Versos e Aloumiños

MARÍA VICTORIA MORENO (Valencia de Alcántara. Cáceres, 1941- 2005)

Namorada de outonos e solpores,

peregrina nas gándaras da vida,

buscaches no tremor da atardecida

fragancias vellas de ilusións e amores.
María Victoria Moreno

Sorriron para ti tódalas flores,

fíxose a luz roibén na túa ferida

e, por nidios ronseis, a alma durmida

foi desde o abismo ós altos miradores.

Inefables paisaxes de harmonía

abríronse ante ti coma agasallo

en volutas de lúa opalescente.

Desposaron en lene melodía

os pétalos da luz, a paz do orballo

e o teu corpo, xa lirio evanescente.

Eu quero darche as grazas, meu amado,

mais grazas é palabra torpe e fría

para cantar en luz esta elexía

ó tempo de arredrarme do teu lado.

Canto chorei por ti… O noso fado

foi unha crúa e pérfida ironía:

matou o xeo negro ó sol do día

e o chumbo ardente ó aire sosegado.

Por seres auga e luz na cega sede

eu quero darche as grazas… Mais lamento

non ser verba de amor, música pura,

nin pomba morna que a friaxe alede,

nin faísca de orballo, luz de vento.

… Só silencio que treme en noite escura.

Eu quixera esculpir en luz e aire

non o corpo do amado,

non a imaxe que gardan os meus ollos,

mais a traza do paso

luminoso que enchera a miña alma

de flores, soño e pranto.

Eu quixera tecer en fíos de auga

non as verbas do amado,

non as conversas que o solpor arrola,

mais este doce laio

que habita nas distancias asequibles

resolto en vento maino.

CANTIGA

Neste amencer de pombas indecisas

conversarei coas fontes

onde beben pesares cristalinos

as sombras que se axitan pola noite.

Esa lúa de prata

atopou o tesouro

que eu perdera na auga.

No laio dos farois agonizantes

evocarei os nomes

que acenderon lucernas balbucintes

nas fragas mestas onde os medos dormen.

Esa lúa de prata

atopou o tesouro

que eu perdera na auga.

Neste tremor de chumbo e de diamante

serei luz que se esconde

no ardor aceso que xerou os días

ou na xerfa esfiañada en surtidores.

Esa lúa de prata

atopou o tesouro

que eu pedera na auga.

No rubor das estrelas acaladas

achegareime á morte,

sentirei o feitizo dos seus ollos,

e o seu bico na fronte.

(Do libro Elexías de luz, editado por Edicións Xerais. 2006.)

TÍTULO: Xandra, a landra que quería voar

AUTORA: Mercedes Queixas Zas

ILUSTRACIÓNS: Paula Pereira Carreiro

EDITORIAL: Urco Editora

Álbums ilustrados coma Xandra, a landra que quería voar, de Mercedes Queixas Zas e ilustrado por Paula Pereira Carreiro, son os que me enchen de felicidade cando ven a luz. Un álbum, este, que cumpre os requisitos que eu lles esixo aos libros dirixidos ás primeiras idades: claridade expositiva, linguaxe coidada, historias sinxelas ben artelladas, posibilidade de dobre lectura ,facultade de facer pensar e que as imaxes estean ben coidadas.

De todo isto hai neste álbum editado por Urco Editora. Mercedes Queixas, con sensiblidade e intelixencia, artella unha narración orixinal: unha landra, que agarda o momento de descender polas pólas das árbores, resístese a caer e desexa con todas as súas forzas poder voar. As demais landras esfórzanse en que desista da súa idea, pero Xandra non se dá por vencida.

Mercedes Queixas. Foto de Mariña Ramos Queixas

A protagonista soña, non quere ser coma as demais e loita por ser dona do seu destino. Voa coa ollada e imaxinación cara ao inmenso ceo da devesa. E, pasada a primavera e mais o verán, Xandra nunca esqueceu un segredo que coñecera a través da súa amiga, unha sabia andoriña e que só ela coñecía.

Este é un relato que se desenvolve, como podemos ler, no Courel. Todo el está contido nun medio natural que serve de escenario para que a historia teña cor e teña identidade. A paisaxe, coas árbores e toda sorte de paxaros xoga un papel imprescindible para entender moito mellor esas arelas de liberdade da protagonista e consegue un ambiente natural que se agradece. Todo isto nun marco cromático fermoso. Con cores vivas, figuras de trazos planos ben expresivos, limpeza de formas e espírito alegre, Paula Pereiro consegue un discurso aberto que permite dialogar co texto da autora. As súas ilustracións teñen moita vida e son moi nidias.

Paula Pereira Carreiro

E se falamos do Courel, non pode faltar unha referencia ao extraordinario Uxío Novoneyra. E fica patente, xaora, nesas liñas que din que Xandra ollaba sen descanso o ceo, na procura da amiga andoriña, que chegara no comezo da primavera, canda o canto do cuco, para aniñar disimuladamente no balcón da Casa do Poeta.

A casa de Novoneyra no Courel. Foto toamada do blog "O Courel foto a foto"

En definitiva, que estamos diante dun álbum magnífico para compartir lectura cos rapaces e rapazas das primeiras idades ( e adultos), establecer con eles un diálogo interesante, do mesmo xeito que Mercedes e Paula o fan a través das palabras e as imaxes.

Libros coma este son os que fan que a literatura prenda nos lectores e lectoras teñan a idade que teñan. Son imprescindibles para que a nosa LIX sexa valorada xa dende o principio. Fornecen o cada vez máis amplo catálogo de obras que convidan a saborealas dende os primeiros intres das nosas vidas.

ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

XOÁN BABARRO ( Calvelo de Maceda, 1947)

Vaca cachena,

linda melena

que o vento ondea,

Xoán Babarro. (Foto tomada do blog Palabras y mundos)

vai de verbena.

E ao son da lira

que a fantasea,

versos, romances

co seu menú,

vaca cachena

é unha artista

da pasarela de Hollywood.

*Funlle pedir leite á vaca e a vaca pediume herba; funlle pedir herba ao prado e o prado pediume rega, canta a copla.

Era unha xoaniña,

barrosiña,

costureira,

voaniña,

que veu e que foi,

que dez dedos

me contou,

que un…

e que dous…

Dous puñiños me deixou

e aínda non me casou.

* Buburuzá-ruzá, zboará; çi unde vei zbura, acolo má voi márita [Xoaniña-niña, voa da folliña;e, onde vaias voar, aló irei casar],dinlle en Moldavia.

Fermosa dama,

a donosiña,

vaise de marcha.

Donda elegancia

nos seus andares

cando ela pasa!

* Donosiña, donosiña, come pan, come sardiña!,dicíaselle na Coruña. En Sicilia, bérranlle para que non leve as galiñas…Baddòttula, baddottulìna, nun tuccari la gaddina!

Ilustracións de Estefanía Padullés

Pintasilgo é un frautín,

o galano do xardín.

E do cardo para a coella

espilido arco da vella.

E o seu dedo monín…,

onde o ten?, que non llo vin.

· *Arco da vella, revólvoche a pedra co el dedín moneco. Antes da noite que te vexas seco!, dise en Ibias.

O piratiña

ten cen goridas

e nas cen xoga

Ilustracións de Estefanía Padullés

ás escondidas.

Mostra o fociño,

mostra o bigote,

os dous olliños

e o rabichote.

Aí vén o gato…!

Xa está seguro

noutro burato.

* Vale máis estar fraco no souto, ca gordo no cu do outro!,dixo o rato do monte ao ver o gato na casa.

(Do libro O baúl de Domingos Quintas, editado por Hércules de Edicións, 2017)

Diáfanos, sutís, cheos de emotividade e de sinxeleza son estes tres contos en verso que María Victoria Moreno escribiu pensando na rapazada. Tres contos de animais e nenos que aman os animais. Tres contos recollidos nun libro queEdicións Xerais publicou en 2005, ano da norte da escritora, que reeditou na colección Merlín o ano pasado e que leva por título Eu conto, ti cantas. Tres contos humorísticos, cheos de tenrura que son ¡Xa non teño medo!, Can branco, can negro e ¿Un cachiño de bica?

María Victoria Moreno tiña unha vea poética moi evidente. As narracións de María Victoria posúen ritmo poético e están ateigados da poesía da vida. Ela foi quen de darlle un ton poético a todo o que tocaba. Cando falaba, ben veces facía poesía. Cando escribía, tamén. Sabía perfectamente a necesidade da lírica na vida dos seres humanos que tanto amaba. E conxugaba a realidade co lirismo. Isto pódese comprobar nus versos coma estes:

Ilustración de Manuel Uhía

Cando a nai mata as luces

nace un silencio

que é redondo e escuro,

mais non dá medo.

Pertence esta estrofa ao primeiro dos contos do libro e nela xa lles está a dicir aos pequechos como se pode expresar poeticamente a noite, no momento que se apaga a luz para durmir. Unhas estrofas moi ben artelladas e contadas con moito agarimo, que nos falan dese tema universal que é o medo á escuridade de tantos nenos e nenas durante un tempo.

No segundo deles, Can branco, can negro, cóntanos e cántanos a realidade de dous cans, Nicolau e Correcamiños. Un, o primeiro, foi recibido por todos con festas e aloumiños. Era un can bonito, de moi boas maneiras. Un canciño moi feito / de capa brillante e negra. O segundo naceu na beiravía da estrada onde un home malo e feo / botara a cadela branca, / que levaba na barriga / seis cadeliños de nata.

Dúas vidas, dúas situacións de partida. Pero, chegarían a coñecerse?

María Victoria Moreno

No terceiro conto, ¿Un cachiño de bica?, María Victoria conta a historia, un conto ledo / coma os ollos dun can/ e a voz dun neno.. Nica era unha cadela e Iván un neno que andaban sempre xuntos e sempre ledos… Ai, Nica! Esa foi a cadela que máis acariñei nos anos da miña relación con María Victoria. Iván ofrece á cadela un cachiño de bica para que a probe e a Nica lambe/ mainamente o regalo / que máis lle sabe… Conta a historia a autora que se converte en contadora das andainas deses dous seres marabilloso. E faino nunha linguaxe delicada en verso.

O conto remata así:

Mª Victoria cos meus fillos Antón e Noa

Se che gustou o conto

ben cho agradezo.

Quero mandarche un bico

máis un consello:

fai como Iván

busca o amor nos ollos

doces dun can.

Tres contos emotivos, ilustrados de xeito maxistral por Manuel Uhía, grande amigo da autora e o seu ilustrador favorito. Non é de estrañar pois Manuel Uhía é un dos ilustradores pioneiros da nosa LIX. As faces dos personaxes están dotadas dunha expresividade que te deixa abraiado, cunha tenrura e unha dose de humor verdadeiramente conseguidos.

Con Begoña, a súa filla, e Pedro Ferriol, o seu compañeiro nos últimos anos

Para rematar, dicir que me emocionou a dedicatoria á súa filla Begoña, a quen adoraba María Victoria:

Para Begoña, que chega á casa ao solpor e regálame todas as luces do día.

Pura poesía de alguén que pasou toda a súa vida amando.

Manuel Uhía con Mª Victoria e Pedro Ferriol

Un libro necesario que saíu á luz uns días antes de morrer unha das autoras que puxo as bases necesarias para que a LIX en lingua galega teña hoxe o brillo que ten.

Leámolo en alto e gocemos coa súa maneira de facer felices aos demais.

ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

TÍTULO: Formigas, risas, flores e dinosauros.

AUTOR: Euloxio R. Ruibal.

ILUSTRACIÓNS: Gloria García Iglesias.

EDITORIAL: Galaxia. Colección:Árbore.

Euloxio R. Ruibal dramaturgo, guionista, narrador, ensaísta e académico da lingua galega, achégalles aos lectores a partir de oito anos, agora na súa faceta narrativa, este libro que contén catro fermosas historias baseadas na oralidade e que, de seguro, engaiolarán tanto a nenos coma a maiores.

Catro contos que seguen a tradición oral, sustentados na forza da palabra que cobra vida cando é dita en voz alta. Catro pequenos contos cun fío condutor común: o humor e a maxia que conleva a verba ben construída e dirixida dun xeito directo ao corazón.

Euloxio R. Ruibal

Catro contos cheos de tenrura no que conviven o mundo animal e vexetal xunto co universo fantástico dos nenos, onde todo é posible porque a imaxinación non entende de límites. Pero que tamén convidan á reflexión ao contar con diferentes niveis de lectura.

Así dende o primeiro “A formiga revirada” ata o cuarto “Santi e mais Iago” , pasando por “O xardín de Claudia” e asumindo “Unha triste perda” descubrimos os diferentes protagonistas que nos desvelan os seus desexos, temores, acertos, experiencias vitais capaces de derribar os muros da intolerancia, dos prexuízos pero tamén de afondar na forza da unión e a perseverancia para lograr os obxectivos e a importancia da risa como elemento imprescindible para acompañar a ledicia.

Formigas, flores, risas e dinosauros susténtase nunha prosa fluída, dunha aparente sinxeleza, que engaiola pola súa riqueza léxica para amosar un universo propio formado a partir da mestura do mundo real e o ficticio que convidan á reflexión.

Ilustración e capa de Gloria García Iglesias

As expresivas ilustracións de Gloria García Iglesias danlles vida aos diferentes protagonistas que aparecen focalizados e en sintonía co ton textual.

ALBA PIÑEIRO

TAMARA ANDRÉS (Combarro, 1992)

NON SEI construír barcos.

Tampouco recomponer

camiños que non sexan

o da perda.

Tamara Andrés (Foto, Faro de Vigo)

NON HAI beleza nas mans

que modelan os corpos.

Porén, nós lembramos o debuxo

ao medrar e competimos no trazo

da mellor silueta para afirmar

unha identidade

quizais efémera.

Mais a arte da natureza

está por enriba de nós

e por iso nos destrúe.

Nós calamos

mentres continuamos

a debuxar.

O CORPO

INUNDO as miñas mans

co cuspe agoirento que

o meu corpo exhuma.

Escoitade: o verdor esmorece,

e as luces agochan aflixidas a

claridade para non alumar

tanto desterro.

Eu espallo a miña segregación

sobre todos os mares, alongo o

corpo e deito as miñas costas

en todos eles.

Son corpo sobre negro:

o antídoto para fluír

arrastrando o apego

de todas as debacles.

O INVERNO

NON PROCURES nestas liñas

palabras que non formen parte

da linguaxe común entre

auga,

merlo

e xemas

táctiles

e fráxiles.

O meu corpo dilúe

o seu sabor

na superficie

dese triángulo

sen contido.

Nunca puiden denominar

as miñas moitas cidades

porque fun continuo desterro,

mais agora, o teu nome

-doce inverno-

reclama

ser

único contexto.

Foto de Stella Nine

(Do libro Corpo de Antiochia, editado pola Editorial Galaxia, 2017)

A EDICIÓN CONMEMORATIVA D´ OS SOÑOS NA GAIOLA, UNHA ALFAIA LITERARIA.

Antonio García Teijeiro

Con Manuel María comecei a descubrirlles aos meus alumnos e alumnas a poesía en galego. Unha poesía feita pensando neles con luz e agarimo. Xa levaba a rapazada gozando da poesía en castelán con Machado, Lorca, Alberti e Juan Ramón, pero faltaba que desfrutasen cos versos escritos na nosa lingua.

Manuel María

Eran nenos e nenas de terceiro de primaria. Eu non lles daba clase (daba aos maiores) pero collera unha hora solta no meu horario para trasladarlles a festa da palabra dita en voz alta, a palabra poética recitada e cantada.

Os rapaces/as entenderon axiña a importancia de ler e escoitar versos en galego. Ilusionáronse co poemario que eu lles presentara: Os soños na gaiola, de Manuel María. Editado pola Editorial Celta (Lugo) con expresivos debuxos infantís, foi o libro protagonista deses mércores pola tarde dedicados a ler, cantar, debuxar e sentir a literatura preto de nós.

Foi nesas sesións marabillosas onde eu escribín o meu primeiro poema pensando no lectorado infantil: Tres pombas chegaron cansas / tristeiras preto dun neno… E foino grazas á forza e á sensibilidade poéticas, ademais do compromiso, de Manuel María. El foi guía para eses pequenos de oito anos que dicían en alto e ilustraban os seus poemas, e para min, porque me fixo comprender a a importancia de escribir poesía infantil. O entusiasmo deles diante da palabra do poeta emocionoume. Prometín naqueles días que non deixaría de escribir poemas para eles e hoxe, trinta e moitos anos despois, sigo a cumprir aquela promesa.

Non agochei endexamais a débeda que teño con Manuel María. El foi o impulsor de que eu escribise poemas en galego. Co tempo, tiven a oportunidade de dicirllo en actos que compartimos. E gustoulle sabelo.

Acaban de cumprirse cincuenta anos da publicación d´ Os soños na gaiola. A ninguén se lle escapa que este poemario foi a obra inaugural da poesía infantil galega. Abriu camiños que moitos outros e outras seguimos. Sen el estariamos máis perdidos.

E teño que felicitarme de ter unha edición fermosísima deste poemario. Chegou ás miñas mans a través dunha muller que, malia a súa xuventude, está a realizar un traballo de investigación e de divulgación

Montse Pena Presas

verdadeiramente salientable, Montse Pena Presas. O estudo que acompaña á edición facsimilar da 1ª edición d´Os soños na gaiola, publicado en Lugo por Cartonajes ANMI (1968) é portentoso. Unha edición, por certo, coidada ao máximo, cos poemas de Manuel María, ilustrada por Reimundo Patiño, con múltiplas correccións autógrafas do poeta. Unha xoia.

O estudo introdutorio de Montse Pena é impresionante. Amosa nel, un traballo de investigación profundo e dá unhas claves necesarias para facer novas lecturas dun poemario esencial na nosa LIX. Porque parte, ademais, dunha realidade fundamental: Manuel María levaba Galicia no máis fondo dos seus sentimentos, algo que se nota nestes poemas. Mergullándose en mil fontes, con anotacións ao pé de páxina, Montse Pena Presas vai abríndonos os ollos sobre a importancia que o poeta daba á poesía infantil. El sabía, dende o seu compromiso, a importancia que os versos para a rapazada teñen para que os soños do presente se convirtan nas realidades do futuro. Isto que comenta a autora do estudo é fundamental para que eu escribise poesía para a xente miúda. Sempre o entendín así e por iso levo loitando ben anos.

Nun caderniño, que acompaña ao libro, Montse Pena vai mergullándose neste poemario, relacionándoo coa obra de Manuel María e poñendo o acento sobre a historia deste libro, coa problemática da publicación do mesmo, as súas inquedanzas, a correspondencia do poeta (con Neira Vilas, por exemplo), os traballos de reelaboración, a significación da obra, as ilustracións de Patiño, as diversas edicións, a música que os poemas levan dentro, a tradución ao portugués, a importancia do legado do poeta e múltiples aportacións a partir de publicacións sobre o tema.

E un desfruta deste traballo serio, científico e próximo a un tempo, necesario para unha mellor comprensión dun poemario clave da nosa LIX. Un labor, o de Montse Pena, que un agradece fondamente polo respecto que amosa a un xénero que as elites consideran de segunda categoría. Un achegamento fundamental para seguir profundando na poesía infantil sen complexos, como debe ser, como xa se empeza a ver no noso panorama literario, aínda que sexa aos poucos.

Parabéns á autora, así coma as Deputacións da Coruña e de Lugo e, xa que logo, á Casa – Museo Manuel María por permitiren que unha alfaia coma esta poida chegar a un bo número de persoas.

Traballos e edicións así dan pulo e axudan a que a literatura infantil acade o prestixio que merece pola súa calidade e respecto polo lectorado ao que vai dirixida.

Con Manuel María, un mestre para min

TÍTULO:Rufus. O morcego que adoraba as cores.

AUTOR: Tomi Ungerer.

TRADUCIÓN: Sandra Senra Gómez e Óscar Senra Gómez.

EDITORIAL: Kalandraka. Colección: Tras os montes.

Da man da editorial Kalandrakachega ás nosas letras este clásico publicado por primeira vez en 1961 cuxo autor é o recoñecido e premiado escritor e ilustrador francés Tomi Ungerer, gañador do Premio Hans Christian Andersen en 1998.

Rufus. O morcego que adoraba as coressegue unha liña de obras anteriores onde os protagonistas son animais pouco convencionais segundo os canons establecidos na sociedade. Algo do que que o autor se valeu para plasmar tanto nos textos coma nas ilustracións a crítica social da discriminación do que non segue as normas.

Trátase dun álbum ilustrado cuxo protagonista é un morcego chamado Rufus que descobre, por casualidade, as cores brillantes que existen polo día e que contrastan co branco e negro da súa gris vida cotiá. Queda tan abraiado que decide pintarse de fermosas cores e vivir de día coma os demais paxaros, pero axiña se decata de que o seu soño vai ser difícil de cumprir ao ser sinalado e illado polos habitantes da intolerante sociedade na que vive. Será grazas ao doutor Tarturo como coñecerá o verdadeiro tesouro da vida, tanto sexa en branco e negro coma en cores rechamantes, o significado da amizade que non entende nin de prexuízos nin de diferenzas pero si sabe da xenerosidade, da confianza, do respecto e do agarimo.

Tomi Ungerer

Rufus atrae a lectores de todas as idades que se deixen emocionar coa palabra ben artellada, adubada de humor intelixente e acompañada de trazos pictóricos claros, directos, expresivos e en sintonía co ton textual onde destaca esa dualidade dos dous mundos do protagonista: o seu propio, a escuridade e o gris da súa cova, fronte o mundo soñado o das cores vivas e alegres.

ALBA PIÑEIRO

O día 24 de febreiro conmemórase o Día de Rosalía en toda Galicia con actos de diversa índole.

A data de nacemento da gran poeta galega, o 24 de febreiro de 1837, serve para que a súa figura e a súa obra sexan loadas por todos os recunchos da nosa terra. Rosalía, vive.

Eu mesmo recitarei en Vigo, nun acto colectivo, tras a ofrenda floral, un poema de Follas novas, un dos seus poemarios de referencia. Un poemario que sempre está ben preto de min.

No Teatro Nuevo Apolo, de Madrid, recitando "Coma ti, Rosalía"

Pois ben, en maio de 2016, dentro dun concerto de Paco Ibáñez no que estaban Margarit, Atxaga e García Montero, lin un poema de homenaxe a esta muller que admiro fondamente e que é guía para todos os que amamos a poesía na nosa lingua.

Sirva a reprodución do mesmo, aquí, en Versos e aloumiños, para homenaxear a alguén que marcou definitivamente a miña poesía en galego.

Rosalía de Castro, Nai e Señora!

COMA TI, ROSALÍA

Diante do espello

vin agocharse as tebras

negras

ferintes

que tantas veces soterraron

os recordos

e esgazaron a memoria.

As sombras sen rostro

congregáronse

arredor das túas bágoas,

Rosalía,

e co vento chegaron novas palabras

que silenciaron o desexo de chamarte.

Mais eu sigo vendo nese espello

os teus ollos de loito

e sinto que a gorxa

Tomado do blog "A duermevela".

se enche de area

cando quero pronunciar o teu nome.

Necesito que a noite dos saloucos,

Rosalía,

pase a través da miña fiestra

e me permita roubar aqueles versos

case urxentes

que descubrín un día de miseria

no medio dun libro sen palabras.

Coma ti, Rosalía,

eu tamén fun

entrando n´a sombra,

Vin a noite que nunca s´acaba

N´a miña alma soya.

Coma ti, Rosalía,

sinto que as sereas

do mar da negrura

me berran insolentes

e rouban do meu leito

os raios dun sol

que non existe.

Non fuxo

nin ando na procura dos lugares

que un día me liberen de min mesmo.

Coma ti, Rosalía,

sinto ben dentro a loita

de tantos rancores que matan

e a miña man tremente

non deixa de escribir ¡Palabras, e palabras,

e palabras!

ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

Con Moraima na súa casa

Cando quero vivir

digo Moraima.

Digo Moraima

cando semento a espranza.

Digo Moraima

e ponse azul a alba (…)

Non me estraña que Celso Emilio Ferreiro escribise estes versos no seu poema Xaneiro 1972, IIdo libro Onde o mundo se chama Celanova.

E digo que non me estraña nada, porque tras coñecer a Moraima, convivir con ela a fondo, compartir ilusións e desilusións , agarimo e confesións das que me sinto moi feliz ou un mundo de anécdotas curiosas, comprendín o que foi para Celso. Como me dicía onte o meu amigo David Otero, “foi soporte”. Non sei o que sería del sen Moraima, pero si podo afirmar o que foi ela: compañeira, amiga, guía, defensora, amante e moitas outras cousas que non cómpre comentar.

Pola miña banda, sempre sentín que me/nos quixo coma fillos a Susi e a min.

Con Susi na casa de Avda. Castrelos

Cear na súa casa era un pracer, sobre todo se de sobremesa facía arroz con leite. Como boa asturiana que era, tiña un toque especial para esta delicia. Nunca comín ningún mellor.

Coñecina cando lle propuxen facer un Celso Emilio Ferreiro para nenos, a proposta de Ediciones de la Torre.

Negouse en redondo ao principio (estaba cansa de que esquilmasen a Celso), pero unha conversa con Susi, a miña muller, por teléfono propiciou que nos abrise a súa casa. Nunca máis saímos dese andar marabilloso fronte ao Parque de Castrelos. A nosa, tamén foi a dela.Aí comezou unha relación intensísima ata a súa morte.

Despois, non só fixen o Celso Emilio para nenos, senón tamén a Antoloxía do poeta celanovés para a Biblioteca das Letras Galegas de Edicións Xerais.

Mil lembranzas de Moraima. Mil agarimos. Mil actos de amor.

Tampouco non podo esquecer a visita que fixemos ao cemiterio onde estaba a tumba do poeta en Celanova. Limpámola, preparámola e logo visitamos uns amigos que por alí vivían. Unha experiencia inequecible.

Na tumba de Celso Emilio, cando acompañamos a Moraima

Arranxando carpetas e papeis, dou cuns recordos impresionantes. Dous poemas dun cartafol de 1936: un de Pepe Velo e outro de Celso; un poema sinxelo que está asinado por Emilio Ferreiro que leva por título, Apunte. Agasalloumos con moito agarimo.

Ademais, teño nas mans un tesouro para min: un poema manuscrito de Moraima dedicado ao seu home. Leva por título Recuerdo e é pura emoción polo que significa. Podédelo lelo aquí.

No Celso Emilio para nenos incluía eu dous poemas escritos por ela. Un, chamado Nunca e outro, cuxos primeiros versos dicían así:

Te llamé toda la noche, / pero tú ya no me oías / dormías un largo sueño / soñando que te veías / en tu Celanova amada / en tu tierra tan querida…

Unha fermosa reflexión escrita un tempo despois de falecer o poeta, a expresión dun sentimento de amor ao compañeiro de sempre e que remata así: ¡Campanas de Celanova! / no podré olvidar el día / en que tocabais a muerto / y mi corazón moría. / ¡ Campanas de Celanova. / Nunca olvidaré ese día!

A derradeira vez que vimos a Moraima foi na presentación de Na fogueira dos versos, Premio Merlín, no Corte Inglés de Vigo.

Derradeira fotografía con Moraima

Estaba feliz de ter asistido á mesma. Ao final quedamos con ela, falamos na beirarrúa da Gran Vía e colleu un taxi. Era decembro de 1996. Despediuse dicindo que despois das festas tiñamos que ir cear á súa casa. Niso quedamos. Mais… xa non houbo cea. A principios do mes de xaneiro, se non me trabuco, Moraima falecía. Unha das súas netas comunicóunolo por teléfono. Nunca esquecerei ese día, ese intre e os que viñeron despois.

Moraima foi unha muller de forte personalidade, cun corazón tan grande que nel cabiamos moitas persoas. Unha muller que non deixou de amar endexamais. Intelixente e aguda. Elegante, con moita clase. Alguén que axudou a Celso Emilio a ser o que foi. Un ser inesquecible.

Xa non está. Porén, dende as fotos que hai dela na súa casa, témola presente e querémola cun amor desinteresado e infinito.

Ter compartido tanto con Moraima é un deses agasallos que a vida che dá.

ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

TÍTULO:Corredora.

María Reimóndez

AUTORA: María Reimóndez.

EDITORIAL: Xerais. Colección: Fóra de xogo.

A escritora, tradutora e intérprete María Reimóndez achégalles aos adolescentes esta novela necesaria e comprometida coa humanidade xa que lles dá voz aos seres máis desfavorecidos da sociedade. María Reimóndez é fundadora da organización non gobernamental de cooperación ao desenvolvemento Implicadas/os no Desenvolvemento, que leva dende 1998 actuando na India e Etiopía en diferentes proxectos que buscan a superación da discriminación de xénero como base do desenvolvemento perdurable.

Todo está narrado cunha prosa clara, directa que amosa o seu compromiso coa historia ao respectar as protagonistas da mesma sen ocultar ou adubar a cruel e inxusta realidade na que viven as nenas etíopes onde a tradición arraigada do atletismo supón unha luz de esperanza dun futuro mellor. A través da súa estrutura, dividida en catro partes de diferente extensión, pero todas con títulos suxestivos (Fondo, Series, Campo ao través e Sprint) a autora convida o lector a participar na preparación da carreira vital da súa protagonista onde se reivindicará como muller, deportista e etíope.

Aquilo que non se nomea, non existe, de aí a importancia de coñecer a Genet, a nena protagonista desta historia de superación e afouteza ante as adversidades do seu mundo desigual e discriminatorio. Ela, súa nai e a figura do pai viven nunha aldea montañosa de North Wolloh en Etiopía, onde Genet, a pesar da pobreza, é feliz pois é libre de percorrer as montañas que son a única paisaxe que coñece dende que naceu. A fame e a opresión patriarcal obrigan a todas as mulleres, incluídas as nenas da aldea a desprazarse ata a perigosa cidade de Addis Abeba para pedir esmola polas súas rúas. Alí Genet vai saber aproveitar a oportunidade que lle ofrece a vida ao ser descuberta por un adestrador cando percorre as rúas para vender panos. E despois de moito esforzo cotián, sorteando todos os perigos que encerra unha cidade coma esta, consegue formar parte do equipo nacional e correr non só por ela, senón tamén por todas as que quedaron no camiño e perderon a súa voz.

“Hoxe corre para que o mundo enteiro a vexa. Para que o mundo enteiro vexa de que son capaces as invisibles. As nenas das montañas, as nenas da rúa, as mozas solitarias que non queren casar...Disposta a non baixar nunca a cabeza...”(páx.92)

ALBA PIÑEIRO

ISMAEL RAMOS (A Picota, Mazaricos, 1994)

FÁBULA

Houbo un día no que meu pai me pediu que me pegase un tiro.

Isto non é un poema.

Na casa dos meus avós hai dúas escopetas.
Ismael Ramos

Ía sol e decidín camiñar costa abaixo.

O RECOÑECEMENTO (II)

Os primeiros anos o fillo é un ser asexuado. un anxo. A inmobilidade.

O sexo do fillo aparece despois, querería dicir que tarde, pero tarde

non existe, é un convenio. Aparece coma un cambio de estación.

Unha alteración na temperatura. A humidade. É máis que nada un

desgaste. As propiedades do detalle. Unha parada nova de autobús.

Os anxos son froitos para o tacto.

O tacto estimula o sexo.

Así, o fillo é a confirmación de que Deus non existe.

Hai algo que só atopo no alcohol e o bildungsroman. Un determi-

nado estado do corpo. Íntegro. Descubrir na ducha pola mañá unha

mazadura.

Ese recoñecemento.

A MORTE SON OS FILLOS

O poema é o poema dos pais.

A ferida é a ferida dos pais.

A ferida dos homes.

As cicatrices tamén.

As cicatrices son un dos froitos da ferida.

Os fillos somos cicatrices.

AGOSTO

Hai barcos e pavillóns en chamas na cabeza da miña nai. O sol nas

físgoas da parra.

Unha presada de achas. Dedos.

(Do libro Lumes, editado por Apiario.2017)

JOÃO PEDRO MÉSSEDER ( Porto, 1957)

Alvorada – e o galo transforma a luz em canto.

As nuvens são as copas das árvores do céu.

João Pedro Mésseder (Foto Correio do Porto)

O musgo é o veludo que agasalha a pedra dos muros.

Despidas, certas árvores são como mãos suplicantes

durante os longos meses do inverno. Na primavera,

a prece é satisfeita: o verde sobe-lhes aos ramos

e os ninhos florescen.

No mundo dos pássaros, os bosques são cidades.

O sol é o único afogado no mar que todas as manhãs

renasce.

A lúa cheia é o botao que o pijama do céu perde

certas noites.

A noite escreve versos. O dia recita-os e canta-os.

Os espelhos são placas de mar arrancadas da estrada que

leva ao sol poente.

O mar tinge de azul os olhos de certos homens nascidos

junto à costa.

O metro emerge do túnel e entra na estaçao como pasta

de dentes a sair do tubo.

Ilustración de Rachel Caiano

O vento nunca se magoa nos muros e nos rochedos.

Nas manhãs de inverno, acordar e sair do leito dói quase

tanto como, a um bebé, vir ao mundo.

(Do libro De umas coisas nascem outras, editado pola Editorial Caminho, 2015)

TÍTULO:Hermes, aprendiz de mago.

AUTOR: Manrique Fernández.
Manrique Fernández

ILUSTRACIÓNS: Mariana Alejandra Aravena.

EDITORIAL: Galaxia. Colección: Árbore.

O xornalista e escritor galego Manrique Fernández achégalles aos lectores a partir de dez anos esta pequena peza teatral que supón a súa estrea dentro do eido da literatura infanto-xuvenil.

Hermes, aprendiz de mago preséntase nunha única escena e con seis personaxes: dous, humanos e catro monicreques ( a curuxa, o sombreiro, o pote e a túnica) que cobran vida para axudar o seu dono e amigo, Hermes. Este é o mozo protagonista da historia que se desenvolve na cova onde se prepara para obter o título oficial de “mago”.

Na súa aparente sinxeleza radica unha dobre lectura onde se descubrirá como o traballo en equipo, a solidariedade e a amizade son compoñentes importantes non só para lograr os propios obxectivos, senón tamén para derrubar prexuízos e crear entre todos un mundo máis habitable.

O feito de que estea estruturada nunha soa escena xunto coa información do propio autor convida á súa representación, que tamén se ve favorecida polo emprego dunha linguaxe clara e salferida de humor suficiente para crear unha atmosfera máis propicia para a solución dos conflitos e dificultades.

Ilustración de Mariana Alejandra Aravena

As ilustracións de Mariana Alejandra Aravena son as encargadas de darlles vida a todos os personaxes, facendo fincapé na súa caracterización externa pero tamén na súa expresividade.

ALBA PIÑEIRO

É desas persoas que eu admiro pola súa actitude diante da vida. Unha actitude de loita e de agarimo polo día a día. Capaz de embarcarse en proxectos diferentes coa cultura polo medio.

Escribe e moi ben. Leva a poesía dentro e a música e a natureza e todo aquilo que sirva para sentir que o mundo que o rodea tamén ten cousas positivas.

Toño Núñezé unha desas persoas coas que dá gusto conversar. Ás que dá gusto ler. Ás que un querería ter preto para enriquecer moitos días da súa vida. Da vida de un, aclaro.

Porque me gusta a súa poesía, Toño Núñez ten que estar nesta sección, tan querida e coidada de Versos e aloumiños. Debemos escoitar as súas voces, a persoal e a poética, e deixarnos levar pola súa sensibilidade e a súa forma de dicir.

Para Dardo poético é unha enorme satisfacción escoitalo a el. Non sei se en voz baixa ou en alto, pero de calquera xeito é quen de emocionarnos. Un Toño Núñez plenamente consciente do papel que xoga nesta sociedade nosa, demasiado cruel ás veces. Gocemos da súa palabra. Ben o merece.

Un home

Cobro nómina de mestre, escribo algo (dixo de min unha vez un señor sabio que tiña ínfulas literarias), canto un pouco... Así, de vagariño, por amor, coma regos, vou sementando versos... Pero non sei tocar a guitarra. Nin o acordeón... E gústame moito, de cando en vez, escribir artigos de opinión. Tamén devezo polas cereixas… Xa que logo: home de moitos oficios e… non tantos beneficios. Mais, vivo ben. Moi ben… Por veces… ata son feliz... Si, son un home… Un home outonizo, ás portas da invernía. Hai moitos anos fun un neno-rapaz-mozo de aldea moi tímido e acomplexado. Pero a vida foise volvendo xenerosa comigo e fun perdendo o medo… Agora son un destemido, un arroutado… Mais… outras veces, aínda, un covarde… E vou así, engordiño (non hai présa) pola beira da vida. Camiño da morte… Amén!

Toño Núñez

Pedras

Na codia da terra falan as pedras.

que enchen o baleiro de saudades

E resoan no túnel das idades

baixo o lene aloumiño das hedras

Pedra ferreal, granito ou lousa.

Agochan nas engurras a memoria.

E o río do tempo da historia

no almanaque do seixo repousa.

Seguiremos o rastro dos ausentes

que labraron o futuro do pasado

na epiderme de laxes elocuentes

E andaremos o camiño trazado

con efémeros pasos, prepotentes.

Sobre as pedras dun chan ensanguentado.

Toño Núñez (texto). Christian Villamide (imaxe)

Ponte de Navia

Muralla

Muro ancestral de sangue e pedra,

cerco protector, abrazo amigo;

valado acolledor que dás abrigo

á cidade que no teu solar medra.

Da estirpe dos fillos de Lugh, fogar,

bimilenaria nai que nos defende;

baluarte secular que non se rende

diante dos ventos da serra e do mar.

Por sempre matria e musa serás

da xente que habitamos esta fraga.

E á que chegue tamén acollerás.

Celebro ser póla da túa saga

e tango por ti as miñas campás:

música que se alonga e non se apaga.

Toño Núñez (texto). Christian Villamide (imaxe)

Outro home

Antonio García Teijeiro

Se hai algo que teño claro na miña vida é que os seres humanos precisamos da poesía. E se os seres humanos precisamos da poesía, esta debe estar presente, na escola dun xeito vivo. O ideal sería que na casa se lles lesen poemas aos nenos e nenas. Que se xogase coas palabras, cos movementos das mans, coas cancións, cos trabalinguas, coas adiviñas...

Pero coma isto normalmente non se fai, serán os docentes os que deben asumir que un pequecho non pode pasar a súa etapa académica de costas á poesía. E agora pregúntome: fano? Tras pensalo un pedazo, debo dicir con mágoa que, en xeral, non. Levo comprobado a través dos anos, e dende múltiples experiencias, que a poesía non está presente nas aulas como debería. Só certas persoas son conscientes do valor do feito poético nas súas clases. Persoas que loitan en solitario, demasiadas veces diante da incomprensión de pais, nais e compañeiros e que se senten sós no seu traballo. Non nos enganemos: a poesía non vive dabondo na escola. Está á marxe e iso é algo que non se pode permitir. Ben é certo que se están a dar pasos, pero moi paseniñamente.

Alumnas/os de Sacra Rodríguez (Extremadura)

Vin coma docente, e mesmo coma escritor, que a poesía pode axudar a cambiar a liña de conduta de nenos e adultos. Os rapaces son un eido fértil de emocións que non chegamos a cultivar. Unha mágoa pois están abertos a experiencias motivadoras, libres, suxestivas. Desexan que os ilusionemos,están expectantes perante a actitude do mestre ou da mestra. E, a miúdo, o ensinante decepciónaos, porque non lles ofrece o que deles agardan.

A poesía ten que habitar na escola. Por iso se necesita un mediador : o mestre ou a mestra que crea na importancia de achegar poemas aos seus alumnos. Alguén que le, que está convencido da importancia dos versos neste espazo tan rico como é a aula. Alguén que non lles teña medo, que sexa quen de crear un ambiente especial, que recite, que lles lea poemas, que os anime a ler poesía, que os incite a escribir, a descubrir poetas, a cantar.

Eu penso que a poesía debe entrar nas aulas en voz alta. Poesía para sorprender, para gañar a atención dos rapaces, para emocionar.

E se o docente cre no que está a facer, os alumnos e alumnas ficarán enfeitizados.

Porque a poesía non se ensina: a poesía contáxiase, vaise filtrando sen decatarnos e chega a converterse nun veleno do que non podemos curarnos. Así é, xaora. A poesía permítenos gozar coas imaxes, co ritmo, coa música e cos silencios das palabras e ofrécenos unha nova maneira de ser, de mirar e interpretar o mundo para facernos seres humanos máis completos, máis ricos e máis libres.

Os docentes teñen capacidade para impresionar a rapazada. Capacidade para enfeitizala, para facer deses nenos e nenas persoas que coñezan o que hai detrás deses versos, para transmitirlles a emoción da palabra ben utilizada e para que, ao longo da súa vida, respecten e amen a poesía.

Os docentes deben seducilos e comprender que non se trata de facer poetas na aula. Trátase de acadar que eses nenos e nenas se acheguen aos poemas con agarimo e confianza. Que os coñezan, que non lles teñan medo como lle pasa á maior parte dos ensinantes.

Porque esa é a razón de que a poesía non estea presente nas aulas. A demasiadosensinantes non lles interesa a poesía, porque non foron educados nela. Os versos son algo descoñecido para eles, algo alleo, algo que se desprestixiou, e algo do que as persoas viven á marxe. Téñenlle medo por ese descoñecemento da emoción que desprenden os poemas. Por ese descoñecemento do valor que a palabra poética posúe para reavivar conciencias e descubrir sentimentos. Por ese descoñecemento que a poesía ten para escaravellar nos muros que rodean o ser humano e abrirlle fiestras de luz.

Tras comentar que a poesía ten que entrar en voz alta nas aulas, quero referir certos pasos que se poden dar para que se consolide nese lugar tan necesario: o primeiro paso sería o coñecemento da literatura de tradición oral. Mostras vivas, frescas, cheas de ritmo e de vida. Falo das adiviñas, dos trabalinguas, dos diálogos, das mentiras etc. Pequenos poemas ateigados de enxeño, de ironía, de humor, de surrealismo puro que fan as delicias dos pequenos. Un segundo paso levaría ao coñecemento daqueles poetas que escriben para os nenos dende o respecto e o agarimo. Homes e mulleres que os queren e achéganlles poemas acaídos aos seus intereses. Un paso máis (ou paralelo) serían os contos rimados para que entendan o concepto da versificación das historias. Deseguido, podían entrar nos poetas que, sen escribir especificamente para eles, teñen poemas que poden ser gozados polo alumnado. Un paso sen présas cunha maneira diferente de abrir novos camiños poéticos. Camiño que os levaría a coñecer, nun paso novo, os romances. Esas historias en verso que tanto os enfeitizan. Dígoo por experiencia. En fin, e logo cancións, poemas en música, poesía sen rima. A festa da poesía. Pero non esquezamos o máis importante: estar convencidos de que a poesía ten valores necesarios para a formación das persoas. E moita, moita lectura, porque sen lectura…

ESTRELLA ORTIZ ( Guadalajara, 1959)

¡Por fin

ha llegado el momento

tantos meses soñado

del gran espectáculo

Estrella Ortiz (Foto do blog CuentaCuarenta)

primaveral!

Bajo tierra, las flores,

después de sacudir

sus pétalos nuevos,

se miran, se sonríen

y empiezan a brotar:

Flores rojas, flores blancas,

flores rosa, flores malva,

flores azules, moradas,

flores naranja, amarillas,

flores que se abren y cierran,

todas bailan, todas brillan.

Paso a paso,

flor a flor,

con el olor el color,

con el color, la canción, el baile

y con el baile, la fiesta

colorida y contenta.

Pasa el tiempo

y tras mucho florecer,

perfumar

y danzar,

al punto en que las flores

despliegan sus penúltimos tonos,

el mundo entero,

rendido a sus pies,

aplaude entusiasmado.

Ilustración de Carmen Queralt

¡Bravo! ¡Maravilloso!

¡Espléndido! ¡Divino!

Como todos los años,

el espectáculo

ha sido magnífico.

Las flores, satisfechas,

saludan, dan las gracias

y en silvestre desfile

se retiran felices.

¡Viva la primavera!

(Del libroLas cuatro canciones, editado por La Guarida Ediciones, 2015)

AUTORA: Rocío Alejandro.

TRADUCIÓN: Manuela Rodríguez.

EDITORIAL: Kalandraka.

O Premio Internacional Compostela de Álbum ilustrado organizado polo Departamento de Educación e Cidadanía do Concello de Santiago de Compostela xunto con Kalandraka editora, cada ano cobra maior prestixio e proba disto é a cantidade de obras pertencentes a diferentes países que tivo na súa última convocatoria. De todas elas e por unanimidade, saíu gañadora da Xedición “A horta de Simón” da ilustradora arxentina Rocío Alejandro.

Rocío Alejandro

Trátase da primeira obra na que a autora Rocío Alejandro exerce a dobre faceta de escritora e mais ilustradora. E faino para achegarlle ao público infantil esta fermosa historia aberta a diferentes lecturas e que convida a gozar do contacto coa natureza, primeiro dun xeito individual e logo colectivo. Para amosarnos que aquilo que é bo para unha persoa, se se comparte, aumenta os seus beneficios porque repercute en toda a comunidade. É un exemplo do que deberiamos facer para conseguir a boa convivencia e, se está a natureza polo medio, mellor porque é un ben universal que nos atinxe a todos. Entre todos temos a capacidade de facer que cambie aquilo que non nos gusta e potenciar o que si nos permite vivir en harmonía.

A partir dun comezo sinxelo, non simple, a autora vai enchendo as páxinas cunha progresión narrativa textual e visual utilizando unha estrutura acumulativa pola que desfilan os diferentes personaxes. Facendo unha viaxe dende o individual ao colectivo tanto no plano lingüístico coma no plástico que esperta a intención ecolóxica e comunitaria. Sobresae o emprego da laboriosa técnica da estampación mediante selos entintados para darlles vida aos personaxes e á horta.

ALBA PIÑEIRO

MARÍA VICTORIA MORENO (2) (1941-1952)

(continuación entrada anterior da autora: Catavento XXI)

Hai unha chorumiña

considerada

que só rilla na roupa

vella e gastada.

María Victoria Moreno

Rillando arrola,

despois bícame a face

con alas dondas.

Cando rilla a choruma

miañan os gatos

e acenden vinte ollos

os dez lagartos.

Vinte lucernas

fan un mundo de sombras

que o can goberna

* * *

Galopan polo aire,

soben ás camas,

e os medrosos suponen

que son pantasmas

Mais son amigos,

larpeiros e curiosos

coma os meniños.

A noite vai subindo,

medran as sombras,

gabean polo aire

figuras tolas.

Mais sae a lúa

e florece o sosego

na terra escura.

O ceo, nese instante,

faise pequeño,

mais colle en cada estrela

un mundo enteiro.

Son mundos grandes,

Ilustración de Manuel Uhía

habitados por xentes

altas e amables

***

-Queridos homes altos,

desexo vervos,

baixade ata a bufarda

onde eu espero.

Se non baixades,

mandádeme co vento

unha mensaxe.

***

Unha brisa de alas

bisba no faio

e recibo a mensaxe

con desengano.

-Atende á Terra

e á vida que palpita

na natureza.

Ilustración de Manuel Uhía

Queridos homes altos,

miñasxoíñas,

vese que non sabedes

como é a vila:

porque onde eu vivo

non temos mar nin monte,

fraga nin río.

***

Temos fontes, camelias,

céspede e mirtos,

pombas, cuchos, paxaros,

ratos e michos.

E tamén temos

moitos farois de lúa

altos e esveltos.

(e continúa)

(Do libro Eu conto, ti cantas…, editado por Edicións Xerais de Galicia, 2005/2017)

TÍTULO: Escaquis e Romeu.

AUTOR: Antonio Manuel Fraga.

ILUSTRACIÓNS: Jacobo Fernández Serrano

EDITORIAL: Xerais. Colección: Sopa de libros.

Toda iniciativa que teña que ver coa promoción da lectura para os máis novos, sempre é de agradecer, pois significa apostar polo futuro máis inmediato do que eles forman parte. Escaquis e Romeué unha historia que xurdiu por encargo para ser o fío condutor do Salón do Libro Infantil e Xuvenil de Pontevedra do 2017,baixo o lema:”O mundoque queremos”. O seu autor, o escritor e enxeñeiro técnico, Antonio Manuel Fraga ten ben claro o mundo que quere e así é quen de achegarlles aos lectores a partir de dez anos, esta fermosa e tenra historia que se vai converter en todo un alegato da bondade humana, non exenta de crítica social e reivindicación dun mundo máis xusto en todas as súas facetas tanto humanas coma animais e naturais.

Antonio Manuel Fraga

Romeu é o seu protagonista, personaxe entrañable que cre no ser humano e cuxa profesión de barbeiro lle permite ser feliz ao gozar coas gandes-pequenas cousas da súa vida cotiá coma a conversa cos veciños ou lerlles ás plantas e así sentirse vivo, rodeado de vida de papel e vexetal e esquecer as chanzas dos que confuden a súa bondade co feito de ser parvo. Escaquis é un ser misterioso, un espírito que nace dos soños dos nenos, habita no “reverso-mundo”e ten un estraño poder: o de abrir as portas ao mundo dos desexos.

A súa estrutura en tres partes con cadanseu título e con cinco capítulos curtos cada unha, axuda a que o lector se familiarice coa historia e descubra no epílogo quen é a personaxe narradora, que ao longo de todo o libro lle fai continuas invitacións para que a acompañe na aventura lectora.

Ilustración de Jacobo Fernández Serrano

A través do emprego dunha prosa fluída, non exenta de humor, aparecen os personaxes caracterizados e de fácil recoñecemento para o lector que se introduce na historia onde vai descubrir que os prexuízos, o medo ao descoñecido e a xenofobia son sempre produto da ignorancia e que a amizade é tan poderosa que ata dá forzas para enfrontarse a calquera perigo.

Antonio M. Fraga e Jacobo F.S. no Salón do Libro de Pontevedra

As expresivas ilustracións de Jacobo Fernández Serrano están en sintonía co ton textual e amosan cos seus trazos unha tenra homenaxe a Agustín Fernández Paz por parte do autor e do ilustrador.

ALBA PIÑEIRO

ESCAPARATE POÉTICO (CXIII) María Victoria Moreno

REMUÍÑO DE LIBROS (40) "Xandra, a landra que quería voar", de Mercedes Queixas Zas e Paula Pereira Carreiro

CATAVENTO DE POEMAS INFANTÍS (LXIV) "O baúl de Domingos Quintas", de Xoán Babarro

DARDO POÉTICO (LII) "A TENRURA DE MARÍA VICTORIA MORENO FEITA VERSO PARA OS MÁIS PEQUENOS"

REMUÍÑO DE LIBROS (41) " Formigas, risas, flores e dinosauros", de Euloxio R. Ruibal

ESCAPARATE POÉTICO (CXIV) Tamara Andrés

UNHA REEDICIÓN PARA GOZAR DOS SENTIDOS: "OS SOÑOS NA GAIOLA", de MANUEL MARÍA

REMUÍÑO DE LIBROS (42) "Rufus . O morcego que adoraba as cores", de Tomi Ungerer

"COMA TI, ROSALÍA", POEMA PARA O DÍA 24 de FEBREIRO

COÑECENDO UN POUCO MÁIS A MORAIMA,O SOL BRILLA CON FORZA

REMUÍÑO DE LIBROS (43) "Corredora", de María Reimóndez

ESCAPARATE POÉTICO (CXV) Ismael Ramos

CATAVENTO DE POEMAS INFANTÍS (LXV) "De umas coisas nascem outras", de João Pedro Mésseder

REMUÍÑO DE LIBROS (44) "Hermes, aprendiz de mago", de Manrique Fernández

DARDO POÉTICO (LIV)) "A voz aloumiñadora de Toño Núñez"

CULTIVAR AS EMOCIÓNS DO ALUMNADO A TRAVÉS DA POESÍA

CATAVENTO DE POEMAS INFANTÍS (LXVI) "Las cuatro canciones", de Estrella Ortiz

REMUÍÑO DE LIBROS (45) "A horta de Simón", de Rocío Alejandro

CATAVENTO DE POEMAS INFANTÍS ( LXVII) "Eu conto, ti cantas...", de María Victoria Moreno (2)

REMUÍÑO DE LIBROS (46) "Escaquis e Romeu", de Antonio Manuel Fraga