contemporánea. 1975) mestre de sucesivas xeracións de profesionais da filoloxía e impulsor do reintegracionismo ortográfico. É autor dunha riquísima obra poética e de dúas novelas de gran repercusión, Xente da barreira (1951) e Scórpio (1982), ademais de varias pezas de teatro e numerosos ensaios.
TRES POEMAS
POETA ES, pois dá-che nojo todoagás a poesía.
Cortesmente sorris perante o mundo estraño,
mais no fundo es estraño à tua cortesia.
Pudicamente velas con vulgar follateira
o niño en que a tua alma, rola gemente, aniña.
Es como un neno fiz cun brinquedo cativo,
que plos jogos dos homes pálido interés finja.
Non, non es deste mundo. Gozoso e angustiado,
no espello da suidade ves na tua fronte o estigma.A virota abourante da graza traspasou-te.
E só amas a tua chaga. E non queres menciña.
Como o favor do rei a pobre nena
que da carícia augusta se non atopa digna,
a tua alma oculta a visita do hóspede.
E ninguén a aduviña.
(De Saltério de Fingoi. 1961)
NON SEI
se matei.
Estiven
na trincheira.
Non vin
o meu nemigo.
Disparei.
Non sei
se matei.
Fun ferido.
Mais
non
sei
se
matei.
Toupa cega,
non teño outro ollo
que o ollo
do meu fusil.
¿Se cadra o ten visto
o meu
nemigo?Olladas de fogo
cruzan-se entre
os dous:
eu
e o meu
nemigo.
Fun ferido.
Eu
non
sei
se matei.
(De Futuro condicional. 1961-1980)
1982
POLA FITERA do meu castelo sitiado,
vejo unha cúpula coroada por unha cruz,e tras ela un ceu de peneirado sol
enrellado de finos grises.
A distáncia emudece e serena
a terra que sob esa abóbeda jaz,
e podo sentir a beleza e a dozura do mundo
desde a miña balbordante loita,
desde a miña fealdade aceda.
Sei que a verdade é que son un soldado,
defensor dunha torre que se esborralla,
e que arredor medran as picas
que erguerán con fúria a miña cabeza.Secomasi, enxergo con frio desprezo o meu fado,
porque non me concerne,
e o meu corazón está na cruz que coroa a cúpula,
nas nubes que estrian o ceu,
na falsa paz que de longe me ven
como un bafo de ardente dita;
e aguardo indiferente unha morte que non é a miña,
mentres o paxaro da miña ollada voa ceibo
sobre o terno verdor da terra que non calcarei mías.
(Do mesmo poemario que o anterior)
↧
VERSOS PARA LER E SOÑAR
E finalmente, velaquí tamén os versos tal como apareceron na edición en papel do diario vigués.
De bicos, bicos... e máis bicos
De soños e pombas
Da música dos instrumentos
↧
↧
"I CONTAIN MULTITUDES": NUEVA SORPRESA DE BOB DYLAN EN FORMA DE CANCIÓN
↧
PACO IBÁÑEZ NO LICEU DE BARCELONA, 2007
Foi no Liceu de Barcelona o 23 de abril de 2007. Paco Ibáñez daba un concerto moi especial de tres horas de duración. Resultou espectacular. E, para min...ufff! Nese concerto Paco cantaba por primeira vez "Que ocorre na terra?" e quería facer desta canción unha arma de construción masiva, máis ou menos. Dende ese concerto, nos múltiples recitais do noso trobador, a canción forma parte do seu repertorio habitual. Non deixou de cantala en ningún momento. Leva trece anos con el e tiven a satisfacción de subir ao escenario para recitar outros poemas en galego e cantar (se a iso se lle chama cantar) as cancións que creou a partir dos meus poemas. Toda unha honra.
 |
| Na palestra no Liceu |
Por outra banda hei de dicir que ese 23 de abril, participei nunha palestra sobre a obra de Paco no propio Liceu, que foi retransmitida a diversas universidades que estaban interesadas na súa traxectoria e no seu repertorio poético-musical. Unha serie de persoas, claros admiradores do artista, debatemos sobre o que Paco Ibáñez significa no panorama cultural deste país e a influencia que a súa obra tivo nas diversas xeracións en España.
Un acto de reivindicación dun artista excepcional que sementou a poesía nos corazóns e no ánimo de milleiros de persoas en tempos difíciles e que nos agasallou razóns abondas para resistir.
 |
| Con Paco despois do concerto |
Aquí tedes o concerto completo. Un concerto que paga a pena escoitar e volver a escoitar, porque nel está contida toda unha vida dun ser honesto que fixo da ética e da honestidade unha bandeira para andar pola vida.
Cantou dúas cancións en galego: "Que ocorre na terra?" e "Chove", do meu admirado Celso Emilio Ferreiro. Unha auténtica preciosidade. Podedes escoitala a partir das 2h e 23´
Desfrutade deste marabilloso concerto.
↧
ENTREVISTA DE MONTSE DOPICO A ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO EN "PRAZA PÚBLICA"
"A LIX segue demasiado vencellada á escola. Se desaparece a prescrición escolar, caería en picado"
venres 3, abril 2020
Antonio García Teijeiro foi un dos autores que máis se implicaron, a través das redes sociais para adaptarse ás circunstancias do confinamento, na celebración do Día da Literatura Infantil e Xuvenil (LIX). Tamén é un dos veteranos da mesma en Galicia. Falamos con el de toda a súa traxectoria na creación de narrativa e, sobre todo, poesía para a infancia.
Publicou vídeos no Facebook para celebrar o Día da Literatura Infantil e Xuvenil (LIX). Que hai que celebrar e que non deste día en Galicia?
Eu non son moi partidario dos “días de”, pero creo que é necesario para visibilizar un xénero normalmente bastante esquecido e maltratado. Temos unha LIX de alto nivel, fundamental para a formación dos nenos e nenas, e hai que concienciarse de canto lle achega á cultura galega. Precisamos que os xornais poñan o acento nela no día a día, por exemplo. A LIX é unha literatura forte, necesaria, transformadora… Unha literatura que fai que a cultura galega teña un pulo especial. Eu é algo que noto cando viaxo: o respecto que hai pola literatura galega. E iso prodúceme, claro, unha enorme satisfacción…
Por que di que é unha literatura maltratada? A aposta das editoras por ela, por exemplo, é moi forte.
As editoras fixeron unha aposta clarísima pola LIX porque é literatura que se vende, fundamentalmete polas prescricións dos colexios. Falta que haxa compra sen esa obrigatoriedade… Falo de maltrato porque non se lle dá a importancia que debería dárselle, por exemplo, a nivel mediático. Ou porque se considera, moitas veces, unha literatura de segunda, é dicir, non é tan valorada socialmente. Mesmo hai escritores que renegan da LIX, o que é moi triste...
A LIX é básica para a formación de futuros lectores e lectoras. A LIX é unha necesidade porque a lectura é unha necesidade. Eu sei, pola miña experiencia como docente, que a literatura axuda a transformar comportamentos, actitudes… Pero teño moitas anécdotas sobre pais que, por exemplo, dicían que non ían gastar en libros porque, unha vez lidos, xa non valían para nada. Falo de maltrato porque se rebaixa o valor social e cultural da LIX.
”
Na súa experiencia como mestre puido comprobar, segundo comentou en varias entrevistas, que á rapazada si lle gusta a poesía. Que pasa entón para que despois queden poucos como lectores?
Eu manteño que cando un docente é motivador, cando é un mediador que cre no que fai, cando é evidente que lle gusta… consegue atraer ao alumnado para a lectura. E non pasa só cos rapaces máis pequenos: tamén cos da ESO. Cando ven que o que dis é auténtico, que cres profundamente niso, déixanse levar pola paixón pola poesía. Durante moito tempo a poesía foi considerada algo “cursi”. Había un rexeitamento cara ela.
Antonio García Teijeiro © Distrito Xermar / Arquivo AELG
O meu reto como docente foi acabar con esa etiqueta para que o alumnado asuma a poesía como algo natural e non como algo alleo a eles, ridículo… Para iso, mostráballes diferentes maneiras de facer poesía, e hoxe ademais xa hai moitos máis poetas que se ocupan de que a rapazada teña boa poesía para ler. O problema é que non hai aínda mediadores suficientes facendo este traballo de campo. E tamén que ás veces os poetas optan por unha escrita complicada e egocéntrica para demostrar que son moi cultos… E a LIX precisa sinxeleza, que non simplicidade.
A que se refire cos mediadores? A todos os axentes que achegan o libro á rapazada?
Principalmente ao profesorado, que debe crer no que fai e non terlle medo á poesía. Mais houbo moitos avances nisto: a min hai bastante xente que me pide vídeos, por exemplo. Hai profesores que non presentan a poesía como un traballo escolar, senón que transmiten un interese real por ela. Ás veces eu podo ser crítico cos docentes porque considero que non len o suficiente, pero cada vez hai máis que se preocupan moito disto. Eu tiven rapaces que non eran moi bos academicamente pero que nos obradoiros de poesía eran outros, outra persoa. A poesía é moi importante para eles: provoca reflexións se se escolle ben, ademais do pracer enorme que produce entender as palabras... O que eu procuraba como profesor era que lesen poesía e que a escribisen.
Escolleu un poema de ‘Poemar o mar’, o libro co que gañou o Premio Nacional de Literatura Infantil e Xuvenil, para o Día da LIX. Por que é, como di no post, un poema de esperanza? Cal é o vínculo entre ‘Poemar o mar’ e Rafael Alberti?
A miña relación con Rafael Alberti foi do que máis me marcou como poeta. Estiven dez anos en contacto con el. Era un creador poliédrico, xeneroso… Teño moi boas lembranzas do tempo pasado con el: escoitar a súa voz, recibir os seus debuxos... O primeiro poemario completo que lin na miña vida foi o seu ‘Marinero en tierra’. O mar sempre fora moi importante para min, desde pequeno. O mar sempre me enfeitizara: a súa linguaxe poética extraordinaria a nivel visual ou sonoro… Sempre me sentín en diálogo con el e ademais nos momentos difíciles ía miralo e escoitalo. Pero ao ler este poemario de Rafael Alberti pensei que eu tamén quería ser poeta do mar.
O mar está presente dalgunha maneira en todos os meus libros, que son máis de 50. Pero chegou un momento en que quixen tratar o tema dunha maneira máis directa. Fíxeno a través dunha triloxía: a primeira entrega está en castelán e é ‘La cuna del mar’. E as outras dúas, en galego, son ‘Palabras do mar’ e ‘Poemar o mar’. O que quería era personificar o mar, dar unha visión humana del, que tiña moito que ver coa esperanza, a crítica, a reflexión… Hai cousas desagradables que están aí, coma os naufraxios, ou un tema que me interesa moito que son os meniños considerados “raros”... E quen me ía dicir a min, despois de quedar prendado de ‘Marinero en Tierra’, que ía acabar escribindo unha triloxía sobre o mar e gañando o Premio Nacional, coma Alberti con este libro que tanto me influíu. A poesía acabou sendo para min, de feito, unha forma de vida. Fun deixando a narrativa un pouco máis de lado para centrarme na poesía.
En ‘Bicos e non balas’, o seu último poemario publicado -antoloxía de poemas, en realidade- fala moito da pobreza ou da guerra desde a perspectiva da infancia. Di Juan Carlos Martín no limiar que vostede escribe pola xustiza social, pola igualdade, pola solidariedade e polo respecto á diferenza. Identifícase con esa definición da súa poesía?
Nos meus poemarios, que son uns 25 polo menos, sempre considerei que debía incluír algúns poemas que saísen do aspecto lúdico e que puidesen ter relecturas…. Eu tiven dúas paixóns: a docencia e a literatura. E dando aulas en colexios de barrios de Vigo vese moi ben que hai moitos rapaces que viven situacións moi difíciles.
“
Sempre me preocuparon os rapaces, os seus problemas, e iso levoume tamén a falar das inxustizas que sofren aquí e fóra de aquí: os nenos soldado, por exemplo, que é unha das maiores barbaridades que permite a humanidade. Os nenos sofren pobreza e fame, pero tamén fame afectiva: eu vin nenos abandonados polos pais e polas circunstancias da vida. E penso que a poesía non pode cambiar o mundo, a nivel global, pero no nivel máis próximo, no pequeno mundo que temos arredor, si pode mudar cousas.
”
E podemos facer unha poesía viva, lúdica, humorística… e que á vez teña un aspecto de crítica social. ‘Bicos e non balas’ fala da paz non só como o oposto á guerra, senón como o contrario da violencia, que adopta moitas formas, e da inxustiza. Fala de situacións reais, deixando lugar para a esperanza. Eu estou en contra da poesía excesivamente amable, simple, feita só para pasar o tempo… Temos que facer poesía para nenos pero non infantilizar os nenos. Non rebaixar a calidade. Ten que ter un valor lúdico e crítico.
Antonio García Teijeiro, en Vigo © Distrito Xermar / Arquivo AELG
Criticou vostede varias veces esa poesía “facilona”, que banaliza os temas de sempre da literatura… Mais, como creador, non pensou no risco de caer algunha vez vostede mesmo nela?
Esa poesía “facilona” nunca estivo entre os meus intereses. Si que busco que o que fago teña un aspecto lúdico, humorístico… Pero non iso. Eu dou cursos, obradoiros, conferencias… e sempre arrisco cando critico ese tipo de poesía. É verdade que escribín cousas que hoxe non escribiría, pero é que fun evolucionando ao longo dos 30 anos que levo, como é normal. Mais, aínda ollando os meus primeiros libros, non creo que haxa unha poesía infantilizante. E o que me tranquiliza é que sempre tentei ser honesto, coherente co que pensaba e dicía. Se o conseguín ou non, xa non me corresponde dicilo a min. Pero, cos meus acertos e os meus erros, sempre tiven obsesión por facer poesía que perdurase no interese, no gusto das persoas, que non fose poesía de ocasión.
Cunqueiro aconsellárame xa que escribise continuamente se non quería ser un escritor de ocasión. E, cando boto a vista atrás, hai cousas que me gustan e cousas que non -de feito, non me gusta relerme porque son moi crítico comigo mesmo, e se releo comezo a pensar todo o que cambiaría- pero estou orgulloso de ter sido coherente co meu propio discurso. Nunca quixen facer poesía para vender. Aínda que, mira, por exemplo, ‘Na fogueira dos versos’, que é do 1996 e gañara o Premio Merlín, segue a venderse agora. Perdurou, segue a interesar.
Fala de Alberti, de Cunqueiro… Hai moito diálogo con outros autores nos seus libros, e sobre todo naqueles nos que o presenta de xeito máis directo, como en ‘Na fogueira dos versos’, precisamente, ou en ‘Lueiro de papel’.
“
Cando nos encontros dos que falaba antes me preguntan cal é a base da miña escrita eu digo que hai tres factores. Un é a propia vida, porque a literatura é vida. Alberti dicía que hai que ser poeta na rúa, tendo os ollos abertos ao mundo. O segundo factor son os libros e o terceiro é a música. Sen a poesía e a música non podería vivir. Son un lector ávido, impenitente. E escribín moitos poemas a partir do que me transmitían outros poetas. Uns versos, unhas estrofas... que me permiten dinamizar a miña escrita establecendo un diálogo con outros autores. A poesía é diálogo con outros autores e cos lectores. Non se pode ser un bo escritor sen ler moito.
Cando comecei a escribir, con 14 ou 15 anos, o que facía non era realmente poesía: eran berros. Daquela, no franquismo, vivía de costas á poesía, que era tabú. Eu escribía porque precisaba expresarme. Eran berros de liberdade, de ganas de romper coa realidade. Foi a partir de comezar a ler literatura, primeiro en castelán e despois en galego, cando empecei a descubrir o que é a poesía. E desde entón nunca deixei de ler. Nin de establecer un diálogo con outros autores, a partir da súa influencia en min, que primeiro era íntimo e despois se volveu un diálogo en alto, público. O diálogo é fundamental para min. Teño, de feito, un libro feito en diálogo coa poesía de Lorca que vai saír agora.
Citou algunha vez, precisamente, a Lorca como referente para escribir poesía para nenos. A súa poesía popular, as súas imaxes, a súa rítmica, a súa frescura… E di sempre que a poesía para a rapazada debe ter musicalidade, ritmo, boas imaxes… Ten outros referentes, que non son só, aínda que tamén, claro, da literatura galega, aínda tendo a súa voz propia. Cales son? E, por certo, como sabe un cando é un bo lector?
Eu comecei a ler en castelán antes ca en galego. O meu primeiro referente foi a literatura popular. A literatura de tradición oral sempre está aí, co seu aspecto lúdico, de frescura, de viveza… Paco Ibáñez musicou uns poemas meus de ‘Paseniño, Paseniño’ e leva un poema meu por todo o mundo, feito do que estou moi orgulloso.
Cando eu lle daba as grazas polo que fixo el dicíame que grazas a min, que a miña poesía levaba implícita a musicalidade. Pois esta musicalidade vén da poesía popular. E despois están todos os outros referentes: non podo esquecer a Lorca, coa súa poesía extraordinaria, nin a Manuel María ou a Alberti. El e outros poetas influíron moito en min mais, si, como dis, o obxectivo é sempre ter unha voz propia.
“”
Lorca escribe unhas imaxes extraordinarias cun léxico moi normal: é moi directo, moi lúdico… Está cheo de luz, de cor, de música… Como lector son exixente comigo mesmo. Non me conformo coa literatura fácil. Hai autores aos que che custa chegar, pero logo chegas e está moi ben. E un bo lector fai ese esforzo e despois ten a recompensa da satisfacción de entender, de chegar a onde quería.
Ilustración de Marcos Viso nunha reedición de 'Paseniño, Paseniño'© Xerais
Cita moito a Celso Emilio Ferreiro, fixo algunha antoloxía da súa obra... E supoño que o seu discurso sobre o aspecto social da súa poesía terá que ver con el.
Celso Emilio sostivo unha loita moi forte contra a inxustiza. E eu tiven a sorte de convivir con Moraima, o cal me axudou a entendelo mellor. Celso foi, si, un dos poetas que me sacudiron. Pasoume con Celso, con Blas de Otero, con Gabriel Celaya… Como dicía antes, comecei a entender o que era a poesía ao lelos a eles e a outros autores. A miña formación fora en castelán, e con Celso uníanme outras cousas, como unha poesía social moi vencellada á cuestión do idioma e da situación de Galicia. Celso Emilio axudoume a entender cousas. Tentei aprender da súa forza, das súas imaxes… a chegar a un xeito de expresión que non fosen só berros de xustiza a liberdade.
Eu formárame de costas á historia de Galicia, sen coñecer a poesía galega… Na miña xeración roubáronnos Galicia, o idioma, a cultura, a historia… Só nos falaban dunha Galicia folclórica. E a min doíame esa desnaturalización de Galicia, tiña un conflito entre o que era e o que quería ser, aquilo que precisaba berrar. Celso Emilio foi o elemento que precisaba para darlle ese toque social á miña poesía…
Nos versos que vostede escribe para nenos hai procura dunha linguaxe directa, sinxela. Non demasiadas figuras literarias: algunhas imaxes, metáforas… E unha métrica clásica, moitas veces.
A métrica clásica é fundamental: non somos máis modernos e innovadores por afastarnos dela. Pero nos últimos poemarios meus tamén hai moito poema que non rima, que non ten métrica… O que procuro é, como dixen, a reflexión, e tamén a beleza, pero sen demasiado ornamento. Vivimos nun mundo de fealdade. E a beleza está nun solpor, nun mar enfurecido… Hai que ter sensibilidade para vela.
A min non me interesa o aspecto pedagóxico e didáctico da literatura, pero si tento non ser escuro e buscar o camiño do fermoso. Pódese romper a métrica, a rima, a medida, e ir a conceptos vitais… Hai distintas maneiras de facer poesía e todos vamos evolucionando. Eu levo xa moitos anos e tento facer cousas diferentes, non repetirme. Cando me deron o Premio Nacional unha das cousas que valoraron foi a riqueza léxica, que non implica ter que usar palabras complicadas. A sinxeleza é fundamental.
Unha das críticas fundamentais que recibe a LIX galega, e supoño que máis a da súa xeración, é precisamente a de ser didáctica. Non é difícil, en efecto, ver didáctica nela. E non sei por que esa necesidade de desmarcarse tanto da didáctica, mentres sexa sobre todo poesía. Se cadra o relevante é se ten calidade ou non e non se é didáctica.
O que eu tento evitar é unha poesía ao servizo da didáctica. Mais que a LIX teña un fondo didáctico é inevitable. Se queres levar á reflexión… Pero trátase de que o lector non sinta que lle estás ensinando, senón que el mesmo chegue ás súas conclusións, que chegue á reflexión dun xeito natural. Se estou falando de nenos que o pasan mal o que escribo vai ter seguramente un aspecto didáctico, queira ou non. Mais a cuestión é que o obxectivo fundamental sexa a poesía en si, e non que os nenos aprendan. O obxectivo é que sintan, pensen, desfruten… que medren con ela. Os poemas teñen que ter, sobre todo, valor literario, valor estético. É dicir, non facer poesía “para”. A literatura é arte e a arte debe prevalecer.
“”
Algo que repite tamén moito é a importancia de acadar unha poesía que emocione. Mais, por emocionar, tamén pode emocionar unha película mala. Que emoción busca vostede?
A poesía ten un factor emocional moi grande. O que busco é que, nun determinado momento, os poemas provoquen a calor necesaria para que nos sacudan por dentro, para que toquen as nosas fibras sensibles. Hai poesía fría, á que lle falta a calor necesaria para acariñar internamente os sentimentos das persoas. Cunha palabra ben escollida, coa contención necesaria, pódese tentar conseguir iso. A palabra ten que tocar no noso interior, temos que sentila dentro. Temos que buscar a beleza das palabras, das imaxes. É dificil explicalo. Eu leo a Miguel Hernández, ou a Rosalía de Castro, e sinto esa calor. Miguel Hernández é capaz de expresar algo que me conmove, con autenticidade e sen pretensións lacrimóxenas. Hai nel autenticidade, cunha palabra non impostada, que me chega dentro. Une o sentimento e a escolla da palabra axeitada…
Saíu xa varias veces o tema da música. Ten vostede unha enorme colección de discos… E varios dos seus libros teñen moito que ver coa música. Con Bob Dylan, por exemplo.
Foi a primeira ferramenta que tiven para romper co que non me gustaba. A aparición dos Beatles, por exemplo, coa súa actitude ante a realidade, foi algo moi importante para a nosa xeración. Despois os Rolling Stones, despois Bob Dylan… Eu tentei aprender inglés para entender a Bob Dylan… Mais eu entrei realmente na poesía a través dos poemas musicados. Paco Ibáñez, Joan Manuel Serrat… Así coñecín a Miguel Hernández, a Blas, a Celaya, a Valente… Agora para escribir escoito música clásica ou jazz. Mais gústame o rock, o blues… Toda a música que me sacude interiormente. Son un melómano, sen ser un experto en música. E supoño que toda esa influencia tamén se mete na miña literatura, na miña procura da musicalidade… Pero é algo inconsciente.
Cando vostede e os outros autores a autoras da súa xeración comezan a publicar case non había nada para nenos e nenas… Eran mestres e escribían para a escola…
“”
Procurabamos unha literatura que nos gustase a nós e aos rapaces. Foi unha época moi ilusionante, na que faciamos unha literatura que non había e que se precisaba nas aulas. Pouco máis había que ‘Memorias dun neno labrego’, o que fixera Manuel María… Ademais estabamos moi pendentes da LIX que se facía en Europa: Roald Dahl, Christine Nöstlinger, Gianni Rodari… Estábanse publicando cousas moi innovadoras. E nós liamos moitos literatura, didáctica da literatura… Estabamos conectados cos movementos de renovación pedagóxica. Tiñamos moita ilusión e era unha maneira de facer país. E penso que a literatura de hoxe lle debe moito a eses comezos pedagóxicos e literarios.
Outra das críticas habituais cara a LIX é que se publica demasiado. Cousas de pouca calidade ás veces, que poden afastar os rapaces da literatura. Supoño que pasa -o de publicar quizais de máis- como en calquera outra literatura…
Mais non pode ser que os mestres non lean, que vivan de costas á literatura. Eu atopei xente que non coñecía a Rodari, por exemplo…, que estudaba para ser mestre de Primaria. Tería que haber unha estrutura seria, con bibliotecarios que fosen dinamizadores dos centros, cuns mestres que coñecesen os clásicos… E si que hai moito conformismo e comodidade á hora de prescribir libros. E eu non serei o mellor poeta do mundo, pero si fixen un esforzo moi grande por levar a poesía a todos os sitios. Cada vez hai máis mestres e mestras que se preocupan de ler e ter formación, moitas veces pouco valorados nos seus centros… E eu supoño que algo contribuín a isto, cos meus obradoiros, nos encontros de bibliotecas escolares…
“
Algo do que se fala moito, pola contra, é da repercusión da nosa LIX fóra de Galicia. Os Premios Nacionais, as inclusións no IBBY e en White Ravens…
Si, claro. Eu gañara o Premio Pier Paolo Vergerio no 1998, por ‘Na fogueira dos versos’, antes de gañar o Premio Nacional de Literatura Infantil e Xuvenil. Que fose un libro en galego produciume moita satisfacción. E ter lido nas Universidade de Padua, en galego, con aquel silencio, aquel agarimo… Temos os Premios Nacionais, o IBBY, o White Ravens, os Lazarillo… Moitos recoñecementos. Hai un grupo de persoas que se están tomando en serio isto, que seguen a tradición dos grandes da LIX galega coma Agustín Fernández Paz ou todos os que antes citaba… É unha literatura moi valorada fóra de Galicia.
Mais, sendo comprensible por ser unha literatura nunha lingua minorizada, tantas veces desprezada, ás veces tanto discurso sobre o bos que somos e sobre a explosión da LIX soa a inseguridade, a complexo… Quero dicir, que se cadra a nosa poesía, en xeral, non só a infantil, non é peor ca outras, pero tampouco mellor. É unha máis, dentro das literaturas en linguas minorizadas, con obras de maior e peor calidade.
↧
DARDO POÉTICO (LXVI): TRES POEMAS NO 79 ANIVERSARIO DE BOB DYLAN (Petando nas portas de Dylan)
 |
| Bob Dylan |
Co gallo do seu 79 aniversario, quixen homenar a Bob Dylan recitando tres poemas do meu poemario “Petando nas portas de Dylan” (Editorial Galaxia). Penso que a ocasión o merecía.
En Versos e aloumiños podedes ler os tres poemas e, ademais, escoitalos e velos no vídeo que hai deseguido.
TRES POEMAS DE "Petando nas portas de Dylan" e un vídeo
e foron aparecendo preguntas sen respostas,
preguntas e preguntas que chegaron a cubrir
o ceo,
ese ceo xa sen pombas brancas que o atravesasen.
pombas substituídas por balas de canóns.
preguntas e preguntas
que ninguén foi quen de contestar.
...daquela, a voz do vello Bob comezou a escoitarse dicíndonos que
quizais a resposta estivese soprando no vento.
(tras escoitarBlowin’ in the wind)
underneath the sky of blue
Baixo o azul
do ceo
invento camiños
sen medo
Baixo o gris
do fumepercorro carreiros
de lume
Baixo a cor
dun manto
debuxo facianas
sen pranto
Baixo as ás
das aves
eu peto nas portas
sen chaves
Baixo o son
do río
eu pinto as enrugas
do frío
Baixo o van do fento
eu douche de bicos
un cento
don’t send me no more letters no
Non me envíes máis cartas
porque as sinto moi frías;
xunto ás medias verdades
se cadra hai cen mentiras.Non me envíes máis cartas.
Son verbas ben distintas
a aquelas que noutrora
quenceron os meus días.
Repaso esas palabras
baleiras, fuxidías.
Son restos dunha historia.
Son aves moi feridas.
Non me envíes máis cartas.
Son ansias esquecidas.
↧
↧
JACQUELINE WOODSON, GALARDONADA CON EL PREMIO ANDERSEN
↧
"PUPILA AL VIENTO", unha curtametraxe coa palabra de Rafael Alberti sobre poderosas imaxes. Un artigo de Juan Carlos Martín Ramos
Levaba algún tempo o meu querido amigo Juan Carlos Martín Ramos sen escribir para Versos e aloumiños.
E faino, desta volta, pola porta grande. A culpa? Pois Rafael Alberti, María Teresa León, unha fermosa curtametraxe, a voz do matrimonio, a fermosísima creación de dous cineastas, o documentalista italiano Enrico Gras e o produtor uruguaio Danilo Trelles.
Non vou repetir as palabras do poeta cordobés: para iso está o seu magnífico artigo. Pero chamoume unha noite á casa e comentoume o achádego. Fiquei sorprendido. Non tiña coñecemento dela.Enviouma e gozamos del. As imaxes poderosas, a poesía de Alberti e a súa voz, as aparicións sonoras de María Teresa cativáronos.
Hoxe está todo neste blog-revista para desfrute daquelas persoas que o desexen.
Animádevos. Paga moito a pena.
“PUPILA AL VIENTO”
(un cortometraje que muy poca gente ha visto)
CON RAFAEL ALBERTI Y MARÍA TERESA LEÓN
Juan Carlos Martín Ramos
No estoy muy seguro de si en estos tiempos se puede hablar de Rafael Alberti sin riesgo de que te lleven a los tribunales. Lo que sí sé es que cada vez es más difícil encontrar sus obras fuera de los circuitos de libros de segunda mano y de ocasión.
Pido clemencia de antemano por si incumplo alguna ley, escrita o imaginaria, o si invado la intimidad de los derechos de alguien. Sólo quiero hablar de un poeta. Un poeta que también considero mío desde que leí por primera vez sus poemas a los quince años.
Quiero hablar de Rafael Alberti, pero lo haré después. Antes quiero hablar de María Teresa León. Su esposa, su compañera de exilio. Una mujer que encarnó los ideales de una época, que abrió camino al feminismo, que rompió esquemas y estereotipos. Una escritora que merece ser rescatada de la inmensa sombra de su querido poeta.
Hace unos días empecé a leer su biografía, “Palabras contra el olvido. Vida y obra de María Teresa León (1903-1989)”, de José Luis Ferris, premio Antonio Domínguez Ortiz de Biografías 2017, publicada por la Fundación José Manuel Lara. Lectura que recomiendo, igual que recomiendo más aún la lectura de su hermoso libro “Memoria de la melancolía”, hasta hace poco casi inencontrable y, por fortuna, recientemente publicado por la editorial Renacimiento.
Estaba en la página 302 de su biografía, adentrándome en un capítulo en el que se habla de La Gallarda, la casa de Punta del Este en la que la familia Alberti pasaba los veranos, cuando de pronto leí que, en 1949, el director y documentalista italiano Enrico Grasy el productor uruguayo Danilo Trelles“invitaron a la pareja de escritores a intervenir en un nuevo proyecto cinematográfico”. Se trataba “de un cortometraje titulado ´Pupila al viento (Diario del Faro de Punta del Este, 1883)´, primer film de arte experimental rodado en Uruguay. Rafael Alberti fue el encargado de escribir esta vez el guion, ´Palabras sincrónicas para un film de Enrico Gras sobre Punta del Este´, y de realizar con María Teresa, la locución del texto poético que recorre los algo más de 14 minutos que dura la proyección”.
 |
| Rafael Alberti, MªTeresa León e Aitana, a súa filla, en "La Gallarda". |
Un hecho así, del que no recordaba ninguna noticia, despertó inmediatamente mi curiosidad. Así que cerré el libro, me aventuré en el navegador de internet a ver si encontraba algún rastro del mencionado cortometraje y, ¡oh, sorpresa!, ahí estaba: “Pupila al viento” (1949), de Enrico Gras y Danilo Telles.
 |
| María Teresa León |
Enorme emoción. Ahí estaba el cortometraje y ahí estaba la voz de Rafael Alberti, y en algunos momentos también la voz de María Teresa León, recitando las “palabras rítmicas” (como se dice en los créditos) escritas por Alberti, acompañadas por la música del compositor español Julián Bautista.
El cortometraje es una producción de la Comisión Nacional de Turismo de Uruguay, que, según cuenta José Luis Ferris, “no sólo sirvió de excelente promoción turística de la zona, sino que tuvo una gran repercusión en los ambientes culturales y un importante reconocimiento en la prensa tras su estreno”.
He podido confirmar, leyendo lo que he encontrado en mi búsqueda internáutica, que “Pupila al viento” estuvo perdida durante décadas hasta que se encontró un negativo en la Cinemateca de Praga y que está considerada como la obra maestra del cine experimental uruguayo.
No sé cómo podríamos clasificarlo: ¿un documental poético?, ¿un poema cinematográfico?, ¿un cinepoema? Da igual el nombre. A pesar del enorme logo de la Cinemateca Uruguaya, que se come media pantalla, vais a poder comprobar que se trata de un cortometraje singular, sugerente, emocionante, poético, lleno de imágenes oníricas, de luces y sombras surrealistas.
 |
| Rafael Alberti |
Alberti, en realidad, no es el autor del guion, escribió un poema sobre la imagen terminada. Según dijo en una ocasión, “las palabras coinciden rigurosamente con la imagen, silábicamente con la imagen; palabras sincronizadas, como se sincroniza una canción. Está hecho en la moviola, mirando cada cosa, coincidiendo con lo que pasa”.
Pero Alberti se quedó corto en lo que dijo. Un poeta como él no podía limitarse a describir las imágenes. El hilo de sus palabras las transforma, intensifica el hechizo sobre el espectador con la magia, la gracia y la fuerza de su poesía.
Años después, Rafael Alberti incluyó el texto que escribió para este cortometraje dentro de su libro “Poemas de Punta del Este”, publicado en 1961. Invito también desde aquí a leer o releer este libro, como cualquier otro de los suyos.
Y añado una curiosidad. “Pupila al viento” es el título de un libro de poemas que en 1998 publicó la hija de Rafael y María Teresa, Aitana Alberti.
 |
| Juan Carlos Martín Ramos |
Pónganse cómodos en sus butacas. Apaguen las luces y dejen que “Pupila al viento” ilumine la pantalla. Suban y bajen por la escalera de caracol de este faro que aún puede alumbrar y deslumbrarnos desde mediados del siglo pasado en Punta del Este.
↧
A ESTELA DO "FARO" DENDE A MIÑA FIESTRA (2)
DE LIBROS
Antonio García Teijeiro
Na miña casa non había libros. Ou, para ser exactos, algúns adornaban simplemente un fermoso moble inglés de castaño con vidros, mesturados con figuriñas variadas. Porque facía bonito velos a través do cristal. Deses libros, que habitaban para seren admirados pola beleza da súa edición –lombos de cores elegantes- en consonancia cos demais obxectos, só salvei Platero y yo de Juan Ramón Jiménez.
Para iso servían os libros en xeral. Para iso e para ter que escoitar na casa que non estudaba dabondo e que non lía pola miña dedicación ao deporte. Foi este un argumento que se lles volveu en contra cando comecei a ler sen parar.
Daquela, non tardei en poñer en desorde e a cuestionar os principios que sustentaban a ideoloxía paterna. Como non gustaban as miñas opinións sociopolíticas da época, meu pai - a quen tanto
Se no meu fogar non había libros, no colexio no que cursaba os meus estudos, aínda menos. Lembro unha biblioteca – co carteliño sobre a porta, iso si- pechada e sen ningún volume, utilizada só para certas actividades non moi edificantes. Eran tempos escuros.
 |
| Paco Ibáñez |
Con Paco Ibáñez comprendín a bonanza e o valor da poesía e con Rosalía e Celso Emilio Ferreiro entrei sen pedir permiso na lírica galega que tanto me emocionou.
Sempre fun un docente moi implicado no meu labor. Amaba o ensino. E tiña algo moi claro: non quería que o meu alumnado sufrise ese baleiro que tanto dano me fixera. Dende as primeiras clases achegueilles unha chea de bos libros para que comprendesen todo o que a literatura ofrecía. Dende Memorias dun neno labrego -primeiro libro en galego que lemos en conxunto na clase de 8º de EXB - ata toda unha listaxe ampla de obras que eles e elas comezaron a saborear principiando pola nosa riquísima literatura de tradición oral que descoñecían.
Se literatura é vida, como afirmo, a vida destas persoas en formación non tardou en dar sinais positivos. Lían, recitaban, conversabamos e abríanselle as portas da creación literaria a unha rapazada que gozaba escribindo, afastada xa da típica redacción sobre a primavera.
Eu tamén medraba internamente ao seu carón. Sentino axiña. Protagonizabamos un acto conxunto de liberdade e compartiámolo con ledicia. Non sei se despois, algunha vez, estes nenos e nenas chegaron a ser máis libres que naquelas sesións de creación sen dobreces.
 |
| Emili Teixidor |
 |
| Giuseppe Tartini |
Hoxe, mentres escoito unha sonata de Giuseppe Tartini, dende a miña fiestra deito a ollada cara ao interior de min mesmo e pregúntome que sería a vida sen os libros. E sería algo así como o ser humano sen memoria. Non poder expresar os sentimentos pola falta das palabras, algo tráxico. Estou convencido de que a literatura nos salva e nos libera. Por iso subscribo as verbas de Teixidor cando afirma que “Ler non ocupa o meu tempo, ler enche e engade valor á miña vida”.
↧
CONVERSACIONES CON JOHN COLTRANE, de Michel Delorme
 |
| Michel Delorme |
↧
↧
UNHA NOVA CRÍTICA SOBRE "POEMAR EL MAR". Escribe Legna Rodríguez Iglesias en "Ojo avizor" da Fundación CUATROGATOS
Poemar el mar
Traducción del gallego: María Jesús Fernández.
Colección Sopa de libros.
Madrid: 2018.
ISBN: 978-84-698-4641-4
Pocas cosas son más atractivas para un niño que los misterios de la naturaleza, y para un escritor de libros para niños, pocas cosas atraen más que eso. Para mí, como lectora nacida en una isla, la naturaleza sea acaso el primer misterio, la primera ley. Llegado el momento, todos nos preguntamos: "Y el mar, ¿qué es?".
El poeta gallego Antonio García Teijeiro define esa fuerza en Poemar el mar, libro publicado por la editorial Anaya en su colección Sopa de libros. Yo leo cada página como si fuera una playa, voy adentrándome en las olas, la espuma, los sargazos, los peces de la orilla, los tonos azules fuertes. Los poemas, más que respuestas, son preguntas: al mar también se le hacen preguntas. El caso es que responda.
Ancho mar, libro ancho, rima anchurosa, oleaje. Los poemas van y vienen sin una corriente lógica en la forma, impredecibles. Juego de mesa, mar. No por gusto, desde el título, vamos a/mar/enando la comprensión del poema. Porque también puede leerse así, como un solo gran poema. Acaso sea eso, en primer lugar, pues el mar es también un solo mar.
Ilustrado por Xan López Domínguez, sus dibujos se suman a la marea. Criaturas de todo tipo, empezando por el niño marinero que siempre quisimos ser. En su mayoría fieles al poema, pero de una finura en los trazos, y de unos claroscuros leves, muy calmos.
La crueldad del mar, su fuerza implacable, esa que aprendemos en otros libros, es para Antonio García Teijeiro harina de otro costal. Nada aquí predispone o aturde, nada en este mar asusta, su belleza abarca las páginas.
Obra ganadora del Premio Nacional de Literatura Infantil y Juvenil 2017, en España, y del Premio Fundación Cuatrogatos 2019, en Estados Unidos.
LEGNA RODRÍGUEZ IGLESIAS , escritora cubana.
↧
O "BUBISHER", UN PROXECTO QUE DEBEMOS COÑECER
O BUBISHER É UN PROXECTO EXEMPLAR que temos que ter en conta.
Si, son xa anos que este proxecto camiña cara adiante grazas aos esforzos de persoas que aman a lectura, a biblioteca e a liberdade.
Conviría que fósemos conscientes deste labor e que nos fixésemos socios dunha obra na que cultura e a solidariedade van da man.
De aí que "Versos e aloumiños" nos achegue ao Bubisher e que nos expliquen quen somos e que facemos.
El «bubisher» es un pequeño pájaro del desierto, cuya llegada anuncia las buenas noticias. Este pájaro, que soporta las altas temperaturas de la Hamada, tiene una larga tradición oral en el acervo del pueblo saharaui.
Nuestro Bubisher, la red de bibliotecas y bibliobuses que pusimos en marcha en 2008, va cargado de libros que abren nuevos horizontes. El proyecto Bubisher se dirige a la población de los campamentos de refugiados saharauis (en los alrededores de Tinduf-Argelia), situados en la parte más inhóspita del desierto del Sáhara.
Desde 1975, los saharauis han defendido el español como un rasgo distintivo de su identidad nacional, y es su segunda lengua oficial después del hassanía.
El proyecto nació del deseo y la necesidad de reforzar y recuperar la enseñanza del español y para ello nos hemos centrado en los siguientes objetivos: llevar libros a los niños y a adultos, fomentar la lectura en las escuelas, crear clubes de lectura, colaborar con los maestros en las escuelas y formar monitores capaces de transmitir a la población joven el deseo de aprender. No hemos descuidado tampoco el apoyo a la formación en árabe gracias a la colaboración de la «Biblioteca Internacional de Suecia», entre otras entidades.
Pero lo que nos mueve ante todo es proporcionar acceso a la cultura y el conocimiento a un pueblo abandonado por la comunidad internacional. Colaboramos en mejorar la formación integral de los niños, potenciamos la interculturalidad y visibilizamos la lucha del pueblo saharaui así como su patrimonio cultural sobre la base del español como lengua común.
Velaquí un poema que escribín para a páxina web do Bubisher:
NUNCA FUI A TU JAIMA
Nunca fui a tu jaima
pero escribo en la luna
palabras con estrellas
mañanas en la niebla
para que
tú las leas.
Y con el viento
te digo
que son mis versos
los labios que no tengo
caricias de algodón
sonrisas que te debo
y escribo
con mis dedos.
Y estos versos cuentan
la risa de las flores
las voces de la arena
mil luces de mil ojos
los valses de mi mar
y cantos de sirenas.
No fui a tu jaima,
no,
pero traigo en estas hojas
poemas arrugados
de ríos y veredas
los besos de los niños
palomas por el aire
algunas hojas secas
y sueños de cristal
para que tú
los leas.
Antonio García Teijeiro
↧
FAÍSCAS (1) "De pequeno xa quería ser poeta"
Aínda que sen sabelo, eu, de pequeno, xa quería ser poeta. Xa daquela miraba
o mar coma una colcha azul semellante á que cubría a miña cama. E pensaba que a chuvia era o pranto das nubes. E dicíao cun descaro pouco habitual. Cando aos oito anos una rapaciña me entrou polos ollos, xa estaba eu disposto a facerlle uns versos. Ata coido que o intentei. Se nas estúpidas funcións escolares, aquelas que tiñan lugar cada oito de decembro no meu colexio, tiña que participar, eu desexaba dicir poemas por moi ridículos que fosen. Actos, por certo que tiñan lugar nun Teatro García Barbón ateigado, cos pais e nais emocionados perante as destrezas teatrais dos seus fillos. Si, eu xa quería ser poeta dende a máis tenra idade. Talvez comezase a ser algo raro. O certo é que, pasados os anos, case sen me decatar, cheguei a selo. Cando me chamaron “poeta” por vez primeira sentín algo ben especial. De adolescente, xa había cousas que me cheiraban moi mal. Para combater o que non me gustaba, escribía pequenos xornais e poemas. Moi malos, xaora, porque non lía poesía. Eran berros de inconformismo diante dun franquismo que me abafaba. Ao descubrir a poesía de verdade e lela, todo cambiou para min. A miña actitude vital principiou a ser distinta. Descubrín os poetas e as esencias poéticas. Con Rosalía quería cantar a emigración (o meu avó fora emigrante na Arxentina). Con Antonio Machado desexaba camiñar polos anchos eidos casteláns. Con Lorca,compartía os devezos daquel neno que teimaba con ser de prata. Con Rafael Alberti, anhelaba descubrir toda a poesía do mar.Con Celaya, comprobar que a poesía era necesaria coma o aire que esiximos trece veces por minuto. Con Celso Emilio, defender unha nosa lingua que me roubaran (lingua proletaria do meu pobo) e amar a Moraima a través de acendidos versos (a quen cheguei amar, por certo, e moito en persoa.
Así, paseniñamente, fun convertendo aquel soño case inconsciente nunha deliciosa realidade. Si, son poeta. Xa quería selo dende cativo pero non o sabía, porque, coido, no fondo todos temos algo de poetas. O malo é que non o sabemos.
ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO
↧