Quantcast
Channel: Versos e Aloumiños
Viewing all 1128 articles
Browse latest View live

CARLOS FERNÁNDEZ ESCRIBE UN LIBRO IMPRESCINDIBLE: "DEEP PURPLE MADE IN JAPAN: EL DIRECTO QUE CAMBIÓ LA HISTORIA DEL ROCK".

$
0
0




Falar de Carlos Fernándezé un acto de xustiza. Leva ben anos dirixindo (e facendo todo) a revista oficial dos Adictos a Deep Purple, Hush, unha publicación modélica que nos fala de todo o universo “purple”, algo que resulta interesante e necesario, polo que estes músicos aportaron á historia da música.


      Carlos é unha desas persoas, ás que é imposible non querer. De exquisita formación, melómano, agradable, agarimoso, honesto, comprometido, Carlos Fernández continúa superando retos persoais ao redor da cultura.
    
     Desta volta, escribe un libro único: “Deep Purple Made in Japan: El directo que cambió la historia del rock”, que publica Quarentena Ediciones. E digo que é único porque non había nada escrito sobre este mítico disco que tanto nos fixo gozar as persoas que, coma min, levamos mergullados na música dende que temos conciencia musical.
    

     Pedímoslle que escribise un artigo para o noso blog-revista e el, coa xenerosidade que o caracteriza, enviounos un texto de grande interese sobre o libro, o grupo e sobre o que rodea este universo que tanto coñece e que tanto ama. Un artigo long, pero non pesado. Lese con pracer e abre moitos camiños que debemos coñecer.
     Versos e aloumiños séntese moi feliz de contar coa colaboración de Carlos Fernández.
      
     Grazas e parabéns, amigo.







Deep Purple Made in Japan: El Directo que cambio la historia del rock”

(Carlos Fernández, Quarentena Ediciones, 2014)


Antes de nada me gustaría agradecer a Antonio García Teijeiro la oportunidad que me ha brindado para, en este magnífico blog del que disfruto leyendo tantos excelentes artículos y firmantes, poder escribir sobre el primer libro que se edita en el mundo sobre el seminal e histórico disco “Made in Japan” (1972, Deep Purple). Música para oídos exigentes, canciones que se transmiten de generación en generación y que ahora podemos leer mientras escuchamos su música.
 
Deep Purple
Deep Purple, la púrpura profunda 45 años en la cima del éxito. Grupo inglés creado en 1968, explotaron al mundo en los primeros años 70 manteniendo una legión de fans e influyendo a músicos de todo el mundo a partir de entonces. Músicos inconformistas, creadores de un nuevo estilo musical lo dejaron por agotamiento tras la muerte del llorado Tommy Bolin a los veinticinco años; para luego volver en 1984 y dar un golpe de autoridad en la superflua década del vídeo que mató a la radio con el aclamado y millonario en ventas “Perfect Strangers” firmado por la formación clásica conocida como el Mark 2, o sea, Blackmore-Gillan-Lord-Paice-Glover. En la actualidad siguen, a sus años, colocando discos en listas y llenando recintos con miles de gargantas; a pesar del fallecimiento de Jon Lord y el abandono de Ritchie Blackmore ellos siguen adelante con Ian Gillan, Roger Glover e Ian Paice acompañados por Steve Morse y Don Airey, ahí es nada, basta ver su currículum. Homenajeados y vitoreados por otros compañeros de la profesión (desde Stevie Wonder, Mick Jagger, David Bowie hasta Iron Maiden, Queen o Metallica, la lista sería innumerable), criticados y atacados por ciertos sectores, vamos a detenernos en un capítulo esencial en la carrera del grupo, la grabación del disco en directo por antonomasia, “Made in Japan”, que ha sido objeto de un libro que he tenido el placer de escribir y que ha editado recientemente Quarentena Ediciones, el primero que se hace en el mundo con motivo del 42º aniversario de la edición del disco.


Cuando escribo siempre hago un ejercicio de memoria, retrocedo en el tiempo y me acuerdo mi adolescencia, cuando descubría grupos, solistas, discos, todo lo que estaba relacionado con la música me entusiasmaba, las revistas, las charlas entre amigos, los habituales intercambios de discos y comentarios sobre tal o cual músico, … y por supuesto, mientras me sumergía en el universo purpleniano que cuento en el libro, cuantas veces eché la vista atrás, me acordé de muchos amigos y compañeros de colegios, de mucha vivencias en Vigo, As Neves, Prado (Nigrán), Isdabe (Estepona), en el Covarrubias de Madrid… de aquellos guateques, de las chicas que no comprendían aquella música tan fuerte, salir con el tocadiscos portátil, bajar a la playa con el radiocassete… y como no, de mi primer vinilo del “Made in Japan” que fue un regalo de Óscar Franco Fernández, amigo y compañero de pupitre desde los seis años en los Jesuitas de Vigo, seguidores colchoneros y purplenianos desde temprana edad. Desde 1994 comparto la afición con los estupendos amigos del Club Adictos a Deep Purple.

¿Por dónde empezar? Eso me pregunté cuando a mediados de abril me senté delante del ordenador (tras la llamada del editor Pere Homs ofreciéndome escribir el libro), para intentar contar cómo se gestó un disco que, grabado en 1972, cambió las estructuras del negocio musical a partir del año 1973 y que se convertiría en el disco en directo más vendido de la historia.


¿Qué representó el Made in Japan, un grupo como Deep Purple y los cinco músicos protagonistas? Una tripleta a la que intento dar respuesta a lo largo de las páginas de un libro escrito para los amantes de la buena música, pensado para los adictos a Purple y a los sonidos exigentes, pero también en el que todavía no se ha acercado lo suficiente a la música del grupo, y por supuesto en los seguidores del hard & heavy, de la música libre, sin ataduras. Porque Purple es sinónimo de libertad y dominio instrumental, de largas improvisaciones, de rendiciones a la música clásica y al mismo tiempo de canciones directas y electrizantes. Redescubrir y desmenuzar (la historia del grupo) y un disco que está en millones de hogares fue una reto difícil pero una tarea apasionante tarea que disfrute al máximo durante los cuarenta y cinco días que tenía de plazo para entregarlo a la editorial.


El grupo no quería grabar un disco en directo, al principio se negaron rotundamente. Aunque en la actualidad nos pueda parecer increíble, en aquellos años los músicos no querían grabar discos en directo porque era visto como algo menor, de poca calidad, muestra de falta de creatividad, estaban mejor vistos los discos en estudio. También se lo jugaban todo a una carta, a una mala noche o a un error en la grabación que haría perder mucho dinero a la discográfica. De todas formas existían algunos álbumes en directo (The Who, Humble Pie, Stones, Allman Brothers…) y, sobre todo, un pujante mercado de discos no oficiales en vivo, los conocidos como “bootlegs”, discos piratas que se vendían a miles en el mercado negro. Este factor fue fundamental para el cambio de opinión del grupo, quienes presionados por la filial japonesa de la todo poderosa Warner Bross. (la compañía que llevaba al grupo en USA y Canadá, en el resto del mundo era EMI) finalmente accedieron pero poniendo el grupo sus propias condiciones que se cuentan en el libro.


Made in Japan es el título que decidieron sus autores con fino humor inglés, le pusieron ese nombre porque en aquel tiempo todos los productos que llegaban de Japón a la Gran Bretaña eran sinónimo de mala calidad. Una muestra del poco aprecio que el grupo le dio en el momento de producirse la histórica grabación.

¿Por qué se afirma que este disco cambió la historia del rock? La industria descubrió al mismo tiempo la rentabilidad de los discos en directo, comprobando que había millones de personas que podían comprar discos como éste y además el grupo había abierto un nuevo mercado (superpoblado): Japón y Oriente. El directo de Purple fue como una mecha que prendió el fuego, a partir de entonces todos los grupos y las discográficas empezaron a grabar discos en directo, de cualquier estilo musical, y si era en Japón y en el Budokan, mejor. Por primera vez un disco en directo había vendido la friolera de 6 millones de copias en menos de un año, lo que supuso una revolución en la manera de entender el negocio de la música. El sonido del doble disco es otro de los puntos fuertes y seña de autenticidad, porque no tiene trucos, no se ha retocado nada en el estudio. En el (doble) disco, cada uno de los músicos dará lo mejor de sí y suena tal como fue grabado, lo que al escucharlo puedes alcanzar la sensación de estar en el Festival Hall de Osaka y en el Budokan de Tokyo.

En el capítulo “Cifras y Datos” se explica el fenómeno de ventas en que se convirtió el disco, seguramente el más rentable de la historia del rock (costó 3000 libras y lleva vendidas varias decenas de millones de copias), las posiciones en las listas de todo el mundo, etc.,

 
Carlos na súa casa con Ian Paice.
Las canciones pertenecen a los álbumes “In Rock” (1970), “Fireball” (1971) y “Machine Head” (1972) más la versión de B.B.King, uno de sus artistas favoritos:  “Highway Star”, “Child in Time”, “Smoke On The Water”, “The Mule”, “Strange Kind Of Woman”, “Lazy”, “Space Truckin´” en la edición normal en su época, pero el grupo interpretó los bises: “Black Night”, “Lucille” y “Speed King” que han sido reeditados este año por Universal Music, en varios formatos incluyendo los tres conciertos completos.


La lucha de egos y las salvajes jams. Cuando los cinco integrantes se subían al escenario se producía una especie de competición en medio de la espontaneidad, no en vano ellos se habían curtido viendo a combos de jazz en su juventud, abrazando aquella libertad sonora y la pasión desgarradora de la música blues. Encima de un escenario los Purple hacían crecer canciones de estudio de cuatro minutos hasta interminables jams que siempre buscaban sorprender al público y a ellos mismos. El grupo siempre declaró que su máxima en directo era no ponerse límites y que (el directo) era su estado natural ya que se aburrían mucho en los estudios de grabación. Si Jon Lord hacía un solo vertiginoso con su órgano Hammond y rendía pleitesía a J.S.Bach, entonces Ritchie Blackmore sacaba fuego de las cuerdas de su guitarra Fender Stratocaster y recordaba a Beethoven, con el batería (zurdo) Ian Paice coronándose como el nuevo Buddy Rich del R&R, con su feeling, rapidez y pegada rítmica que emanaba de su Ludwig, con su fiel Roger Glover martilleando su bajo Rickenbacker para que todo encajara en su sitio. La voz de Ian Gillan no ha sido superada en el rock duro, el primer papel de Jesucristo Superestar fue para su garganta dorada cuando en 1970 interpretó el papel de Jesucristo en el primer disco de Andrew Lloyd Webber/Tim Rice, y en directo asombraba con sus gritos que llegaban al infinito, modelando su voz en plan Elvis Presley conoce a Little Richard (sus dos grandes ídolos), gracias a sus portentosas cuerdas vocales (de pequeño había sido tenor en la iglesia local de su pueblo). El “sexto purple” es la pieza fundamental en el sonido del grupo, el ingeniero de sonido Martin Birch, tenía una difícil misión que siempre sacaba con sobresaliente, tras Purple no le faltó trabajo en el mundo de las producciones y sacó adelante triunfantes carreras (Rainbow, Whitesnake), reflotó algunas moribundas como la de Black Sabbath e impulsó el poderío de Iron Maiden en los 80s.
 
Martin Birch

He ido desarrollando a lo largo de varios capítulos toda la historia de un grupo que ha vendido 300 millones de discos a lo largo de su carrera, contando y explicando la evolución sonora desde el pop y sicodelia teñidos de clasicismo hasta un rock maduro que se convertiría en leyenda imperecedera. El libro arranca con una introducción que muestra a las claras el importante papel del grupo en la escena musical, para luego mostrar la gran influencia de su música en las nuevas generaciones. Nos acercamos a la escena musical y social en Japón en aquellos años, antes de empezar a hablar uno a uno de “Los protagonistas”: Ritchie Blackmore, Jon Lord, Ian Gillan, Roger Glover e Ian Paice. Quienes eran y de dónde venían los cinco músicos; “Los orígenes de una leyenda” donde se cuenta la formación del embrión del grupo de la mano de dos mecenas y un músico inglés de los famosos The Searchers puesto de ácido hasta arriba, contando los primeros años hasta la ruptura de la primera formación. La inclusión de nuevos miembros dando una vuelta de tuerca a su sonido, endureciéndolo como nadie lo había hecho antes, la experiencia sinfónica grabando con una orquesta en el magno Royal Albert Hall en “Cuando un compositor se cruza con una bola de fuego”. Poco a poco se va creando una leyenda que logra el cenit de su carrera cuando llegamos a la antesala de la gira japonesa en el capítulo titulado “Los antecedentes: un viaje a Montreux” donde se cuenta el incendio durante el concierto de Frank Zappa que dio origen a la famosa canción “Smoke on the water”, grabada para el disco “Machine Head” en la localidad suiza que baña el lago Ginebra en diciembre de 1971; este disco supuso el segundo nº1 consecutivo en listas inglesas, aupó a Purple definitivamente a la primera división del rock mundial y de sus canciones se nutriría buena parte de la nueva gira mundial que, en 1972 recorrería 6 veces los Estados Unidos liderando grandes arenas y campos de fútbol, produciéndose la primera visita a Japón, país donde serían venerados hasta la actualidad y que siempre les agradeció que pusieran el país a la vista de los occidentales. Llegamos al ecuador del libro con “Tres noches en el país del sol naciente”, donde cuento con todo detalle cómo y por qué se organizó desarrolló la gira japonesa y se grabó el disco en directo que sacudiría los cimientos del R&R en los meses posteriores.

 
Tommy Bollin
A partir de aquí, el análisis de las canciones, los bises, las cifras, datos, leyendas que rodearon la historia del grupo, reseñas de prensa, discografía completa, mis vivencias personales con los Purple, las opiniones de los protagonistas y de relevantes músicos personas del negocio musical que nos cuentan de primera mano sus vivencias con el “Made in Japan”, las letras de las canciones, las fuertes personalidades, el cisma de 1973… todo esto y mucho más en un libro escrito mientras suenan los acordes de unas canciones atemporales.

El libro consta de 248 páginas y está ilustrado con muchas fotos (un cuadernillo central de 16 páginas a color, y otras muchas repartidas por el texto en blanco y negro) de la época, tanto de los músicos y el grupo, como memorabilia en forma de carteles, entradas de conciertos, recortes de prensa, etc.,
 
Ian Gillan
He tenido el placer de contar en exclusiva con la participación de Ian Gillan y Roger Glover, desde hace años conozco a los cinco protagonistas del disco y su participación es de agradecer porque son músicos muy ocupados que viven en diferentes lugares del mundo, estado ilocalizables, menos para este atrevido escribiente. En el libro cuento mis encuentros personales con cada uno de ellos, mis recuerdos de Jon Lord, la llamada de Ritchie Blackmore desde Japón o la visita a mi casa en Vigo de Ian Paice, entre otras historias.
 
Roger Glover
No faltan las jugosas anécdotas y leyendas… el intento de asesinato de Ian Paice, el encuentro de Hendrix con un jovencísimo Blackmore, las peleas Clapton-Blackmore y Yes-Purple con explosión del escenario incluida, el disparo en Japon, las gheisas y la mansión Playboy, las enfermedades que no acabaron con el grupo, la relación con Al Kooper y Randy California,  la creación de Purple Records, las veleidades sinfónicas de Jon Lord, expulsiones, egos, la cima del éxito (“quienes nos creemos que somos”) y la fama cuando se extiende la purplemanía ganando titulares en la prensa mundial, la negativa a editar en single “Smoke on the water”, las relaciones interpersonales … imposible citarlas todas aquí, he querido contar variadas y ricas anécdotas para que la lectura sea amena, fácil y directa.
 
Ritchie Blackmore
Purple es un grupo con un abanico musical muy amplio y para una parte del libro quería contar con las opiniones de gente del negocio musical, pero escapando del encasillamiento en la escena heavy en la que a veces injustamente se quiere restringir a un grupo tan rico en matices e influencias en el jazz, la clásica o el blues como son los Purple. Por ello, me gustaría destacar el capítulo “¿Qué ha significado el Made in Japan en tu vida?” donde importantes músicos estatales (Julio Castejón, Javier Vargas, Eduardo Pinilla, Juan Marquez, Carlos Pina, Los Suaves, Uzzhuaïa, Eldorado, Niko del Hierro, Sergio Martos, etc.,),  internacionales (Michael Monroe, Steve Hackett, Steve Lukather, Ian Crichton, Mathias Jabs, Marc Ford, Hogjaw , Saxon, Jonny Kaplan, Johnnie Bolin, Bonafide, etc.,),  de la saga purple (Glenn Hughes, Bernie Torme, Bobby Rondinelli, Craig Gruber, Mick Cervino, Simon Robinson boss de la Deep Purple Appreciation Society), locutores, escritores y periodistas (Jordi Sierra I Fabra, Greg Prato, Joan Singla, Jordi Bianciotto, César Martín, Mariskal Romero, Pepe Domingo Castaño, Mariano Muniesa, J.C. Pérez, Salvador Rodriguez), fotógrafos (Ross Halfin), productores (Gabriel Abril), políticos, mánagers, gente del negocio… cerca de cincuenta personas que nos cuentan en exclusiva lo que representó en su momento la música de Deep Purple en sus vidas. Siempre les estaré eternamente agradecido a cada uno de ellos.

Hace pocos años, una empresa internacional que se dedica a analizar los fenómenos musicales de masas y su impacto en ciertas capas de la sociedad, nombró a las cinco bandas y/o artistas más influyentes de todos los tiempos, y en ese lugar de privilegio estaba Deep Purple.


Quiero agradecer la participación desinteresada para el libro, de Fernando Tanxencias (revista Popular 1, autor del prólogo), Robert Merino (coordinador y gran amigo), Luis Blanco (autor de un capítulo dedicado a Ian Gillan), a mi dos amores, mi esposa Majo y mi hija Antía por su apoyo y cariño, al editor Pere Homs, a todos los lectores y a los posibles compradores, y como no, a este magnífico blog y sus creadores, por darme la licencia de expresarme.
 
Carlos con Antonio o día da presentación do libro en Vigo.

El “Made In Japan” fue el espaldarazo total para que el mundo de la música se rindiera a los sonidos que emanaban de estos magistrales cinco músicos. A muchos de los que amamos la música en sus amplios estilos, creo que nos gusta empaparnos de las historias de los músicos, de obras discográficas claves, tanto favoritos como fundamentales de algún género musical. Espero que el libro sea interesante, la historia convierte al “Made in Japan” como algo especial para los que amamos la música por su valor de pionero y por su gran sonido. Como seguramente hacemos muchos, siempre que leo un libro me gusta estar acompañado de la música de sus protagonistas y de artistas que se mencionan en sus páginas, me hago una opinión más real de su obra, así me gustaría recomendar la lectura de este libro. Para entender la génesis y evolución de la música rock, el “Made in Japan” es un capítulo imprescindible, por lo que espero que sea una lectura interesante.


Carlos Fernández (A Neves, Pontevedra 1966)
Autor del libro “Deep Purple Made in Japan: El Directo que cambió la historia del rock”
Director de la revista Hush Magazine (1994/2014)





O SILENCIO LAMENTABLE DE ABEL CABALLERO.

$
0
0



O auditorio "Mar de Vigo".

     Hai uns días estiven por segunda vez no Auditorio “Mar de Vigo” escoitando a The Soul Jacket, un magnífico grupo musical vigués que me gusta e que recomendo vivamente pola súa calidade. Os dous discos que teñen no mercado son excelentes. O segundo, Black cotton limited, acaba de saír.
      
The Soul Jacket
       Anteriormente, uns anos atrás, estivera gozando cun dos meus grupos favoritos, Wilco, nun concerto memorable.
     Non me convence, en absoluto, a acústica do auditorio. Pero iso é outro tema.

     Antes de comezar a actuación dos Soul Jacket, observando o ambiente, a rabia subiu moitos enteiros.
Veume á mente, a negativa do Alcalde de Vigo a recibirnos a Manuel Bragado e a min para propoñerlle que Paco Ibáñez cantase en Vigo, dentro do proxecto “Vivencias” que celebra os oitenta anos do artista e a saída do seu primeiro disco, dedicado a Lorca e a Góngora, hai xa cincuenta anos. A calada por resposta, deixoume con moi mal corpo.  Un tempo despois, fixen, tamén a través do director de Xerais, unha nova solicitude para ser recibido polo rexedor vigués. Pasaron varios meses e o silencio repetiuse.
     

      Como podemos chamar a esta actitude de don Abel Caballero? Que razóns pode ter para non recibir a un escritor vigués que lle vai facer unha proposta sen máis? Que non o vai presionar. Simplemente comentarlle que é Vivencias e a importancia que ten.
      
      Recibir significa dicir que si? Ou significa escoitar? Non merece Paco Ibáñez cantar en Vigo? Sabe o señor Caballero que está enchendo teatros de maior importancia e prestixio que este infrautilizado auditorio noso? Que lle dá medo ao Alcalde?
      
Abel Caballero, alcalde de Vigo
     Cidades de maior entidade que Vigo, acollen con agarimo e entusiasmo os concertos do trobador máis importante do noso país que percorre Europa e América.
     O proxecto Vivencias brilla en París, en Barcelona, en Sevilla, en Donosti e, ao longo de 2015, en moitos puntos de España, América e Europa.

     Pero Paco Ibáñez non cantará en Vigo. Nin sequera o señor Caballero tivo a decencia e o respecto de escoitar os meus argumentos, que son moitos e variados, para saber algo máis do que se lle quería propoñer.
      

     Talvez será que non lle dá os votos suficientes a un dos alcaldes máis populistas que tivo esta cidade. (E logo permítense o luxo de chamar así a Podemos. Que descaro!).
      
     Onde está o seu labor cultural na cidade? Dá noxo, mágoa e moito máis.  A cultura en Vigo sobrevive grazas aos esforzos e á creatividade de tantas persoas que non pensan en axudas de ningún tipo e que loitan contra todos os atrancos que lles poñen as institucións.
      
     A cultura en Vigo medra malia as actitudes negativas de persoas como Abel Caballero, que se chaman progresistas, e manchan tal denominación. Socialistas? Por favor. Que tristeza! Se Pablo Iglesias (o fundador do PSOE, xaora) levantase a cabeza sentiría vergoña. Non se diferencia en nada dos seus rivais políticos. Busca votos e renuncia ao progresismo que se lle supón como membro dun partido que leva nas súas siglas socialista e obreiro. Mágoa.
      
A Cruz que o Alcalde di que só e unha cruz...
     E pensándoo ben, que podemos esperar dun alcalde que se nega a derrubar a vomitiva Cruz de los Caídos, despois dunha sentenza xudicial, unha lacra nun lugar tan fermoso como o monte do Castro. Aínda lembro a vergonza allea que sentín cando nunha canle nacional de televisión (coido que era La Sexta) este alcalde fixo o ridículo máis espantoso intentando xustificar o que non tiña ningunha xustificación. Xa o dixen: votos a calquera prezo.
      
     Así nos vai.
     
      Pois ben, Paco Ibáñez non cantará en Vigo. A nosa cidade quedará fóra dun proxecto impresionante que vai máis aló do meramente musical.
      
Paco Ibáñez
      Grazas, señor Alcalde, polo respecto amosado.
       
      Grazas, señor Alcalde, por afogar os intentos de que Vigo figure nun evento desta magnitude.
       
     Grazas, señor Alcalde, pola súa sensibilidade perante un cidadán vigués, escritor, conferenciante, profesor, que ama a súa cidade e que simplemente quería falarlle dun proxecto cultural dun valor indubidable. Porque Paco Ibáñez elixira Vigo para un concerto importante.
       
     Grazas, señor Alcalde, por querer escoitar simplemente o que lle agrada escoitar. Pola súa prepotencia.
       
     Grazas, señor Alcalde, no nome de Paco Ibáñez, da poesía, da música, da palabra, por ser tan sensible aos actos culturais. E non crea que Paco está acabado. Quizais a súa ignorancia neste tema o leve a crer iso. Canta mellor que nunca.
      

     Grazas, señor Alcalde, por non ter asistido á presentación, no seu día, da antoloxía “Un rato díxolle á lúa”, na que si estivo desinteresadamente Paco Ibáñez, o presidente da Academia Galega, Xesús Alonso Montero e un concelleiro do seu equipo de goberno. Por certo, moi entusiamado. Supoño que Paco Ibáñez, pensa vostede, pode restarlle algún voto. Que mal informado está. E digo mágoa, no tocante á súa presenza, porque o coñecería persoalmente e tiraría conclusións diferentes das que se axitan no seu maxín.Paco Ibáñez non é un calquera e vostede debería sabelo.
 
Presentación en Vigo. "Un rato díxolle á lúa".
     Señor Alcalde, Paco Ibáñez é un artista de culto, pero, por riba de todo, é unha persoa xenerosa, honesta, consecuente, cos brazos abertos aos demais e coa xustiza social por diante. Non quere premios nin distincións (renunciou a moitos), senón o aplauso do público. É un home de ben. Un exemplo a seguir, pois cre no que fai e non se afastou da autenticidade nin un milímetro ao longo dese medio século de vida artística agasallándonos coa poesía na súa voz.
      
     E vostede? Pode dicir o mesmo? Non son quen de responder. Alá vostede e os seus actos. Mais laméntoos.

     Siga, siga, señor Caballero, co seu programa en Localia. Siga escoitando parabéns. Que continúe subindo o seu ego e siga a falar só con quen lle conveña. Esa vén sendo a súa liña.
      

     Seguramente gañará as eleccións municipais. O seu populismo resulta bochornoso. Pero que non lle couba a menor dúbida: deixará varios borranchos ben grandes na súa xestión. O adxectivo “socialista”, tan respectable, hai ben tempo que o deixou polo camiño, se algunha vez creu nel.

     Un xa ten serias dúbidas.

                                                                                     ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

A LUZ DAS PALABRAS ( 43 ) María Jesús Jabato

$
0
0


María Jesús Jabato
     Con Mª Jesús Jabato podería estar falando de poesía unha chea de tempo.
    
     Non nos coñecemos persoalmente, pero temos tantas cousas en común no territorio poético que, estou ben seguro, compartir un tempo con ela sería un auténtico pracer.
     
     Mentres ese encontro non se produce, son os nosos poemarios os encargados de que haxa unha comunicación lírica entre os dous.
    
     Gústame moito a súa poesía. Gústanme os seus libros de poemas tan versátiles, tan ambivalentes, tan aloumiñadores, tan limpos, tan elegantes.
     
     Os seus poemas pódense cantar. Ten boa parte da súa obra creada a partir da poesía de tradición oral. Penso que como todos os que escribimos para os pequenos. Todos bebemos nesa fonte que non deixa de fluír. A partir da métrica e dos recursos tradicionais, ela vai incorporando novas formas que dan á súa poesía un aire persoal ben brillante, por certo.
    
     Afirma Mª Jesús que ela se sente nena e por iso escribe para nenos. Fermoso sentimento.
     Concordo con ela en que aos cativos se lles pode falar de todos os temas, sempre que a erudición se conteña. Partindo, xaora, dun respecto real aos pequenos lectores, limitando a linguaxe aos niveis que lles resulten comprensibles e non rebaixar endexamais a emoción que toda boa poesía debe transmitir.
    
     Leo nunha entrevista no blog Dulce pepinillo unha afirmación da autora que subscribo na súa totalidade. “A poesía” di “é unha reflexión fonda sobre a vida, e a vida dos rapaces e rapazas non é sempre unha perpetua primavera…rózana os problemas do home, polo que ás veces é sombriza e outonal”.
    
     Mª Jesús Jabato é moi consecuente co que crea. Así podemos , ademais da natureza, entrar nos temas que están presentes acotío na nosa sociedade. Nos seus libros fálase do alzheimer, da soidade, da separación familiar, do autismo, da morte…Cando se é consciente do que se fai e a quen vai dirixido o que escribes, nada é tabú. Entre a sensibilidade, a beleza e a palabra ben empregada, a creación enriquece a vida das persoas, fainas reflexionar e permite que teñan un mellor coñecemento de si mesmas.

     Convén comentar que María Jesús Jabato gañou os tres premios máis importantes de Poesía para Nenos: “El Príncipe preguntón”,  O “Luna de Aire” e o “Ciudad de Orihuela”. Non é doado conseguir estes tres galardóns e telos acadado di moito e ben da súa obra.

     Espero que libros como Gorigori (Ed. Kalandraka), A mares (Ed. Kalandraka), Campo Lilaila (UCLM) ou Domingo de pipiripingo (Hiperión), por exemplo, formen parte xa das bibliotecas máis completas e esixentes, deixando a poesía á altura e nivel que se merece. Son unhas mostras ben claras da calidade que atesouran os poemarios de María Jesús Jabato.


     Despois de todo o dito, a esta burgalesa, amable e intelixente, pediulle Versos e aloumiños un texto para enriquecer o blog-revista. Non podería ser doutro xeito.
    
     E María Jesús enviounos esta xoia que podedes saborear deseguido.
     Unhas fermosísimas reflexións sobre a poesía para os pequenos.Unha fonte de auga clara para comprender o que unha autora que ama a lírica sente á hora de crear poesía.

       Todo un luxo.


Ilustración de Rocío Martínez para o libro "A mares"



SOBRE LA POESÍA INFANTIL


         Son estas líneas respuesta agradecida a la invitación de Antonio García Teixeiro, el poeta de los Versos de agua, de residenciar en su blog “Versos e aloumiños”,unas reflexiones acerca de la poesía infantil, expresión que requiere una explicación previa, porque no toda poesía infantil es poesía apta para niños, y permítaseme utilizar el término ‘niños’ como masculino genérico para evitar innecesarios circunloquios.
 
Ilustración de Erica Salcedo ("Campo Lilaila")
         Si convenimos en que los niños son los seres más perspicaces de la Creación parece improcedente darles como alimento intelectual collares de versos engarzados con profusión de diminutivos que dibujan mundos que pretenden ajustarse a su medida, entendiendo que esta se corresponde con su estatura física y no con su estatura interior, mucho más elevada de lo que a simple vista pueda parecer. 
     
Federico García Lorca
     Esto no significa que haya que erradicar el diminutivo de la poesía infantil; simplemente hay que utilizarlo allí donde sea natural, donde se precise para aniñar la realidad. García Lorca en su Balada del caracol blanco, lo usa para mostrar una imagen delicada y compasiva de un río viejo:

Caracoles blancos.
Los niños juegan
bajo los álamos.
El río viejecito
va muy despacio
sentándose en las sillas
verdes de los remansos.
        
Pero no lo utiliza, sin embargo, en la Balada del caracol negro, por la que discurre un río vigoroso:

Caracoles negros.
Los niños sentados
escuchan un cuento.
El río traía
coronas de viento
y una gran serpiente
desde un tronco viejo
miraba las nubes
redondas del cielo.

La poesía infantil no existe como género; es poesía que pueden comprender los niños, adaptada a su lenguaje, a su edad. No es por tanto poesía para niños la que se escribe minusvalorándolos, considerándolos ñoños o inmaduros, rebajando la calidad literaria, la exigencia poética. Los niños son lectores inteligentes y no se les puede dar cualquier cosa; no se les debe dar cualquier cosa a riesgo de que planee sobre ellos el terrible moscardón del aburrimiento del que hablaba Lorca, y abandonen la lectura en beneficio de otros divertimentos menos enriquecedores
 
Gabriel García Márquez

La poesía es el resultado de una mirada honda y sincera sobre lo que nos rodea y al niño le cercan situaciones que no entiende, pero que con la necesaria ayuda, puede llegar a asimilar. Cuando un niño –o un adulto- no entiende el significado de una palabra, y por tanto, el de un verso, debe acudir al diccionario sin complejos; recordemos al respecto la lección de García Márquez que narra la historia de aquel coronel que acudió con su nieto al circo y confundió un camello con un dromedario salvando el error gracias al diccionario. “Este libro, decía el coronel, no solo lo sabe todo, sino que es el único que nunca se equivoca”.  Los niños pueden llegar a saber lo que no saben; de eso se trata, de que crezcan, de que se formen, aunque  la poesía infantil debe ser exquisita en el cuidado del lenguaje y limitar la erudición de forma que el poema resulte comprensible. Veamos este de Antonio Machado.¿Sabe un niño lo que es un pegaso? ¿Y lo que es un corcel? ¿Y porque no lo sabe, no es apto para él?:

Pegasos, lindos pegasos,
 caballitos de madera…

Yo conocí siendo niño,
la alegría de dar vueltas
sobre un corcel colorado,
en una noche de fiesta.

En el aire polvoriento
chispeaban las candelas,
y la noche azul ardía
toda sembrada de estrellas.

¡Alegrías infantiles
que cuestan una moneda
de cobre, lindos pegasos,
caballitos de madera!

 
Antonio Machado
         La lectura exige esfuerzo y esta exigencia es mayor en la poesía, aunque, en correspondencia, el resultado es más agradecido, ya que en ella se refugia la emoción. La poesía es más que rima o música; la imagen poética tiene poder iluminador. Por eso no debe haber compartimentos estancos en la poesía. La etiquetada como infantil no es solo para niños. ¿Por qué habríamos de privarnos en la edad adulta de leer los poemas de Lorca o Machado, o El lagarto está llorando, en el que el poeta granadino escribe una dedicatoria que, por cierto, suele hurtarse en las transcripciones –“A mademoiselle Teresita Guillén tocando un piano de seis notas”- tan dulce como evocadora? Abogo, por tanto, por los textos versátiles, ambivalentes, que pueden ser leídos por niños o por adultos.
 
Ilustración de Cristina Bueno. (Tomada do blog "El hilo rojo de Zoe")
         Por iguales razones entiendo que tampoco la poesía infantil tiene que obviar temas difíciles o considerados inapropiados para los niños, tales como la muerte o la enfermedad. Nada es inconveniente cuando se expresa de forma adecuada. Si se me permite hablar de mí, por ser, como decía Unamuno, quien tengo más a mano, traeré a esta página el libro Domingo de Pipiripingo, que trata el Alzheimer; o Yo, mi, me, conmigo, un manual para entender la soledad de los niños; o las ráfagas poéticas de muerte que cruzan las páginas de Tan alto como la luna; o El primer fin del mundo, que tomando el título de un verso certero de la gran Wislawa Szymborska, gira en torno a la separación de los padres, la primera hecatombe para los niños. No se podrá negar que predico con el ejemplo…
 
Wislawa Szymborska
Resta, finalmente, una breve alusión al poeta. En la poesía infantil su voz, una voz adulta, más o menos apreciable, lleva de la mano al niño en la lectura. Cuántas veces nos preguntan a los poetas si no vamos contra corriente, o qué pintamos escribiendo poemas para niños nacidos en el siglo de la tecnología. No entienden –o no quieren entender- que la poesía es necesaria porque hace crecer interiormente, porque desarrolla capacidades intelectuales y emocionales, porque permite conocerse y cuestionarse el mundo, porque afina al tiempo la sensibilidad y la fortaleza, porque eleva el nivel literario y cultural. Y no entienden –o no quieren entender- que al niño le encanta la poesía, que está habituado desde que nace a la rima, al rimo, a la música de los versos tradicionales con los que se duerme o juega:

Estaba la pájara pinta
sentadita en el verde limón
con el pico movía la hoja
con la cola movía la flor

Eugenio D´Ors
El poeta ofrece una mirada diferente que conduce en línea recta a la emoción y esta y no otra es su función; es una cosa extraña ser poeta, dice un verso clarividente de Eugenio D’Ors, convertirse en tierra para entender la lluvia/ convertirse en hoja para saber de otoños/ convertirse en muerto para saber la ausencia. Es una cosa extraña ser poeta, sí, y más aún escribir poesía infantil, pero es tan gratificante…

María Jesús Jabato



ABRAZOS

Qué pena los japoneses,
que no se abrazan,
juncos tímidos, silencio,
rígidas varas,
qué pena, que no se rozan,
que no sienten en la cara
el fuego de una caricia,
la piel en llamas,
qué pena, los japoneses,
cerezo en rama.
Ven, abrázame con fuerza,
que soy de España.

María Jesús Jabato

"ANTÍDOTOS CONTRA EL TERRORISMO": UN ARTÍCULO REFLEXIVO E INTELIGENTE DE PACO ABRIL.

$
0
0

Paco Abril

     DE PACO ABRIL PODEMOS LEER  BREVES RASGOS BIOGRÁFICOS COMO ESTOS:


     Escritor, cuentacuentos, ensayista y artista plástico
Ha contado cuentos e impartido cursos, talleres y conferencias en diversos lugares de España y en Nueva York, París, Casablanca, Miami, México…
Fue coordinador de bibliotecas, promoción de la lectura y programas educativos en la Fundación de Cultura de Gijón. Creó y dirigió diferentes suplementos infantiles. Del suplementoLa Oreja Verde se editaron 1021 números a lo largo de sus 23 años de publicación.
Ha realizado cuarenta exposiciones de cuentos completos para niños.
Participó en el Simposio de Expertos de Literatura Infantil, y fue miembro de la Red Nacional de Selección de Libros Infantiles.
Con asiduidad publica artículos en periódicos y revistas especializadas. Entre los que se pueden destacar la serie Los dones de los cuentos en la revista CLIJ.
Ha escrito más de mil reseñas de libros de literatura infantil y juvenil.
Realizó la campaña Contadnos cuentos, por favor de la que fue autor tanto de los textos como de las fotografías.
En 2012 expuso, por primera vez, su obra artística: doscientos collages que título Con alma de papel.

    


     Estos trazos biográficos se pueden encontrar en alguna página web, en blogs literarios, en algún catálogo o en trípticos de alguna de sus innumerables actividades. Pero lo que no dicen estas líneas, por otra parte ciertas, es que Paco Abril es mucho más que eso.

      Paco Abril es emoción, es inteligencia, es reflexión, es hechizo, es ingenio.
     Por los poros de su piel, Paco Abril destila una sensibilidad de colores. De colores cálidos que le dan sentido a todo aquello que respira.
      Paco Abril le da al arte dimensiones nuevas. Fusión de palabra y plástica.
     
De  Paco Abril. Una preciosidad.

      Paco Abril cree en las pequeñas cosas, que son las que marcan las trayectorias de las personas sensibles, observadoras, creativas.
     Paco Abril ama lo que hace. Se siente responsable de sus afectos. Esos que enmarcan cualquier proyecto que realiza.



     Su libro de poemas “Alma de papel” es una joya literaria y material. Es una aventura llena de vida, de palabra literaria profunda, de intensa reflexión sobre los valores fundamentales del ser humano: el acto de leer, la libertad, la alegría de vivir, el intento de huir de la opresión, de aventura interior.


     Leamos unos poemas/ pensamientos de este pequeño pero sustancioso libro:


LA RAZÓN DEL SENTIMIENTO

Fue dejándose llevar
por el mentir verdadero,
por ese vivir leyendo,
como él
fue descubriendo,
que la luz de la razón
se enciende
también sintiendo.






ALAS

Cuando los pájaros
rompan sus jaulas,
cuando ya nadie las exija
ni amenace con ellas,
cuando podamos
volar sin miedo,
entonces,
y sólo entonces,
sabremos
para qué sirven
las alas.






La generosidad de Paco Abril nos permite gozar de un artículo necesario, claro y reivindicativo, tras los sucesos de París. Un artículo de gran lucidez sobre el terrrorismo y por donde deben ir los tiros a la hora de asumir hechos tan brutales como estos.
 
Paco Abril
     Paco Abril cree en la educación. Y, como él, muchos pensamos lo mismo.

     Publicado en La Nueva España (Asturias) y, a la vez, en el Faro de Vigo, este artículo nos invita a pensar y nos indica que, tal vez, no se están haciendo bien las cosas (no lo dudamos) en el terreno educativo.


     Gracias a Paco Abril por permitirnos reproducirlo en nuestro blog-revista.


     Versos e aloumiños, Paco, está a tu disposición.

     Personas como tú son imprescindibles en esta sociedad tan compleja como injusta. Una sociedad que vive momentos convulsos y que parece abocada a un cierto caos.

 
Dibujo de Miguel Hernández realizado en la cárcel por Buero Vallejo.
     Leamos este magnífico artículo, reflexionemos y discutamos con nosotros mismos con el objetivo de ver más allá de lo que tenemos delante de los ojos, a menudo interesado y bastante irracional.

                                                                                                                    ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO



VISITANDO A CIDADE DOS NENOS DA MAN DE FRANCESCO TONUCCI.

$
0
0




     Non todo o mundo entendeu, no seu momento, o que as humanizacións das cidades significaba.  Oposicións de toda clase, prioridade para coches e aparcadoiros, que se prexudicaba os comercios… opinións sen o máis mínimo coñecemento do espírito que as devanditas humanizacións contiñan.
  
     Pasado o tempo, todos aqueles que se opuñan tiveron que recoñecer a bondade dos proxectos.
     
      Hai que loitar demasiado, nunha sociedade bastante desinformada, para acadar resultados que, non o esquezamos, están pensados para unha mellor hixiene mental dos cidadáns e para acadar unha mellor calidade de vida. Demasiadas barreiras arquitectónicas para todos aqueles que teñan algunha dificultade, sexan pequechos, anciáns ou discapacitados, gases tóxicos, contaminación acústica infernal, beirarrúas convertidas en aparcadoiros habituais … Seguimos?
     De acordo que se está a avanzar neste terreo, pero aínda queda moito por facer.
    

     E os nenos e nenas?  A eles imos referirnos nesta ocasión. Pois o teñen moi mal. Xa non se xoga na rúa, o autobús escolar róuballes unha chea de tempo e os atrancos multiplícanse se os cativos queren gozar da cidade. Dependen dos adultos en exceso, falta seguridade, as beirarrúas acostuman a estar tomadas polos vehículos, as velocidades altas dominan a circulación, non se respectan os pasos de peóns como se debería, a contaminación produce un aire irrespirable, non se coidan os espazos de xogos… En fin, que as urbes non están pensadas para vivirlas en total plenitude.
     Danse pasos, iso si, pero moi timidamente e, pensamos, sen unha convicción auténtica.
 
Francesco Tonucci
     Por todo isto (e moito máis) temos que saudar con ledicia a publicación dun libro único, aberto, que aluma os escuros recunchos da estupidez humana: “A cidade dos nenos” de Francesco Tonucci, editado pola Editorial Kalandraka e, por fin, en galego, coa tradución de Mónica Martínez Baleirón, Sonia Santos Ferreirós e Rut Vázquez González.
       
     “A cidade dos nenos” viu a luz  a finais de 1996 para presentar unha nova filosofía de goberno na cidade. Eran os nenos os elementos clave e mostraba como modelo os primeiros anos da experiencia en Fano (Italia). A experiencia abriu camiños a outras novas en países como España, Italia, Arxentina, Colombia, México, Perú, Uruguai e Chile, lugares onde Tonucci daba conferencias que eran moi celebradas. A partir de todo isto creouse unha rede internacional á que se foron sumando máis de 200 cidades.
    
Unha vista de Fano (Italia).
     Os nenos tomaron a palabra e levaron adiante proxectos elaborados por eles.
          
     “A cidade dos nenos”, libro interesante e necesario, converteuse nunha guía que, directa ou indirectamente, ía marcar as pautas para converter as localidades en lugares máis habitables.
     
Presentación do libro en Pontevedra.
     Se falamos desta magnífica obra, diremos que consta de tres partes.

-          A primeira é “O proxecto”. Nela analízase un malestar existente no desenvolvemento da cidade, o paradoxo dos servizos, os acordos entre adultos, a solución individual da defensa, a solución social da participación, a primacía do xogo, a soidade do neno…

-          A segunda parte leva por nome “As propostas”. Explica o laboratorio de onde saen o Consello dos nenos, os nenos planificadores, o neno no pensamento dos adultos, a importancia de que os rapaces poidan saír sós da casa, que vivan experiencias propias. Fálase dos accidentes domésticos, do conflito irresoluble coa televisión, a renegociación da relación de poder entre o coche e o cidadán, os aliados dos pequenos, un plan de urbanismo, a escola adaptada aos nenos e moitas máis cousas.
    
-          Na terceira, chamada As experiencias”, podemos ler cun enorme pracer o desenvolvemento do proxecto en Fano (A cidade dos nenos), o Pleno municipal aberto aos nenos, “policía, amigo deles”, un día sen coches, un selo de calidade infantil para hoteis e restaurantes, “Eu e a miña cidade”: o cartel, “á escola imos sós” e moitas máis experiencias, actividades, iniciativas que xurdiron a partir da experiencia do Laboratorio de Fano e que non deben ser consideradas como unha proposta integral, nin como un itinerario obrigado ou mesmo recomendado. Pretenden ser un testemuño modesto, pero optimista, sobre as posibilidades de realización dun proxecto contido na primeira parte do libro.
 
Pontevedra. Modelo de cidade multipremiado.
        A edición galega cóntanos,  ademais, as reflexións do alcalde de Pontevedra, Miguel Anxo Fernández Lores tras un percorrido pola cidade con Frato (acrónimo de Francesco Tonucci). “A súa filosofía”, di o alcalde referíndose ao pedagogo italiano, “estaba claramente definida: os ollos dos nenos son os principais catalizadores das necesidades urbanas. Os nenos dan a medida do que  todos os demais precisamos: máis espazos para o lecer, unha cidade máis segura, mellor alumeada, con menos obstáculos para moverse, na que sexa posible a actividade lúdica, unha cidade sen fumes e sen ameazas para camiñar ou xogar…”
    
Tonucci en Pontevedra.
     Tamén Francesco Tonucci, nesta edición, ten palabras de recoñecemento para o labor desenvolvido en Pontevedra como cidade fermosa e habitable.
    
     E interesante, xaora, o limiar do profesor da Universidade de Compostela e membro de Nova Escola Galega, Antón Costa Rico, quen nos achega a figura de Tonucci e a súa presenza en Galicia dende 1988 da man de NEG, ademais de comentar os movementos cidadáns e pedagóxicos, as políticas de desenvolvemento cultural, a psicoloxía ambiental e o aprendizaxe do medio urbano, intensa preocupación do pedagogo italiano.
     
    
Modelo de multa dos nenos de Fano aos condutores maleducados.
Un home, Francesco Tonuci, de recoñecido prestixio como educador e psicopedagogo, autor de numerosos libros e escritos sobre a infancia na sociedade actual, sobre os seus dereitos e sobre a súa presenza viva e autónoma  no ecosistema urbano.


     Lémbranos Antón Costa esas achegas a través de viñetas nas que aparece un cativo coas súas reflexións (de neno). “A sinxela profundidade destas reflexións, a tenrura e a presenza das emocións, que se dan cita a partes iguais nestes textos e imaxes, engaiolaron moitos lectores e lectoras, o que explica a gran difusión internacional lograda polos textos de Francesco Tonucci”, afirma Costa quen nos recorda que Frato naceu como banda deseñada e un pouco por casualidade; así e todo, semellaba que podería expresar cousas non doadas de dicir só con palabras. Tonucci dirá del que “é a miña man esquerda”.


           Estamos, pois, diante dun libro, “ A cidade dos nenos”, que en palabras de Norberto Bobbio“é un continuo eloxio da fantasía, da creatividade, da liberdade, da intelixencia, da espontaneidade e da extraordinaria abundancia de ideas e sentimentos do mundo dos nenos".
     Eu, coma di Bobbio no prefacio desta alfaia, quixera transmitir aos lectores e lectoras o meu agarimo, o meu interese e as miñas emocións tras pasear pola cidade ideal, pensada por Tonucci, para que se animen a gozar andando polas rúas dun ecosistema equilibrado e libre de perigos, decidido a deixar de ser un inferno.
      

     E, de paso, reivindicar esas cidades como algo agradable, fuxindo de tantos discursos interesados que impiden gozar destes espazos que nos pertencen e que tanto inflúen nas nosas vidas.

                                                                                                                                                       ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO


ESCAPARATE POÉTICO (XLII). Daniel Pernas Nieto.

$
0
0





DANIEL PERNAS NIETO  (Abadín, 1884 - Mondoñedo, 1946)



SEMPRE MOZA

Furtiva moza te vexo
que ven de min t´agasallas;
Daniel Pernas Nieto, "O Cura poeta".
pol´as meixelas campeas.
          Unha bágoa.

I-eres para todos a moza
recollidiña n-a cama;
post´o sol bicas a terra.
           Sempre ufana.

Que das Delores a Nai
n-o Ceo deuche pousada.



SALAIOS

Por qué chora, preguntas a un bardo,
           d´a terra galega;
pois choro porque levo n-o peito
          un feixe de penas;
porque as casas d´a miña terriña
          inda non fumegan,
que soliñas, soliñas quedaron
          n-o bico d´aldea,
i-agora non hai quen desbrave
          as irtas restrebas;
miña terra, terriña querida,

          que soia te quedas,
que os homes que inda non te conocen
          así te desprécean
vindo logo de terras extrañas
          sin sangue nas venas;
por qué choro, preguntas filliño,
          porque non fumegan,
¡ai!, as casas da nosa terriña
          n-o bico d´aldea.



EN UN ALBUM

D´aquel borbullo n´olliño
ferve unha bágoa d´o mar,
e bícall´o sol o seo
          qu´esgaza
doida, doidamente,
a pelra d´unha mañá.


     


     

      (Do libro Fala das Musas e outros poemas. Xunta de Galicia. Centro Ramón Piñeiro.Colección Láncara de poesía. 2014. Ed. de Armando Requeixo).

SENTADO CON PESSOA (IX). "Poética y poesía" de CLARA JANÉS.

$
0
0




     Cheguei onda Pessoaexcitado e feliz.
     Quería compartir con el esa felicidade que me provocara o sobre atopado na caixa de correo. Contiña o sobre un libro.
     Pero non era un libro calquera. Non.
     Era algo moi especial.
     O remite puña C.Janés, co seu enderezo de Madrid.
     Unha vez máis, esta muller entrañable, lúcida e rigorosa no seu labor intelectual lembrábase de min.
     Pessoa decatouse axiña da miña excitación e decidiu – alomenos así mo pareceu- abrir unha paréntese entre os dous da maneira máis intelixente posible: recitoume un poema dos seus “Noventa poemas últimos. (1930-1935)”.


CAI chuva do céu cinzento
Que não tem razão de ser.
Até o meu pensamento
Tem chuva nele a escorrer.

Tenho uma grande tristeza
Acrescentada à que sinto.
Quero dizer-ma mas pesa
O quanto comigo minto.

Porque verdadeiramente
Não sei se estou triste ou não,
E a chuva cai levemente
(Porque Verlaine consente)
Dentro do meu coração.


     Ao rematar estes fermosos versos, pousou a súa ollada no meu rostro, sorriu timidamente e dispúxose a escoitarme.
     
Con Clara Janés e Susi en Granada, ao pé da Alhambra.
     Xa máis calmado, conteille que coñecera a Clara Janés en Zubia (Granada) durante unhas xornadas nas que eu participei hai seis anos.Que a escoitara ler os seus poemas e ficara enfeitizado coa súa palabra nunha noite máxica, que asistiramos Susi e mais eu con ela  e con Reza Allamehzadeh, cineasta amigo seu, a unha representación dunha obra lorquiana ao pé da Alhambra.
     
Clara Janés
     Don Fernando parecía non perder unha soa palabra do que lle estaba a relatar. Ás veces movía a cabeza con sinais evidentes de que comprendía a miña emoción..
    Isto animoume para falarlle dos libriños artesáns que Clara Janés me enviara nalgúns Nadais. Faleille, ademais, do seu amor pola  poesía do poeta checo Vladimir Holan, do seu interese polos poetas orientais, da súa autoridade como tradutora. Da mesa redonda que compartimos sobre o “feito de traducir” naquelas xornadas granadinas.
      
Un dos libriños recibidos: "Antimisiles".
     De como a súa poesía, dunha construción e dunha fondura engaiolantes, moi esixente, foi cravándose no máis fondo de min como alfinetes de prata.
     
     Daquela, aproveitei para lerlle.


"Yamatu", unha breve peza para monicreques.
Volvió a mi sueño
y con un beso blanco
lanzó una palabra
que anudó mis entrañas.
Y cada beso nuevo era
nueva palabra que anudaba
muñecas, tobillos, cabeza…
Y yo respiraba sólo por su boca.
Su cuerpo, lentamente,
con mi piel se fundía,
nuestros tejidos se mezclaban.
Y juntos flotábamos sin ser cada uno,
sino los dos en uno.
"El viento". Martín Chirino.
Mis ojos eran pozo de sus ojos.
Su pecho, sepulcro de mi pecho.
Y sin contacto ya con el espacio,
la insalvable distancia
era cerco a la cópula del alma.
Entre los sauces,
nos confundíamos
con la blancura de la luna,
como forma sonámbula.

                     

     Rematada a lectura, comenteille unhas intelixentes palabras da poeta sobre a poesía.
     Comparouse a miúdo a poesía coa maxia pola sedución que permite a palabra, o son, a sílaba, mesmo carecente de sentido.
       Eu sei agora que se escribo ou canto, parto – e talvez sexa o fundamental- dun intento -moitas veces alleo á vontade- de convocar, de seducir o oculto.


      Fin. Ambos ficamos en silencio. Eu reflexionaba. O mestre, coa mirada case perdida, debía de estar voando polos inescrutables sendeiros da lírica.
     Non dixo ren.
     E lin estes dous versos:
   
                                         Miro tus ojos
                                         hasta que mis ojos desaparecen.

     E, deseguido, falei en voz alta.
    
     Poética y poesía é un libro de alto contido poético, intelectualmente consistente. Unha conferencia para ler sobre poesía e sobre a poesía de Clara Janés. A Fundación Juan March, que organiza esta actividade cultural, edita o libro.
     

      Léndoo chegas a coñecer as chaves da paixón poética de Janés. Os seus puntos de partida, os seus referentes (que poden ir dende os poetas turcos, persas, Ramos Rosa, Eliot ou Gamoneda ata San Juan de la Cruz ou Holan, entre outros); chegas a coñecer a súa necesidade de afondar nas diferentes fontes da creación. Con Eduardo Chillida , levou adiante un proxecto magnífico. O libro “La indetenible quietud”, procura dinámicas novas, desta vez coa aparición dos astros:
Gravado á augaforte. "La indetenible quietud".Eduardo Chillida.



Las nubes ceden a estrellas,
 las estrellas forman fuegos,
los fuegos inundan nubes
y por los espacios giran
discos y planos y esferas (…)



      

     


E a partir de esculturas de Martín Chirino, este Aerovoros (OLA-VIENTO):

Martín Chirino
Cuanto absorbe
lo adelgaza, lo adelgaza
lo hace nudo
entre dos extremos
que se alargan
cautelosos
desde la nada a la nada.

      
     A música, as cantarelas, “a convicción de que a palabra ten en si mesma unha melodía e que, grazas á voz, se transforma en canto. E no canto está a orixe da poesía”, afirma.
     Todo isto aparece no seu libro Kampa(no que se incluía unha casete cunha parte cantada por ela), o primeiro poemario que lin e que me fixo profundar na súa poesía anterior e posterior a esta obra.

No sé cómo podré enfrentarme
a los días futuros.
Me he dejado arrastrar como una hoja
por la tormenta embriagadora de tus versos
y he vuelto a la poesía.
He caído en la trampa tan temida.
La vida me es ajena.
De tal modo
esta insensata ocupación,
ese oleaje fatídico nacido de tu mente,
se me lleva.



      Non esquezo, de ningunha maneira, os seus poemas visuais. Pessoa ten os ollos coma pratos.

     Ensínolle un par deles.



      
     Semella contento e interesado. Noto nel unha curiosidade pouco habitual polo que lle estou a dicir. Bótase cara  atrás na súa cadeira e pídeme, sen palabras, que lle lea outro poema de Clara Janés.
      
     Fágoo encantado.

Quiero arrastrar el claro de luna
sobre las aguas de la noche,
Outro libriño recibido e dedicado: "El silencio de las arenas".
ser en ellas remo de plata y surcarlas,
y confundirme luego con la estrella
que despierta el dormido camino de la luz.

Quiero entonces perderme
en un nimbo lejano y envolvente,
quedar fija amando en par de lo inasible,
sin ser notada,
y permanecer así
en el desolvido del día.


     Silencio.
     Vexo a hora.
     Pasaron… Imposible dicilo.
     Debo marchar.
     Agárdanme máis poetas para visitar o mestre.
     Silencio longo.
     Pessoa pecha os ollos.
     En voz baixa vou lendo, mentres me ergo da miña cadeira, uns versos de Clara Janés:

 
Con Clara Janés en Vigo. 2011


Desnúdate, alma,
"Yunque de sueño". Eduardo Chillida.
y, sin esperanza, espera
en la negrura,
que del punto más alto
de la noche,
lanza su escala el sol
y, entre destellos,
aparece el enigma,
y desciende
hasta su raíz
más profunda.

     Afástome de vagar e deixo a don Fernando nunha calma que me tranquiliza.
     Marabillosa, entrañable, Clara Janés!

BOB DYLAN CANTA A FRANK SINATRA EN "SHADOWS IN THE NIGHT".

$
0
0


BOB DYLAN

      Sei que lle van caer paus por todos os lados.
      
     Que lle van recordar o Self portrait.
     Que van dicir que, despois de Love and theft  e Tempest, a Dylan se lle foi a cabeza de novo.
     Que se xa secou. Que lle faltan ideas para compoñer. Que se plaxios,  metaliteratura, vaivéns musicais e demais.
      
     Seino moi ben. Ao tempo.
      

     Non me cabe ningunha dúbida de que vai ser así, pero eu alégrome de que apareza Shadows in the night, un disco sobre cancións cantadas por Frank Sinatra(non as coñecidas, xaora) cun grupo de cinco músicos e non cunha orquestra de corenta instrumentistas.
     

      Bob Dylan, despois de toda unha traxectoria envexable, pode facer o que lle veña en gana. Non ten nada que demostrar. Os seus millóns de admiradores e detractores opinarán del libremente, faltaría máis.
      
     Dylan é imprevisible. Dylan é algo revirado. Dylan enfeitiza. Dylan irrita.
      
     A Dylan encántalle rachar moldes. Aparecer onde non se o espera e non acudir cando a súa presenza, física ou artística, semella fixa.
      
Malia todo, odio esta imaxe.


     Escandaliza cando cede a súa imaxe e as cancións para anuncios de roupa interior ou automóbiles de alta gama. Cando canta diante do Papa, cando asume múltiples conversións relixiosas, cando actúa nunha película ou cando pasea por cidades nas que actúa e vai agochado cunha sueira, carapucha incluída.E, mesmo, cando Benedicto XVI renegou del.
      
     Dylan creou un personaxe para defenderse das convencións. Para agochar a súa verdadeira personalidade nunha máscara. Para protexerse das innumerables espreitas padecidas. E fixo ben.


     A Dylan hai que tomalo como o que é: a figura máis grande da música en exercicio. O máis influente. E iso leva a comprender certas canles polas que transita. Non tes que estar de acordo co que fai. Non tes que aplaudir as súas decisións. Unicamente tes que respectalas, criticalas, dende logo, e aceptalas por viren de quen veñen.Non son caprichos, diso estou seguro, pero alguén cunha bagaxe tan impresionante nas súas costas, ten dereito a vivir experiencias musicais e persoais diferentes.
      
     Son máis de cincuenta anos de carreira artística (e literaria) marcando liñas. Un espello para unha chea de artistas de primeiro nivel, que non dubidan en recoñecer a súa pegada músico-literaria neles e a influencia do xenio de Duluth nas súas respectivas obras. Iso non está ao alcance de todos.

      
Frank Sinatra

     Alégrame que apareza Shadows in the night (3 de febreiro). Deste disco afirma Bob Dylan, nun comunicado, que “ foi un privilexio facer este álbum. Durante ben tempo quixen facer algo coma isto pero non tiven valor de achegarme a uns arranxos complicados para trinta instrumentos e adaptalos para unha banda de cinco instrumentistas. Esa é a clave de todas estas interpretacións. Coñecía moi ben todas as cancións. Fixemos a gravación en directo. Quizais unha ou dúas tomas. Sen ´overdubs´. Sen cabinas onde gravar a voz. Sen auriculares. Sen separación de pìstas. Fíxose a mestura mentres gravabamos”.

     Ao se referir ás cancións o propio Dylan aclara que non se ve versionándoas porque xa foron moi versionadas, soterradas practicamente, e explica que “o que a miña banda e mais eu facemos é descubrilas, sacalas da tumba e traelas á luz do día”.


     Paréceme un proxecto interesante. Frank Sinatra é un dos artistas máis significativos do século XX. Un descoñecido para a maioría, que só queda nas súas posibles relacións coa mafia, coa súa fermosa voz e coas interpretacións de “My way”ou “Strangers in the night”. Moitos descoñecen os seus magníficos discos de jazz, nos que cantou cos máis grandes instrumentistas do xénero. E, agora, Bob Dylan descobre algúns temas interpretados polo crooner por excelencia e dá unha volta máis no seu repertorio musical incluíndoos nun disco.  Para min, un verdadeiro pracer. Escoitei xa dúas das dez cancións: “Full Moon & Empty Arms” e “Stay With Me”. Gustáronme. É outro Dylan. Aplaudo a iniciativa dylaniana. Un xiro puntual, un descanso no seu labor compositivo, un reto encantador.

    
Bruce, Frank e Bob.
       Unha vez máis, dispóñome a gozar das “loucuras” marabillosas dun home libre e valente no artístico e a quen lle gusta confundir no persoal. Se non fose dese xeito non sería Bob Dylan.
      
      Un xenio, vaia.

                                                                                                       ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO




NOA É A NENA DO PARQUE (OU CANDO AS NARRACIÓNS MEDRAN COAS PERSOAS).

$
0
0


     
Os meus fillos, Antón e Noa.
     Adoro os meus fillos. A súa existencia permíteme ver claro nos espazos sombrizos que debo ocupar acotío.
      
     Son bálsamo diante das necidades que nos agasalla a vida.
      
     Son a causa de moitas decisións tomadas que, de non ser por eles, irían por camiños diferentes. E seguro que máis pobres.
      
     Axudan a ver a vida con distancia; o horizonte, como punto de encontro; as apertas, como necesidades fondas; as palabras, como medio para abrir canles; os seus proxectos, como gromos de flores coidadas no xardín dos afectos.
      
     Moitos pensaredes que a este home lle deu unha arroutada de nostalxia familiar, non?
      
     Pois nada máis lonxe da realidade. Non é nostalxia: é agarimo e recoñecemento a unha traxectoria impecable. Chea de soños.
      

     No ano 1989 publicouse, con ilustracións de Penlope Ares, o libro Noa (Galaxia. Col. A chalupa), un conto sinxelo, ecolóxico, cun punto crítico, no que a miña filla, que daquela tiña cinco anos, foi a fonte de inspiración para crear a protagonista. Ambas compartían, ademais, o nome.
      
     O libro era unha coedición e saíu en todas as linguas do Estado.
      
     Pasaron vinte e cinco anos e o libro, loxicamente, quedou descatalogado. En min bulía a idea de recuperalo. De facelo medrar. De axustalo á figura daquela nena marabillosa, a miña filla, que se fixo muller. Homenaxeala, dalgún xeito, e dicirlle, outra vez, o importante que é para min. Sábeo ben, pero non está de máis demostrarllo.
       
Noa pequeniña.
     Un día púxenme a iso. Transformei o relato. Incluín algúns poemas, cambiei o desenvolvemento da historia, engadín certos feitos ditos e vividos pola miña filla e o resultado foi un conto que me deixou moi feliz. Nel estaba o espírito de Noa.
      
     Daquela, quería que alguén o publicase. Era un conto curto pero dun valor afectivo para min ben grande. Ofrecinllo a Edicións Embora. E Miguel Toval non dubidou en aceptalo. Sentinme de marabilla. Era un relato longo para un álbum e curto para un libro de peto.
      

     Acabo de recibilo. As ilustracións de portada e interiores son de Nuria Díaz. Gústanme. Saíu en rústica, cun deseño elegante. O libro é delgado, mais posúe un carácter simbólico enorme.
      
     Noa, xa muller, é a destinataria destas páxinas. E Libby, a andoriña que vive nos EE UU, voa da súa man polo parque xa verde.
      
Noa e Libby.Decembro 2014.
      Que feliz me sinto, ao ver que a literatura pode vestirse coa roupa dos afectos sen deixar de ser literatura. Ou iso, alomenos, foi por riba de todo o meu propósito. Non sei se o conseguín.
      
     E chegado a este punto, quero referirme a un mestre fundamental, á hora de escribir esta clase de contos: Fernando Alonso. Nel, nos seus relatos, inspireime para crear  A nena do parque. No seu estilo, directo, espido, de linguaxe coidada, crítico… bebín para utilizar as miñas ferramentas literarias. Con elas artellei esta historia e moitas outras.
      
Con Fernando Alonso en Fuenlabrada. Maio 2014.
     Quero deixar aquí, ben clara, a influencia do autor d´O homiño vestido de gris e outros contos, cando escribo narrativa curta. Unha influencia que non nego e da que me sinto ben fachendoso.
      
     Así que, xa na rúa A nena do parque, cumpro un obxectivo que me marquei hai xa tempo: que Noa tivese esta narración máis preto dela, se cadra, e que estou moi contento de que servise de modelo para protagonizar unha historia poética e crítica como é ela.
      
     Bicos, Noíña.





                                                                                                      ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

CATAVENTO DE POEMAS INFANTÍS (XLIV) Carmen Gómez Ojea

$
0
0






CARMEN GÓMEZ OJEA  (Gijón, 1945)




            MARTES

     Este día así se llama
por un luchador muy fiero,
Carmen Gómez Ojea.
el dios Marte de la guerra
de casco y armas de hierro.

     Al llegar la Primavera,
el pueblo romano honraba
con fiestas a este guerrero,
empezando las batallas
que acababan en invierno.

No me gusta mucho el martes,
   porque el viernes está lejos,
     ni me gustan las peleas
ni ese dios de sangre y fuego.





        JUEVES

El jueves me encanta,
  el jueves me chifla,
porque, ¡vaya suerte!
es del viernes víspera.

    Júpiter del trueno
     y señor del rayo,
padre de los dioses,
  para los romanos,
que no era tan fiero
   ni era tan bravo
celebraba el jueves
   su día de fiesta.

Hoy ceno en un pas.
    Me trago el puré.
    Me bebo la leche.
   Me zampo el jurel.
Y en un pis me como
   el yogur con miel.

Me lavo los dientes.
 Me voy a la cama.
   La Luna lunera
 con su cara guapa,
  su vestido verde,
  y su voz de plata,
 peinada de moño,
  alegre y descalza,
cantando y bailando,
   cruza mi ventana.
   Se mira al espejo.
Me besa y se marcha.


     
           (Del libro Canta que cantarás, editado por la Editorial Everest. 2005.)

ELLA FITZGERALD E LOUIS ARMSTRONG: UNHA REUNIÓN NO CUMIO DO JAZZ

$
0
0
Xa nolo dicía Irving Berlin nunha das cancións que compuxo para a película Holiday Inn: "Let's start the new year right", é dicir, "Comecemos ben o aninovo". E que mellor para seguir o consello do gran compositor de "Cheek to Cheek" e tantos outros standards que escoitarmos dous excelentes elepés que se atopan entre as mellores colaboracións vocais da historia do jazz? É que hai ocasións nas que a maxia non ocorre soa, senón que é preciso amañala un chisco, poñer as condicións necesarias e xuntar as persoas adecuadas para que xurdan eses intres especiais que fican gravados para sempre na historia da música. Por dicilo doutro xeito, ás veces fan falta intermediarios.


O productor Norman Granz en 1947
E un dos intermediarios por excelencia no eido do jazz—xa o teño dito en moitas outras ocasións e non descubro nada ao dicilo—é Norman Granz, un home adiantado ao seu tempo, cun oído e unha visión de futuro coma poucos. El creou selos importantísimos (Norgran primeiro; Verve despois) e actuou como catalizador para innumerables reunións musicais, tanto en forma de concerto coma en forma de sesión de estudio, que, simplemente, non terían ocorrido sen a súa mediación. E a música en xeral, e os bos aficionados ao xénero en particular, terían quedado sen momentos que, parafraseando o libro que Jaime Urrutia vén de publicar (e que, por certo, é moi recomendable e de doada e interesante lectura), son para enmarcar.


Louis e Ella nunha etapa posterior das súas carreiras

Dous destes momentos tiveron lugar durante a sempre fructífera década dos anos cincuenta e o resultado foi a edición de dous discos que recollen unha das colaboracións máis memorables que o jazz ten agasallado á música do século XX. Os títulos dos dous elepés son concisos e mencionan simplemente os nomes propios dos protagonistas: Ella & Louis, publicado en 1956, e Ella & Louis... Again, que saíu á rúa un ano despois. Os apelidos non son precisos, pois todos sabemos que se trata de Fitzgerald e Armstrong, dúas lendas do jazz que, coas súas sólidas discografías, se ocuparon de trocar a dirección tanto do jazz coma da música popular do seu tempo. Tiña sentido, sen dúbida, que alguén pensase en reunilos nun estudio de gravación para que, alí xuntos, cos acompañantes axeitados, creasen unha música pola que non pasa o tempo. Ese alguén, claro está, foi Granz, que foi quen de ver tanto as posibilidades artísticas coma as posibilidades comerciais da reunión. E, coma tantas veces, Granz non se trabucaba nin nunha cousa nin na outra.


Un dos songbooks de Ella, adicado á música de Cole Porter
Armstrong e Fitzgerald atopábanse nestes intres en puntos álxidos das súas carreiras. Pasaran xa dúas décadas dende as súas influentes gravacións cos seus quintetos e septetos nos anos 20 e 30, os chamados Hot Fives and Sevens, e Satchmo estaba a facer excelentes discos (coma os tributos a W.C. Handy ou Fats Waller), ademais de dar concertos arredor do mundo con pequenos grupos caracterizados polas súas formacións estelares. Con estas xiras estaba a poñer os alicerces da súa reputación como embaixador internacional do jazz. Fitzgerald estaba tamén a alicerzar a súa reputación como Primeira Dama do jazz, e viña de comezar a súa longa e exitosa serie de songbooks, eses discos adicados á obra de diversos compositores famosos, como Cole Porter, George Gershwin, Johnny Mercer ou Irving Berlin, entre outros. A reunión entre estes dous grandes supuxo unha oportunidade para que o talento de un complementase o do outro, e o resultado non podía ser máis que máxico.


Isto queda claro dende as primeiras notas de "Can't We Be Friends," o tema que abre Ella & Louis: a compenetración e o entendemento entre Satchmo e a Primeira Dama son totais, e o repertorio, formado por unha serie de melodías inmortais saídas da pluma de Berlin, Gershwin, Vernon Duke ou Hoagy Carmichael, representa o material perfecto para a creación dunha obra mestra. Se engadimos a isto que o cuarteto que os acompaña inclúe a Oscar Peterson ao piano, Herb Ellisá guitarra, Ray Brown ao contrabaixo e Buddy Rich (que non é realmente un membro do trío de Peterson) á batería, non hai dúbida de que Granz se asegurara de mercar todas as papeletas para que lle tocase a lotería. Armstrong canta coa súa inconfundible voz rouca, pero afortunadamente ten espazo para tocar a súa non menos inconfundible trompeta. Algúns dos temas estrela do disco? Pois "Cheek to Cheek", "Isn't This a Lovely Day?", "Stars Fell on Alabama" e "The Nearness of You".


Pouco despois, xa en 1957 (un ano no que Verve editou nada menos que oito discos de Armstrong), Granz tentou repetir a fórmula, e fíxoo con éxito, xa que Ella & Louis... Againé un magnífico complemento do seu antecesor. Fiel ao adaxio que di que cando algo funciona ben non hai razón para cambialo ou complicalo, o productor rodeou a Armstrong e Fitzgerald dos mesmos músicos, coa excepción de que Louie Bellson substitúe a Buddy Rich á batería. Nesta ocasión o disco é dobre, pero segue a ser unha colección de standards escritos por grandes nomes como os anteriormente mencionados, aos que hai que engadir os de Walter Donaldson, Gus Kahn, Jerome Kern ou Dorothy Fields. Tampouco non é este só un disco de duetos, pois os dous protagonistas cantan algúns temas en solitario, case un por cara do disco: Louis interpreta "Makin' Whoopee", "Let's Do It, Let's Fall in Love", "Willow Weep for Me" e "I Get a Kick out of You"; Ella fai o propio con "Comes Love", "These Foolish Things" e "Ill Wind". Hai críticos que protestan—e penso que con razón—porque Satchmo non goza de tantas oportunidades para tocar a trompeta neste disco, pero aínda así, o álbum non desmerece nada ao anterior, e se estivesemos nos anos 90 e non nos 50, ben podería terse chamado Ella & Louis II. Ademais destes dous discos, Ella e Louis gravarían, tamén para Verve, a súa versión de Porgy & Bess, a ópera en clave de jazz de George Gershwin. Pero iso xa é outra historia.




                                               ANTÓN GARCÍA-FERNÁNDEZ

TRES LIBROS PARA OS PEQUENOS LECTORES PUBLICA EDICIÓNS XERAIS: DE MEDOS, ANIMAIS EN VERSO E CANS TRISTEIROS.

$
0
0



    Novo ano, novos libros. Novidades ben interesantes.
     
     Edicións Xerais de Galicia acaba de publicar tres novidades de LIX que amosan o gusto con que esta editorial coida as súas edicións.
     
      Son tres libros para pequenos lectores. E un, ben que se alegra cando aparecen títulos para idades nas que é preciso achegar aos cativos poemas ou historias próximas que os axuden a medrar por dentro. Que os fagan cómplices da palabra literaria. Que os empurren cara á satisfacción de ter un libro preto, a través  do hábito lector e da calidade dos textos e ilustracións.
      
Así, así, os libros preto deles dende ben pequenos.
     Unha tarefa necesaria, chea de atrancos e máis, se cadra, se falamos de que están editados en galego. Os mediadores e mediadoras agradecerán estes volumes, porque con demasiada frecuencia se esquecen as editoriais destes tramos de idades.

     Os libros que nos ocupan aparecen na colección Merliño dous deles e o terceiro, un álbum en Pequeno Merlín.
     
      A alegría é dobre, para min, ao ver que a poesía é a protagonista de Coller as rendas e que O can Gastón anda tristeiroévos un conto rimado.
     
Yolanda Castaño. Oxalá nunca deixe de escribir poesía para os nenos e nenas.
     
     En efecto, dende aquí volvo a alegrarme de que a gran poeta Yolanda Castaño, unha das mellores voces líricas do noso panorama literario, siga a escribir poemarios para os pequechos. Un luxo e un recoñecemento de que a poesía, se é boa (e a dela é magnífica), non ten idades nin prestixios diferentes.
      


     Coller as rendas (col. Merliño) é un poemario fresco, cheo de humor, moi ben artellado, arredor de animaliños que teñen camiños por trazar. Hai animais de moitas especies: unha berberecha, unha escaravella, unha carracha, un can, un percebe etc. Bechos mariños, insectos, animais que teñen amigos e veciños, que comparten, que se dan ánimos para que ao emprender os seus camiños se sintan libres para facelo sen que ninguén os dirixa.
    

     Velaquí un dos poemas:

Ilustración de Xosé Tomás.

Un cullarapo
topou cun sapo
que inchaba o papo
por ser maior.
“Ti vas de guapo
e es un cazapo.
Quen salta logo,
salta mellor”.

    
      
     Un libro de poemas imprescindible para os máis novos. Un libro delicioso, irónico, festivo, magnificamente ilustrado por Xosé Tomás, un ilustrador con máis de vinte títulos de LIX que realza os poemas cos seus debuxos plenos de orixinalidade e dunha expresividade que fascina. Crea un ambiente moi propicio para que plástica e verso fagan un todo suxestivo.

      

     O segundo, tamén en Merliño, chámase O can Gastón anda tristeiro. Un conto rimado traducido ao galego por Carmen TorresParís, cuxo autor e ilustrador é Pablo Rosendo (vigo, 1984), director artístico da serie de animación Berto´s diary, colaborador de diversas revistas e que publica semanalmente unha viñeta no xornal “La Voz de Galicia”.
       
Pois si que está deprimido. Que lle ocorre? Il. de Pablo Rosendo.
     Un conto sinxelo, simpático, sen pretensións, escrito na súa maior parte en pareados, que trata dun can tristeiro, que nada, nada o fai feliz. O seu dono, Antón, pensa o indecible para que cambie, para velo sorrir, ata que un día…
     Nótase moi ben que o autor traballou na animación pois os seus debuxos, planos, con moita viveza e cor, así o confirman.

      
     E o terceiro, está asinado por Sabela Fernández Torres, mestra especializada en Audición e Linguaxe, licenciada en Psicopedagoxía e autora de materiais e artigos no ámbito pedagóxico.
      

     Dentro de Pequeno Merlín, Augusta e os seus medos cóntanos a historia dunha nena, que está chea de soños, pero que é tan medrosa que non consegue que ningún se lle cumpra. Isto o que lle di a miúdo o seu avó. Tiña tantos medos que a Augusta non a deixan nin ulir, nin viaxar, nin falar, nin sorrir. Un día decidiu comentar aos seus pais que quería ser valente. Daquela comezou a atopar notas e caixas e tras lelas ou abrilas… “Sorprendida quedou co que dentro encontrou”. Un conto que, dun xeito sinxelo, nos fala da necesidade de enfrontarse aos medos para superalos.
      
     Ilustrado, con trazos lineais en cor, cheos de tenrura e humor por Alicia Suárez, este libro fará gozar aos lectores e lectoras pola súa sinxeleza e o seu optimismo.    
 
Ilustración de Alicia Suárez.
      
     Demos, pois, a benvida a estes tres títulos que aparecen nas librarías para faceren que a xente miúda poida sentirse moi ben lendo.        

                                                                                     
 
E rematarán lendo e consultando libros coma este...



                                                                                            ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

A LUZ DAS PALABRAS (44). Francisco X. Fernández Naval.

$
0
0

    
Francisco X. Fernández Naval. (Foto:Maribel Longueira)
É un ser encantador.
     Sensible, agarimoso, intelixente, cativador.
     As súas palabras acariñan, sinalan, evocan, denuncian.
     O ton que posúe a súa voz –persoal e poética- enche de azul os ceos anubrados.
    
     Estou en permanente comunicación con el. Un luxo.
     Compartir con el o día a día, os nosos atrancos, os nosos proxectos, as nosas penas e alegrías, unha honra.

     Francisco X. Fernández Naval (Ourense, 1956) ama a palabra, as artes, o mar, a vida.

     Fernández Naval ten unha obra ampla en lingua galega. É a súa unha obra rica, variada e imprescindible.

     Cultiva a novela, a poesía, o relato curto, o ensaio. Fai incursións –felizmente- no terreo da LIX, escribe libros de viaxes, guións cinematográficos e teatro.
Idiomas coma o castelán, o francés, o vasco, o catalán, o árabe e o portugués (axiña o ruso) enriquécense coa súa creación.

     Como di a miña querida e admirada Eva Veiga, sobre el “palabras útiles que recolle Fernández Naval nese territorio tenso de ventos e de escumas e de velas e fosforescencias e de dor e amizade e de amor”.

     Non se pode definir mellor o espírito que posúe este home bo que, para min, é un dos mellores escritores na nosa lingua.

     E afirmo que a súa novela, “A noite branca”é, dende o meu punto de vista, a novela máis interesante publicada en Galicia ultimamente.

     Interésame toda a súa obra. Descubrino hai ben tempo, talvez sobre 1988 cando gañou o Premio Xerais de Novela dese ano, con “O bosque das antas”. Despois, “Tempo de crepúsculo” na mesma editorial.

     O seu primeiro libro de poemas que lle lin foi “Miño” (Espiral Maior, 2007),Premio de Poesía Cidade de Ourense 1980. “Bater de sombras” (2010) emocionoume intensamente. Sentinme tan preto deses poemas que a complicidade co autor se fixo definitiva. Posteriormente, agasallo de Fernández Naval, perdinme feliz polas augas do “Mar de Lira” (2005) do que só coñecía o título. Goceino a fondo.

     “A noite branca”, esa gran novela que fai referencia á División Azul, con catro voces debullando historias polas que transitan personaxes tan ben construídos,  uniunos definitivamente.

     Así que, Francisco X. Fernández Naval, que ten tanto que dicir, debía estar neste blog-revista.

     Pedinlle un texto. A súa visión da poesía, da literatura, do acto creativo, resulta imprescindible para todos aqueles que aman o verbo poético, a forza da palabra.
     El, tan xeneroso, tan amable, non dubidou un segundo en enviarme unhas liñas cheas de agudeza, de compromiso con esa palabra literaria que tanto ama e coas persoas.

     Pero antes quero dicir que teño nas miñas mans unha verdadeira alfaia: o libro “Memoria de abril” (Artepoética press. Nova York 2014) edición, estudo literario e tradución de Teresa Seara)

    
Di Teresa Seara que “Memoria de Abril” “pretende ser unha antoloxía ampla e diversa da obra poética de Francisco X. Fernández Naval e tamén unha homenaxe, dende o seu propio título, á memoria como forza que nos permite trascender do tempo e as súas feridas, porque memoria é a orixe, o que máis amamos, aquilo que estivo e quizais xa non está, o que se entraña dende a sutil melancolía ou coa dor máis extrema”.

     “Memoria de abril” é unha marabilla de lectura. En edición bilingüe, achega a poesía de Fernández Naval aos lectores e fainos cómplices das súas dúbidas, das súas teimas, da súa evolución poética, desa canle que, coma poeta río, vai percorrendo ao longo dos anos.
Un traballo serio, rigoroso e cheo de luz. A luz que aluma a poesía/vida dun home que fai da literatura un dos motores principais da súa existencia.
Para saborear aos poucos e volver sobre os poemas unha e outra vez.

     Antes de que leades o seu artigo, non quero esquecer o último que saíu do prelo, asinado polo noso autor : O soño galego de Julio Cortázar(Linteo, 2014), un achegamento a este autor (referente esencial para moitos de nós), que amosa as relacións do escritor arxentino (nado en Bruxelas)  con escritores do exilio e da emigración e a presenza, rica e intensa na cultura galega contemporánea.
Para gozalo, sen dúbida.

     Agora, convídovos a que entredes no texto de Francisco X. Fernández Naval.Ides gozar coa súa prosa e o seu discurso ben lúcido.
     Salientar, ademais, as sutís e fermosas fotografías de Maribel Longueira. Un agasallo emocionante que non se limita a acompañar o texto, senón que as imaxes posúen vida de seu e báñanse en poesía. Suxiren. Amosan a inmensidade do detalle. Presentan a beleza dos espazos pequenos ou grandes. A forza da natureza e o poético da ollada pousada nas cousas que están aí e pasan desapercibidos a miúdo.É a mirada dunha grande artista.
     Grazas.





SUCEDEN AS PALABRAS.
                                       –TRES XEITOS DE NACER O VERSO-                                                                                          
                                                                                                              Francisco X. Fernández Naval


Non resulta doado vivir cada día en poesía, habitar deseguido nese estado que permite o nacemento do verso. A min non me resulta posible. Dubido que puideran facelo María Sabina e os demais chamanes. Eles, ao cabo, para chamar por el, polo canto curador, acudían aos fungos.
Opinaba Valéry que a poesía desagrada cando é un xeito habitual de expresión para calquera asunto, pero engadía que sen hábito resulta torpe. Nese sentido, xa dixen algunha vez, que eu procuro manter con ela unha relación vital e cotián, alimentar o hábito, afirmar a convivencia, pero normalmente esa relación é a de lector. Só ocasionalmente, en circunstancias moitas veces indeterminadas, o verso, presentándose sen aviso, coma un agasallo ou coma un lampo, flúe dun xeito natural. Bajaban/ incesantes las aguas/ a las gargantas trémulas de luz, escribiu Valente. Digo que en circunstancias indeterminadas porque non sempre ese fluír obedece a causas obxectivas e non sempre responde a un suceso, nin sequera a un estado de ánimo. O marabilloso que acontece con ese primeiro verso é que, case sempre, é o inicio dun tempo no que o vivir vai xirar arredor da creación poética.

Foto de Maribel Longueira.

     O poeta pode preparar e causar a chegada dese momento máxico. Normalmente prodúcese polo traballo fecundo de concentración, lecturas, reflexión, conversas, arredor dun tema, dun sentir, dunha teima, dun asunto, para el suxestivo e necesario. Cuestión complementaria na que non vou entrar, é debater sobre cal é a orixe do poema, onde se inicia ou quen o inicia.
Ese primeiro verso case sempre contén unha intención, pero sempre, sempre, o que nel resulta esencial é un ritmo, unha música, un compás que irá chamando polas palabras, asociándoas, axudando a construír as imaxes e metáforas, enfiando os outros versos do poema e, quizais, tamén convocando outros poemas, vinculados a ese primeiro, que agromarán mentres dure ese tempo único. Isto non quere dicir que os poemas veñan feitos. Materia ardua esa de levar da man o poema ata o final e arduo, tamén, o traballo posterior de corrección. En relación co valor creativo e significante do ritmo, convido a ler Fonación, palabra e escritura, pensamento poético, libro de Antonio Gamoneda, publicado en galego antes que en ningunha outra lingua, pola editorial Trifolium.
A partir de versos nacidos dun incógnito azar, que se amosan dende un lugar informe, o poeta vai construíndo o poema, procurando manter a vinculación coa luz, coa revelación ou coa sombras, coa cadencia, tentando non afastarse da epifanía orixinal que ofreceron as primeiras palabras. Para esa construción valerase de versos espontáneos ou atopados e, tamén, de versos feitos, procurados a golpe de oficio, pero sempre suspendidos do arame que teceu o primeiro.

Fotografía de Maribel Longueira.

     Non digo eu que non exista o poeta que vive nun permanente estado de exaltación creativa; nin negarei a forza da pulsión que fai que nun momento particular -o nacemento dun fillo, a morte dun ser querido, o amor, o desamor, un recendo, unha lembranza- sintamos a necesidade de expresar poeticamente o que sentimos. Tampouco esquezo a posible existencia dun estímulo exterior que nos suxira un primeiro verso que dará un poema.
Nada na poesía é absoluto.

Fotografía de Maribel Longueira.

     Hai algo máis dun ano, dei cunha caixa que contiña varios centos de cartas escritas por alguén que xa non forma parte da miña vida, pero a quen quixen e a quen sigo querendo, con esa alegría e esa calor que nos produce pensar na xente boa coa que compartimos algún período da nosa vida. Linas, ordeneinas por datas, recuperei emocións, lembrei a tenrura e os erros, tamén a dor final. Coincidiu ese achado cun dos recitais que Yolanda Castaño organiza na Coruña, dentro do ciclo denominado DI(N)VERSOS, nos que un poeta galego e un chegado de fóra, conversan poeticamente diante do público, cada un a partir dos seus versos. A iniciativa é extraordinaria e tenme permitido asistir a momentos de grande emoción e a diálogos formidables. Con todo, non todos os recitais acadan o mesmo ton. De todos aqueles aos eu que asistín ata agora, quizais foi ese da coincidencia o máis frouxo ou o que a min menos me conmoveu. Mergullado na lembranza dos días adolescentes e escoitando versos que pouco me dicían, xurdiu un primeiro verso: No centro as cartas e as candeas. Cando saín do edificio da Ágora coruñesa, os versos fluían con naturalidade. Isto foi o que aconteceu:

                No centro as cartas e as candeas
             a meiga
             desvelando o porvir
             o teu
             o noso
             que xa non era
             máis que eco
             de mazá nos dentes
             da lentura.

Nos días seguintes, esa lentura do primeiro instante, a axitación interior que propiciou, deron catorce poemas máis. Soñei cun libro, pero as urxencias vinculadas á publicación recente da novela A noite branca, interromperon o proceso. Confío en que nalgún momento, en canto teña vagar, ao abrir de novo a caixa das cartas, recupere aquel estado, o pulso que me agasallou eses poemas.


Unha vista de Praga.

     Hai pouco, viaxei a Praga. Nunca antes estivera nesa cidade de Europa Central, lugar importante non só dende o punto de vista xeográfico e histórico, senón, e principalmente para min, polos seus valores culturais e cívicos e por pairar sobre ela un certo misterio, un enigma, a forza que emana deses espazos que intuímos con alma. Non sempre sentimos iso cando visitamos un lugar no que non estiveramos antes. A min, antes de Praga, sucedeume con Delfos, o Monte Albán, as illas Orkney e a Fontaine de Vaucluse, onde Petrarca quixo esquecer a Laura. Quizais tamén Compostela deba figurar nesa nómina para min limitada, pero que acolle outros moitos lugares do mundo que me son descoñecidos e que gozan desa propiedade.
Unha noite, paseando polo barrio xudeu, camiñando baixo a luz macilenta, sobre os lastros húmidos, na fachada dun edificio vin un reloxo. As agullas sinalaban as nove menos dez. Dese momento naceu este poema:


Nove menos dez
no círculo das sombras. Bafo lento
de serán de chuvia, paso escuro
no brillar de lastros. Un eco de salmodia
resignada e imprecisa. Alento de memoria,
procesión de cascudas e de números
cara unha estrela sen corpo e sen retorno.

Luz insomne,
arxila da ribeira, solitaria nudez ou secesión de formas,
alento sen final, abovedado corazón sen tempo.
Cisne, almanaque de sol, ferro, saudade
daquel mar que me aloumiña, da secuencia da onda,
do berro do salitre. Ausencia.
Praga, plenilunio, resignación do amencer,
metamorfose diaria que rebenta en cópula. Centro
ou enigma de prófugos designios,
febre ou baleiro, un nome
impronunciable, santoral de silencio,
vésperas da alma.


Hai momentos nos que un ten a sensación de que o poema recolle ecos de voces que foron e que se intúen máis alá das influenzas evidentes que nel latexan. Iso sentín con estes versos. Neste ocasión a cousa non deu máis de si, un único poema que lembrará esa primeira visita. Sei cales foron as circunstancias que o fixeron posible. Coincidía a concentración dos días vividos na cidade, a apertura dos sentidos, o eco das lecturas que precederon á viaxe e, tamén, o estímulo exterior dese reloxo e desa hora.


Fotografía de Maribel Longueira.

     Hai pouco recibín un correo electrónico, no que se me pedía un poema para incluír nun posible libro colectivo. O libro sería unha máis das accións previstas como reforzo da candidatura para o recoñecemento pola UNESCO da Ribeira Sacra como Patrimonio da Humanidade. É a terceira vez.
Non é doado escribir un poema por encarga. Tanto ten o prazo. Neste caso eran cinco días, pero sería o mesmo que o fiaran a cinco meses. Sempre hai que escribilo baixo presión, porque aínda que o prazo sexa amplo, un, sen querer, agarda ao último instante. Co tempo, aprendín recursos que permiten poñerse en situación, aínda que a atención estea lonxe do requirido. É coma un xogo. Busco dentro de min e procuro anotar nun caderno os elementos do invocado que me son esenciais, aquilo que atopo con valor. É este un exercicio semellante ao que Pound propoñía realizar co lapis, como práctica para activar a concentración.



     Coa Ribeira Sacra mantiven durante anos unha intensa relación. Penso que esta vén xa dende neno, cando nun Land Rover iamos aos Peares a xantar ou pasar as festas, na casa da miña tía Lola, irmá de meu pai, que vivía nas casas dos empregados de Fenosa, por debaixo do encoro sobre o Miño. Logo, xa adolescente, cando camiñabamos ata alí dende Ourense, indo pola estrada -A Lonia, Velle, Melias, Casdemiro- e regresando pola vía do tren -Barra de Miño, Rivela- o Sil era un espazo que se pechaba sobre si e ao que nunca lle apreciaba os límites. Con dezasete anos, descendendo no coche dun amigo a Santo Estevo, vivín o primeiro bico de amor, precisamente coa autora das cartas atopadas na caixa. Logo, xa na década dos noventa, lanceime ao proxecto de escribir unha novela sobre o que daquela era para min territorio de abandono e esquecemento. Coincidiran, en pouco tempo, a publicación de dúas informacións na prensa: a detención dun comando guerrilleiro agochado alí, máis arriba da ponte de Abeleda, vivindo nun lugar imposible, á beira dunha fervenza, nun zulo sempre húmido e sombrizo, e o descubrimento, por parte duns cazadores nun souto, duns restos humanos, que resultaron ser os dunha muller, Marcela, a última habitante da aldea de Tronceda, que perdera o sentido dende que quedara soa. Con eses vimbios tecín a historia que se conta en Sombras no labirinto, que quere ser unha parábola dun país que vive un trauma aínda hoxe non resolto, o abandono do medio rural e a perda dunha cultura milenaria. O ano pasado, a editorial Trifolium, publicaba a versión castelán. Nese proceso falei con xente; visitei aldeas abandonadas e sen memoria; atopei escrituras e, sobre todo, cartas enviadas dende a emigración, unhas dende Bembibre, no Bierzo, outras dende Zürich ou dende Sidney. Velaí parte dos materiais a anotar no caderno, amais dunha sensación permanente de suspensión, de peneirar sobre a paisaxe e sobre o río, certa levidade no sentido expresado por Gaston Bachelard cando fala do aire.


Ascende o home
Pola ribeira en costa.
Agatuña o socalco
Salmodia do alén.

A espadana gabea
Na flor do castiñeiro,
Na semente do pan.
Prende o soño
No recendo a xara e a trobisco,
No silencio, nas cartas,
No calar daquelas cartas núas,
Na poeira da ruína e do alcanfor.

Devala o sol
Polos claustros do aire,
Procura dun deus
Madurecido en acios,
Que se consagra carnal
Que se humaniza en grolo,
Viño e veludo
De palla e de canción.

No fondal
Serpea o río insomne
Coma un verso sen tempo,
Inaccesible roibén.


Velaí tres xeitos diferentes de nacer o verso, de se formar o poema: Ás veces leve trazo de xasmín sobre un ventre/ ou brasa que namora..., tal e como o expresa Manuel Álvarez Torneiro, nese poema “As palabras”, cun primeiro verso que dá título a este texto. 

JAVIER GOLVANO ACHÉGANOS A FIGURA E A OBRA DE PABLO SOROZÁBAL

$
0
0
Javier Golvano


Volve Javier Golvano. E faino para poñer o dedo sobre un compositor que merece recoñecemento máis alá do xénero que cultivou: a zarzuela, aínda que non unicamente. Referímonos a Pablo Sorozábal (Donosti, 1897- Madrid, 1988).
          
Pablo Sorozábal
Porque Sorozábal, republicano e de esquerdas, é un gran descoñecido na actualidade. Un home que morreu sen ver representada a que pensaba que era a súa mellor obra: a ópera Juan José. Una obra que foi representada en 2009 no Kursaal, en Donosti en versión concerto.
      
     Non é doado convencer a Javier Golvano de que escriba para Versos e aloumiños os seus magníficos, divulgativos artigos musicais. Temos que andarlle enriba, atacalo por varias frontes e, como persoa xenerosa que é, remata aceptando. Afirma que só escribe daqueles que controla dabondo. Non quere copias de aquí, de alá, cortar, pegar e facer un escrito sen alma.
      
     Loable este espírito, pero os que o coñecemos sabemos da súa sabedoría musical e da prosa próxima, irónica e limpa coa que artella os seus escritos.
      
     Así que, unha vez máis e con moito esforzo pola nosa banda, Javier Golvano asoma a súa cabeza no nosa blog-revista.
      
     Só nos queda comezar, deseguido, a convencelo para que vaia pensando na súa seguinte colaboración.
      
     Grazas, Javier.




PABLO SOROZABAL O EL ADIÓS A LA ZARZUELA



     Pablo Sorozábal comentó más de un vez que él había vivido toda su vida a costa de tres mujeres, así que si yo les preguntara a qué piensan ustedes que se dedicaba, después de pensarlo tal vez un poco, su respuesta sería ésa que justamente les ha venido inmediatamente a la cabeza, y ciertamente no sería en ningún sentido una respuesta correcta. Tirando algo del hilo tal vez a ustedes les diera por pensar en lo que la dama de la alta sociedad le comentó con muy mala idea a otra de su misma clase: “Señora, su hijo con la excusa de dedicarse al lenocinio, practica el contrabando”. Pero no, tampoco habría que considerar en el caso de Sorozábal la dedicación al contrabando a pesar de ser oriundo de una zona muy cercana a la frontera hispano-francesa.
"Katiuska"
   
     Él se dedicó a una profesión todavía más rara entre la gente común: fue compositor de zarzuelas, el último gran compositor de este género que tuvo su época de esplendor de mediados del siglo XIX, cuando Barbieri, Gaztambide y otros más, como reacción al desarrollo de la ópera seria, especialmente la italiana, un desarrollo alentado por la aristocracia y las clases más altas y minoritarias de la sociedad, dieron en componer otra música teatral diferente inspirada en lo que muchos de ellos conocían se estaba haciendo en otras grandes ciudades europeas: las operetas vienesas, las óperas cómicas francesas, etc., pues muchos de ellos, en contra de ese  casticismo que supuestamente envolvería al género y su ambiente, eran gente cosmopolita y conocedora de lo que se hacía en otras partes, además de ser algunos excelentes compositores con una seria formación musical.

Una escena de "La del manojo de rosas".

     Estos compositores estaban convencidos, y la realidad superó sus expectativas, de que esa nueva música, ese nuevo género, encontraría eco entre la población y, de hecho, se convertiría andando el tiempo en el divertimento mayor de toda la sociedad durante casi un siglo, hasta pasada la guerra civil cuando, en una sociedad muy distinta, la competencia con el cine y las novedades del siglo XX acabaron con él.


     Del mismo modo que no hacía falta ser vienés para descubrir el encanto del vals, ni francés para deleitarse con la opereta francesa o italiano para apreciar las óperas bufas, también los extranjeros disfrutaron de la zarzuela cuando se dejaron caer por aquí. Ese fue el caso de Offenbach- cosa no muy rara pues componía también en registro similar- o el de Richard Strauss que, cultivador de la ópera seria, nos podría extrañar algo más.


Jerónimo Giménez:
La boda de Luis Alonso:




     Pero no solo en los viajes de foráneos por  España, también en el extranjero encontraba la zarzuela ecos que sorprenderían a nuestros prejuicios. Lean si no -y perdonen la extensión de la cita- lo que un espectador de “La Gran Vía” en Turín le indicaba por carta a un amigo el 16 de Diciembre de 1988:

“Una importante ampliación del concepto opereta, la opereta española. He oído dos veces “La Gran Vía” una calle principal de Madrid. Algo que no es en absoluto susceptible de importación. Para ello hay que ser un granuja y un terrible individuo de instinto, y además “solemne”. Un terceto de tres solemnes gigantescos canallas, es lo más fuerte que he oído y visto, incluso como música: genial, imposible de clasificar. Como ahora estoy muy enterado de Rossini, de quien conozco ya ocho óperas, he tomado para compararla “La Cenerentola”: es mil veces demasiado bondadosa en relación con esos españoles. El argumento mismo sólo puede concebirlo un granuja redomado, mil cosas que causan el efecto de juegos de manos, tan repentinamente aparece “la canaille”. Cuatro o cinco números de música que hay que oír…”.
Friedrich Nietzsche


     Este espectador que se expresaba de tal modo por carta a su amigo no era otro que Friedrich Nietzsche, teutón, intelectual y lo que ustedes quieran, pero  está claro en su carta que le ha pillado “ el punto” a “La Gran Vía” y que además le ha gustado.


CHUECA Y VALVERDE:
GRAN VÍA:
Jota de los Ratas:
(Zorí, Santos, Codeso)-Rafael Frühbeck de Burgos



     Bueno, pues de este género popular, cuyas mejores obras fueron apreciadas y disfrutadas por todo tipo de paladares, sería Pablo Sorozábal uno de sus últimos representantes y hasta por edad podríamos darlo por el último de los mejores y de más éxito antes de la Guerra Civil.
Pablo Sorozábal con Ana Higueras en Vigo.


     Pablo Sorozábal, este “euskaldun” bronco y tierno a la vez, en palabras de Andrés Ruiz Tarazona, nació el 18 de Septiembre de 1897 en San Sebastián - aunque a él siempre le gustaron más para su ciudad, y le parecían más bellos y mejores, los nombre de Easo y Donosti – en el seno de una familia humilde, de antepasados campesinos y baserritarras en un ambiente que en principio no parece que fuera muy propicio para el cultivo de la música. De hecho su acercamiento a ella fue peculiar y el mismo nos cuenta en “Mi vida y obra” como un día en que con su hermano y algunos amigos hacían “chikarra”, novillos en vez de ir a la escuela, vieron frente a la Academia de Bellas Artes un compacto grupo de “tirillas” – lo que hoy traduciríamos por “niños bien” o “pijos”- que a su pregunta de qué hacían allí contestaron que matricularse de solfeo. La siguiente pregunta de los golfos de clase humilde fue que cuánto costaba eso, y como la respuesta fue que era “de balde”, allá que se fueron todos a matricularse pensando que era algo así como una vacuna hasta que alguien les aclaró que el solfeo era para aprender música.


     El único de la pandilla que acabaría yendo a las clases sería nuestro protagonista y eso le llevaría a dedicarse a la música y a vivir de ella en lugar de haber sido toda su vida un obrero como hubiera sido lo previsible.
Orfeón Donostiarra

     El estudio del solfeo lo llevó  a ingresar en el Orfeón Donostiarra y con posterioridad al estudio del violín que no se le debía de dar mal y le permitió empezar a ganarse la vida tocándolo en cines, teatros, etc. hasta que consiguió entrar en la Orquesta del Casino de San Sebastián lo que le permitió codearse durante los veranos, en los que la ciudad se convertía en la  residencia Real, con los mejores músicos de Madrid formando parte de una orquesta sinfónica que dirigía el Maestro Arbós. De ese modo conoció  gran parte del repertorio clásico y bastante música más moderna.


     Estuvo en la orquesta  cinco años, de 1914 a 1919 cuando al final del verano se trasladó a Madrid para incorporarse a la Orquesta Filarmónica y también con idea de darse a conocer como compositor.  Andaba por entonces en la composición de un cuarteto  y de un “Capricho Español” entre otras cosas.


     La vida en Madrid no era fácil pues con lo que cobraba en la Filarmónica no le daba para vivir por lo que tuvo que tocar de nuevo en cafés y lugares similares. De todos modos le permitió conocer una vida musical mejor y acceder a cosas impensables en San Sebastián. Conocería por entonces los escritos musicales de Schumann recién publicados en castellano y fantasearía  con la vida musical de Leipzig que en ellos se describía, con Mendelssohn dirigiendo la Orq. de la Gewandhaus  y Schumann ejerciendo la crítica musical en la ciudad sajona.


     Con el paso del tiempo las no muy buenas perspectivas de trabajo en Madrid le obligaron a volver en 1920 a San Sebastián donde al año siguiente optaría a una beca del Ayuntamiento de 1500 pesetas para estudiar en el extranjero. Conseguida  dicha beca  su agrado por lo que se comentaba en los  escritos de Schumann así como la inflación en Alemania le acabaron por convencer y decidió irse  a Leipzig.

Una vista de Leipzig

     La situación en Alemania le permitió vivir los primeros tiempos en Leipzig como un potentado. Recibiría clases particulares del director del conservatorio de la ciudad y profesor de composición y contrapunto del mismo y seguiría con el estudio del violín. Cuenta el propio Sorozábal, y el hecho nos da una idea bastante clara de la situación en Alemania y de la suya como “potentado” en esa época, cómo pudo pagarse un concierto para dirigir a una orquesta sinfónica de la ciudad. Vamos que se la alquiló como aquel que dice para él solo, y con no malos resultados. La crítica del concierto en la prensa le hizo pensar que tal vez pudiera dedicarse a la dirección de orquesta, que acabaría siendo su otro oficio en la vida, aparte del de  compositor.

Arnold Schoenberg

      Pasó también en aquellos años por el conservatorio de Berlín donde por entonces se encontraba dando clase Schoenberg cuyas composiciones no le gustaron y su “pretendida atonalidad” le pareció un experimento de laboratorio, un snobismo muy cerebral. Sorozábal estaba muy lejos de esos modos de composición pues según él: “ si el arte no tiene calor humano no es arte”.


     Compone por entonces una Suite Vasca y comienza, entre otras piezas, unas Variaciones Sinfónicas sobre un motivo vasco. Dirige también algún concierto más pero ve cambiar radicalmente su situación cuando en 1923 el gobierno alemán afronta la inflación implantando el “marco renta” con una paridad que, en sus propias palabras, le hace pasar de la opulencia a la miseria. Tiene que dejar sus lecciones y volverse a ganar la vida. Durante esos años en los veranos vuelve a San Sebastián y hace allí también su presentación como director dando además a conocer algunas de sus obras para orquesta.


     Así estaría hasta 1927 cuando se ve ya sin beca, tiene que volver de Alemania y, cobrando poco por sus derechos de autor –necesidad obliga-, dará un cambio radical en su vida de compositor aunque en ese momento el no fuera consciente de lo que este cambio significaría.

Jesús Guridi
     Enterado por aquella época de que a Jesús Guridi la zarzuela “El caserío” le producía muchos derechos de autor, Sorozábal aprovecha una estancia en Madrid con motivo de un concierto para que Alfonso Peña, hijo del presidente del Orfeón Donostiarra, y amigo suyo al que había expuesto su proyecto de escribir algo para el teatro, le ponga en contacto con Emilio González del Castillo y Manuel Marti Alonso, ambos autores de teatro – y de oficio “serio” interventores del estado en ferrocarriles - , de cuyas conversaciones  con ellos sale la idea de escribir la zarzuela “Katiuska”.


     Esta zarzuela estrenada en Barcelona en 1931 sería su primer gran éxito. Por cierto que algún “enterado” se adelantó a registrar este nombre y la obra tuvo que anunciarse “Katiuska, la mujer rusa”,  además en Barcelona, en su estreno en El Paralelo y pensando en atraer a más gente de ese barrio popular en una situación política como aquella, acabaría estrenándose con el título de “Katiuska o la Rusia roja”.



     Cuando esta obra se estrenó en Madrid el autor conoció a la que sería su mujer, la cantante Enriqueta Serrano que encarnaría en ella el papel de Olga. Se casarían al año siguiente en Barcelona.

Enriqueta Serrano

     Por aquellas fechas cae en sus manos casualmente una pequeña comedia de Pío Baroja “Adiós a la bohemia” y convencido de que podría sacarse de ella una obra musical se dirigió a D. Pío para que le autorizase a poner música a su obra, permiso que este último le concedería. P. Sorozábal pretendía lograr algo distinto con esa obra, algo que rompiese moldes, una auténtica revolución pero con raíces en el mejor teatro lírico, el género chico. De vuelta a Leipzig trabajaría en ella así como en una nueva opereta “La isla de las perlas”, obra esta última que no acabaría de cuajar.
Pío Baroja

     “Adiós a la bohemia”, su mejor obra según el autor, se estrenaría en Madrid en las Navidades de 1933 y pasó sin pena ni gloria, lo que le llevó a corregir parte de la obra y a añadir alguna otra escena para lo que solicitó a D. Pío Baroja su colaboración en la reelaboración del libreto. En cualquier caso sería una obra que no marcharía nunca bien en taquilla. Cuando por alguna circunstancia se reponía o acompañaba en temporada a alguna otra zarzuela, la propia Enriqueta Serrano, su mujer, solía referirse a ella cómo  “adiós a la taquilla”.
Emilio Sagi Barba

     Las cosas cambiarían en 1934 con su siguiente obra. Un ofrecimiento del barítono Emilio Sagi Barba, en labores de empresario por esas fechas, le permitió poner música a un libreto de Carreño y Ramos de Castro con anterioridad ofrecido a Moreno Torroba y rechazado por éste. Tras modificarlo notablemente y convertirlo en un sainete para cantar no al Madrid clásico – adiós al Madrid de “Adiós a la bohemia”- sino al Madrid de ese momento, al más actual, acometió la composición de la música.

fox-trot “si sales a Rosales”: (Enriqueta Serrano)



     En sus propias palabras: “ Me propuse hacer una música sencilla, espontánea, garbosa, que tuviera salero y sentimiento, con sabor popular pero no folklórico ni populachero y que dentro de su sencillez los entendidos en música encontrasen huellas de modernidad en ella hasta pensar incluso en Stravinsky”.


romanza de ascensión(lorengar): no corté más que una rosa



     “La del manojo de rosas”, pues ese fue su título, sería estrenada en Noviembre de 1934 y a pesar de hacerlo en un martes y 13 se convertiría en un gran éxito. En su vejez el autor recordaría que no había habido mes de su vida en que esta zarzuela no le rindiera derechos de autor.


Tras otras obras y proyectos en 1935, Federico Romero y Guillemo F. Shaw habían preparado un libreto de ambiente marinero, que ofrecido primeramente a Guridi fue rehusado por éste al estar ocupado en otras tareas. Esta negativa de Guridi  llevó a los libretistas a proponérselo  a Sorozábal y éste, tras solicitar algunos cambios y supresiones, se comprometió a escribir la música. Nacería así “La tabernera del puerto” que estrenada en Barcelona el sábado de gloria de 1936 en el teatro Tívoli sería un gran éxito para todos. La Guerra Civil impediría su estreno en Madrid en el Teatro de la Zarzuela hasta después del fin de la misma.

despierta negro –  romanza de Simpson-victor de narke:



     La Guerra Civil le sorprendió a Pablo Sorozábal en Madrid donde tras el fallecimiento del anterior director se había hecho cargo de la Banda Municipal y era además en esos momentos, a propuesta del maestro Arbós, cotitular de la Orquesta Sinfónica. Sorozábal siendo como era republicano y de izquierdas y a pesar de no estar de acuerdo con “el pandemónium organizativo” en el que en ciertos aspectos se convirtió la capital según su punto de vista – era hombre sin pelos en la lengua incluso para sus correligionarios -, colaboraría con el régimen republicano quedándose en Madrid, a partir de 1937 incluso sin su familia que sería enviada a Valencia,  y haciendo giras por el Levante, Cataluña y otras zonas en poder de la República colaborando en la propaganda y recabando fondos para la misma.
Busto de Pablo Sorozábal en Madrid.

     En aquellos tiempos también tuvo de tiempo de interceder, y tal vez de salvarle la vida, a favor de algún colega de ideología opuesta que según nuestro autor no le pagaría con la misma moneda en tiempos de Franco, tiempos éstos últimos difíciles para él por su fama de “rojo republicano” y en los que fue depurado, por utilizar la palabra del régimen franquista.

Una escena de "La tabernera del puerto".

     Terminada la guerra civil su situación sería precaria en muchos sentidos y se le pusieron todo tipo de trabas a la hora de trabajar y poner en marcha proyectos que aliviaran su situación económica, de hecho se le prohibió el dirigir la orquesta en el estreno de “La tabernera del puerto” en Madrid, estreno en la capital que como hemos comentado con anterioridad, no había sido posible a causa de la Guerra Civil e incluso tuvo que sufrir el escándalo que le montaron elementos fascistas del régimen con objeto de boicotear la citada zarzuela, cosa que evidentemente no consiguieron pues la tabernera se convertiría en un gran éxito popular, en el último gran éxito de nuestro autor.


     Su siguiente obra importante sería “Black, el payaso”, una de sus mejores partituras según el autor y que sería estrenada en Barcelona y Madrid a principios de los años cuarenta. Como curiosidad, en el reparto madrileño de esta obra estaba Pepita Embil, la madre de Plácido Domingo que ha sido siempre un magnífico embajador e intérprete de la zarzuela española. Al año siguiente estrenaría Pablo Sorozábal “Don Manolito” que también sería un éxito de público pero que como la anterior citada fue boicoteada por el régimen en opinión de Solozábal.
Una escena de "Black, el payaso".


     Ya en 1945 estrenaría “La eterna canción” y en palabras del propio autor sería más un éxito artístico que comercial.


     A partir de ese mismo año Pablo Sorozábal se haría también cargo de la Orquesta Filarmónica de Madrid y aún compondría algunas cosas más pero para entonces la sociedad no era ya la misma y la zarzuela iría poco a poco languideciendo y con ella la carrera del compositor. Su última partitura teatral sería “Juan Jose” pero ya para entonces la competencia con otros entretenimientos de cada vez más éxito como el cine y con posterioridad la televisión sería ya muy desigual y en desventaja completa para la zarzuela.
     Volviendo de nuevo al principio para cerrar el bucle, y seguro que ya ustedes lo habrán adivinado, las tres grandes mujeres de las que vivió nuestro autor gran parte de su vida fueron: “Katiuska”, “La del manojo de rosas” y “La tabernera del puerto” y en esta última está una de sus más conocidas romanzas: “No puede ser, esa mujer es buena” que según Fernández Shaw estuvo inspirada en ,esta si de verdad la mujer de su vida, su esposa la cantante Enriqueta Serrano.



"BUCINAS" UN TEXTO DE PACO MARTÍN QUE FLÚE COMA AUGA LIZGAIRA.

$
0
0
Paco Martín


   Unha nova entrega da súa Auga Lizgaira que fluía incansable polas páxinas do diario lucense El Progreso.
     
    Un novo texto para reflexionar, para evocar, para entender mellor a vida.

     Paco Martín fálanos das bucinas , da súa evolución no uso a través dos anos, da onomatopea po-pó, das situacións que se producen cando imos en coche, as reaccións e todo iso que forma parte do acontecer diario.
      
     Coa súa prosa aguda, retranqueira e entrañable, o escritor lugués volve deleitarnos.
      
     Nel, coma en poucos, o pracer da lectura faise evidente.
      
     De novo, en Versos e aloumiños.
      
     De novo, o pracer da súa escrita.
      
     Congratulémonos de que a súa palabra non deixe de correr polas augas deste blog-revista, cuxos compoñentes tanto o admiran.




                        
                                                   BUCINAS


                                                                                                                                                                 PACO MARTÍN


     Segue vivo entre as nenas e mais os nenos neofalantes, se cadra inducido en bastante medida por avoas e avós, de se referir  ó automóbil dicíndolle popó, supoño que como cómodo atallo no complexo camiño do correcto falar, algo que para o que sempre se precisa tempo, esforzo –aínda que , polo que nos é dado escoitar un día si e outro tamén, poida parecer que quedando instalado para sempre no atallo sexa posible chegar até as máis altas instancias políticas e sociais- e bastante práctica.
      
     Non creo que sexa demasiado arriscado aventurar a orixe onomatopeica da expresión, baseada no son producido pola bucina coa que veñen pertrechados os coches para poder con ela advertir de presenza e proximidade e en evitación de posibles perigos para outros usuarios de rúas e estradas.
      
     Houbo un tempo no que o seu uso era moitas veces necesario e mesmo, en ocasións, obrigado: había que facer soar a bucina con toques curtos e seguidos cando se marchaba cara atrás, era preciso avisar con ela da chegada próxima a unha curva de escasa visibilidade ou a unha intersección de rúas ou camiños e, por suposto, utilizala sempre para poñer en garda a peóns, ciclistas, carreteiros, pastores e calquera outro ser vivo co que puidese un bater. E o son emitido correspondía, case sempre, ó popó que dera lugar a forma infantil de nomear á máquina que o producía. 


     Despois –debeu ser cando xa se lle comezou a chamar claxon –apareceron novos modelos de bucina, algúns deles en exceso requintados e chocalleiros, que pretendían diferenciar no posible a uns condutores de outros e que, case sempre, o único que conseguían era outro tipo de uniformidade, este moito máis estridente. Os cativiños seguiron usando a fórmulas súa.
      
     Co paso do tempo e coa mudanza que se foi producindo nas vías de comunicación a utilización da bucina nos automóbiles foi quedando limitada a casos moi determinados: para apresurar ó coche que está por diante cando muda a cor no semáforo, para dirixir un saúdo  á amiga que camiña pola beirarrúa, para participar no festexo nocturno e colectivo co que se celebra a consecución do título de Liga polo equipo de fútbol do que se é seareiro, para mandar unha airada chamada de atención ó chofer novato que, na nosa opinión, marcha polo carril que non é o del  e, sobre todo, para entrar a formar parte do coro que protesta impaciente en embotellamentos e outros incómodos incidentes diso que chaman circulación rodada, como o que estoutro día tiven ocasión de ver –e, sobre todo, escoitar- nunha céntrica rúa de Lugo e que me permitiu oír como a nena loura que ía no colo de seu pai dicía o de popó sinalando divertida ó BMW azul do que proviñan as máis estridentes e continuas trompetadas e de cuxa ventaíña emerxeu case medio corpo dun home groso e bastante calvo para preguntarnos: Por que estamos parados?

Xa ves, para ter unha desculpa para poder tocar o pito, contestou o pai da pequena. E eu daquela entendín moito mellor o da onomatopea.







PEONZA: "A VOLTA AO MUNDO EN 90 NOVELAS GRÁFICAS":

$
0
0
      Contra finais do pasado ano recibín o último número da prestixiosa revista Peonza correspondente ao mes de outubro de 2014.


     Un monográfico interesantísimo sobre a novela gráfica. O seu título: “La vuelta al mundo en 90 novelas gráficas”.

     A ninguén se lle escapa o auxe da novela gráfica resulta un fenómeno editorial que non ofrece a menor dúbida.

     Hai quen non lle gusta esta denominación, pero ninguén nega que a presenza deste xénero nas librarías, nos medios e cun público emerxente que as le, é unha realidade.

     Podemos dicir, sen ningunha dúbida, que a calidade é algo patente nun bo número delas.

     As novelas gráficas (nós imos chamalas así) posúen unha evidente diversidade temática e estilística. Así o deixa claro o editorial deste monográfico de Peonza e estamos totalmente de acordo con esta afirmación.


      Nestes libros podemos atopar toda clase de temas: dende os problemas e conflitos sociais ata os políticos e persoais do noso tempo e do pasado.
E o xeito de presentalos ao lector pode ir da reportaxe periodística á investigación histórica, das crónicas autobiográficas ás reconstrucións colectivas.
Explica o editorial da revista moi ben estes aspectos,e fai fincapé “na pluralidade de estilos e propostas estéticas, non todas acertadas, pero en moitos casos innovadoras”.


      Neste número (o 110 de Peonza) coméntanse case un centenar de obras creadas e ambientadas en países diferentes dos cinco continentes.
Están representados autores/as de países tan diferentes como Cuba, Afganistán, Corea do Sur, Paquistán, Grecia, Groenlandia, Italia, Palestina, Marrocos, Ruanda, España, Tíbet, Vietnam, Turquía ou os Estados Unidos entre moitos outros. Así, unha obra por país ata 90.
A selección é ampla e variada. Dá unha visión moi rica das creacións gráficas que se están a producir neste ancho mundo. Isto indica a grande expansión a nivel internacional da novela gráfica e a gran difusión destas obras. Unha viaxe suxestiva polo planeta da narración gráfica.
Nas páxinas da revista encontramos artigos dunha calidade incontestable.
 
"Deogratias" (Jean -Philippe Stassen)

     Yexus, especialista e crítico de cómic, fálanos da evolución recente do cómic español dende diversos puntos de vista: o do artista, o do lector, o das empresas editoriais, o da consolidación cultural do medio, o das canles de venda, o dos formatos ou a repercusión nos medios de comunicación.

      Gerardo Vilchesescribe sobre a novela gráfica e o cómic de autor contemporáneo. Este especialista e crítico aclara o sentido da denominación do xénero a partir dun punto de vista expresivo e sitúaa no contexto da evolución da industria, dende unha perspectiva histórica, ademais de presentarnos unha ampla nómina dos autores máis salientables do fenómeno.

      

     Juan Gutiérrez Martínez-Conde, do Equipo Peonza, expón o contido do número e xustifica a decisión do equipo de redacción de dedicar este espazo a un fenómeno tan significativo coma o da novela gráfica no século XXI.

     Tras unha presentación ben argumentada, especialistas do xénero comentan esas noventa obras, engaden unha pequena biografía do guionista do título e do debuxante, se non é o mesmo, e acompañan estas liñas con senllas reproducións dalgunha páxina da obra.

     Unha marabilla.
     Un verdadeiro luxo.
     Unha guía de valor incalculable.

     Salientar, ademais, o artigo “Un silencio elocuente” do meu querido e admirado José Luis Polanco, no que puntualiza, a partir dunhas lúcidas palabras de Julio Ramón Ribeyro, que a tarefa dos creadores –xa sexan escritores, artistas, pensadores, poetas- é escrutar o misterio do noso ser, ordenar as pezas dispersas do complicado puzle, axudarnos a entender o mundo e a nós mesmos.

 
"La ciudad" (Frans Masereel)
Reflexións estas que se producen por mor dunhas imaxes que Polanco estaba mirando en “La ciudad” (1925) de Frans Masereel, un libro que é unha viaxe pola cidade; unha viaxe que vai mostrando ao lector as diferentes facianas da urbe: dende a ostentación das zonas ricas ata a sórdida negrura da miseria.
Un paseo por rúas e prazas, por teatros, museos, centros comerciais… da man do autor que nos empurra a pensar sobre a realidade da vida.
Atinado, coma sempre, José Luis.
 
Debuxo da mesma obra de Masereel
     Interesante, xaora, a entrevista de Juan Gutiérrez Martínez-Conde e Yexus, a un dos mellores debuxantes europeos, Rubén Pellejero, autor de libros coma “Aprendiz de detective”, “Blues et autres récits en couleur”, “Loup de Pluie” ou “Dieter Lumpen”, entre outros, e de quen son os debuxos que forman a Galeríada revista. Beleza para os sentidos.
 
Ilustración de Rubén Pellejero.
     Un número, este de Peonza, imprescindible para todos aqueles (que son moitos) seguidores deste xénero tan florecente e tan presente xa nas nosas vidas. Un número, dende logo, para saber máis e para gardar.

     Unha vez máis Peonza demostra a súa categoría como revista. Demostra os seus obxectivos cunha claridade evidente. Toda unha referencia para os que amamos a LIX.

     Unha verdadeira xoia.

                                                                                                           ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO
                                                                                                                                                    

ESCAPARATE POÉTICO (XLIV) Baldo Ramos

$
0
0









BALDO  RAMOS  (Celanova , 1971)


XV


agora penso no que está por vir,
ese oxímoron contra a intemperie,
Baldo Ramos
ese acubillo,
e confío na hora aprazada,
a que asenta os prolegómenos da madurez.

debuxo por dentro as pregas dun corpo concibido
entre o mar de fóra e os areais de outubro.

o sangue escorrenta as mareas.

o salitre avinagra a tarde
mentres os fluídos do medo
infectan a ferida.





XIX


non pretendo chegar a ningures.

abóndame con estar de camiño.

penso no remate deste poema.

deixalo aberto é sementar a terra que nos roubaron,
confiar na resposta vda cicatriz.
 



XXII menos I



abrín o libro polo corpo exhausto.

lin nas súas pregas a lección dos afectos.

descendín ata a luz primeira
e comprendín as escaleiras da dor que se inflama
no pracer da fecundidade.

a páxina da desaparición estaba en branco
para acoller o poema.

as túas mans entraban na verdade que non se escribe.

e fun libre por primeira vez
mentres facía da conciencia da morte
un pretexto para empezar de novo.









(Do libro Cartografía do exilio. Accésit do Premio de Poesía Miguel González Garcés. 2014. Deputación da Coruña).

OS MURMURIOS DO can CAN ( 4 )

$
0
0


 
      Ten frío o can Can, e está abraiado por non coller a gripe con tanta xente con catarreiras ao seu redor.
     Chíscame un ollo cando escoita que onte me bañei na praia. Treme ao saber que a auga estaba a 11.3 graos. Di que son moi valente, pero eu sei moi ben que pensa que ando bastante tolo.
     Dígolle que estou a ler a Henry James e que merquei un volume de contos de amor vitorianos que vén de publicar Alba Editorial. Pon a face un pouco rara. Como se non o acabase de crer. Non lle fago caso. Coméntolle que acabo de recibir dúas novidades da colección “Fóra de xogo” (Edicións Xerais) asinadas por dous escritores importantes: Silvestre Gómez Xurxo (“De cristal”) e Marcos Calveiro (“As palabras poden matar”).  Alédaselle o rostro. Nótaselle que ten ganas de lelas. Paciencia. Primeiro son eu.
    
      

     Daquela, tras aceptar a espera, o can Can comeza a dicirme que…

      
     … a el , coma a Mariano Coronas, tamén lle dá moita rabia que ao elemento ese, o tal Nicolás, a prensa o chame “El pequeño Nicolás”. E quere aclarar, coas palabras de Mariano, que “O pequeno Nicolás” é a tradución de “Le petit Nicolas”, esa marabillosa serie de libros infantís escritos polo escritor e guionista francés René Goscinny, que ilustrou o gran Jean-Jacques Sempé. Di que chamar así a ese personaxe vomitivo, introducido na gorida desa panda de persoeiros da corrupción e a mentira política é un ataque á cultura e á literatura para nenos e maiores. Doulle a razón. Dá noxo.

     
Yolanda Castaño

       lle  encanta a edición bilingüe, editada por Visor, do poemario “A segunda lingua” de  Yolanda Castaño. Que lle chamou a atención o poema “A poesía é unha  lingua minorizada” e comenzou a recitarme:

Comezaría polo espesor. A súa acidez, o seu ph.
Camiña igual ca unha muller:
entre o masacre do invisible
e o campo de concentración da visibilidade.

Ladra estilo e final,
unha épica hospitalaria.

No poema a linguaxe
faise ouvidos xordos a si mesma,nel as palabras amplían
o seu círculo de amizades.

Hai que masturbar o abecedario
ata que balbuza cousas
aparentemente inconexas.

Caixa de cambios da fala,
acenos doutra orde.
O sorriso do mosquito dentro da pedra de ámbar.

Non se trata de que non comprendas árabe.
non entendes

poesía.

Eu escoito e gozo de tan intenso poema.
    

      
Rosa Huertas
     
     …  foi marabilloso para el descubrir a Rosa Huertas, esa magnífica escritora madrileña, autora de libros tan suxestivos como “Mala luna”, “Tuerto, maldito y enamorado”  ou “El blog de Cyrano”, entre outros. Concretamente, con este último, acabado de ler, gozou da boa literatura para mozos e mozas unha vez  máis. Chámalle a atención o estilo literario da novelista, doutora en Ciencias da Información e licenciada en Filoloxía Hispánica. Un estilo que mestura autobiografía, referencias literarias ou artísticas coa realidade e, mesmo, a fantasía. 
    Literatura intensa e chea de emoción dunha muller sensible e apaixonada da palabra literaria.  Unha autora que se está a converter nun referente indiscutible da LIX. 
    Ler as súas novelas resulta un pracer evidente.

      

     
     … leu o libro, magnífica edición de Antonio Reigosa, “Galicia Encantada. O País das mil e unha fantasías” (Edicións Xerais). Segundo el, e créollo, aprendeu moito da literatura de tradición oral do noso país. E pasouno moi ben entre mouras, encantamentos, pozas máxicas, penedos, xogos, cocos e monstros, augas, festas…. e grazas a el xa sabe cando debe cortar o pelo.  
  
     Río en voz alta. Non lle parece moi ben e dime:

- “Pois hai que facelo cando a lúa está no cuarto minguante. Deste xeito medra máis amodo e podemos tardar máis tempo en volver pasar polo salón de peiteado”.

   


     Está que non para . Déixame moi clariño que  este libro vén sendo unha parte dos textos que foron aparecendo na web do mesmo nome. 
  


Unha web que celebra dez anos de existencia. Fágome o parvo. Fago que non o sabía e, deste xeito, fica satisfeito.
     Ai, meu pobre!

   

      … cantou moitas cancións co disco quíntuple de Joaquín Díaz, folclorista moi  recoñecido, que recompilou  panxoliñas, romances, cantigas e contos  nun entrañable  disco: “ 100 Canciones y Cuentos Infantiles”.  Un tesouro que debe estar nos fogares para cantar e coñecer ese corpus literario-musical tan significativo.
       
     E púxose moi ledo a acompañar a voz de Joaquín Díaz  nesta canción.  A verdade é que o dúo estaba algo descompensado pero sentíase eufórico:

Arroyo claró,
fuente serená,
quién te lavó el pañuelo
saber quisierá.
Me lo ha lavadó
una serraná
a la orilla del río
que corre el aguá.
Una te lavá
y otra la tiendé.
Una le tira en rosas
y otra en clavelés.



      
     …que foi ao cine cunha cadela amiga, hai pouco tempo,  para ver unha película da que falaba moita xente. Tiña medo de que o defraudase. Non foi así. “Boyhood” chegoulle ben dentro. Un drama filmado ao longo de 12 anos (2002-2013), en 39 días de rodaxe. Unha viaxe íntima polas canles eufóricas da nenez, os cambios co paso do tempo  e a visión curiosa e  incisiva dunha familia moderna. A historia de  Mason (Ellar Coltrane) dende os seis anos, poboada de trocos, avances, amores, desilusións, medos etc. Todo en tempo real.
      


     Estou de acordo con Can. Unha película orixinal e cativadora. Gran Richard Linklater, o director, de quen recomendamos a triloxía : “Antes do amencer”, “Antes da atardecida” e “Antes do anoitecer”.



      
     

   …que descubriu comigo a Fabio Morábito, nacido en 1955 en Alexandría, de pais italianos, que viviu en Italia e é mexicano de adopción.
Fabio Morábito.
Que lle gusta moito, tanto a súa poesía coma os relatos.  Lemos xuntos a antoloxía poética “Ventanas encendidas” (Visor. 2012). E agardou a que eu rematase  os seus oitenta e catro relatos breves, irónicos e cun fino humor contidos no volume editado por Sexto Piso, que leva por nome “ El idioma materno “.  Textos lúcidos, ben escritos, intelixentes que, sendo inclasificables, mesturan autobiografía coas complicadas relacións entre linguaxe, escritura e mundo. Como escribiu un crítico literario: “Un libro sobre a orixe da vocación literaria”.


     Daquela, volvendo á súa poesía, recitamos en conxunto este poema:

¿ POR QUÉ si digo pájaro
me enciendo
y cuando digo ave me intimido?
Digo pájaros y pienso
en vuelos cortos,
no en migraciones,
en los esfuerzos para hacerse un nido;
digo pájaro y me embosco,
me enarbolo
y me ensombrezco,
y al decir ave me remonto,
pierdo la sombra y subo,
subo,
y solo la curvatura de la tierra,
que no siento,
corrige
este elevarme sin descanso, traduciendo
el ave que hay en mí en un pájaro
que busca, en otro clima, un árbol.


      
     Sentímonos ben a gusto. Estamos relaxados.  Pregúntame cal foi o último libro que merquei na miña visita á libraría. Dígolle que un poemario de Baldo Ramos que, ao follealo, me pareceu interesante. Chámase  “Cartografía do exilio”, foi accésit do “Premio de Poesía Miguel González Garcés. 2014 (Deputación da Coruña) e di cousas coma estas:
     

      ( …)  hai poetas que abren as portas cando escriben
                e hai poetas que rebentan as bisagras dos accesos.

                convocan os labirintos da incomprensión.
       
                inútil escribir sobre o presente
                se non abonda con deixar de aparentar
                os símbolos da amnesia.

                lembrar é un xeito de escribir anticipadamente sen empregar palabras.

               antes de que as palabras impoñan un novo aprazamento (…)


   Fermosos versos que penetran ben dentro de min. Poñereime a lelo xa.

     O can Can asente. Permanece un chisco en silencio e dime cunha autoridade que roza a esixencia: “Dedícalle unha canción de Kiko Veneno aos meus amigos Juan, Lurdes, Alba e Susi”.
     Fágolle caso e escollo “Joselito”. Kiko canta en vivo.
     E Can sorrí e comeza a bailar.
     
                                                "Joselito". KIKO VENENO

                  Un caso!



O DÍA DE ROSALÍA QUE HA DE SER "TODOS OS DÍAS".

$
0
0
      

   Hoxe, día 24 de febreiro, celébrase o "Día de Rosalía",


   cando se cumpren 178 do nacemento da nosa insigne poeta.

     Un día para seguir amando a Rosalía.

     Para que a súa figura estea presente acotío na memoria 

colectiva deste pobo galego, tan necesitado de guías sociais e 

literarias.

     Para ter ben clara a necesidade de que a súa palabra nos siga

unindo ao espírito loitador, de denuncia, de olor a chuvia e a 

verde, a gris e a negro, a liberdade e sufrimento que conteñen 

os seus versos. 

Uns versos que son, por riba de todo, versos que 

nos falan, ás veces ao oído, e outras veces en voz alta. Que 

enriquecen a literatura e que nos conducen a horizontes 

despexados de néboas malignas.


     Porque a súa poesía é grande. Porque é próxima. Porque é 

alimento. Porque evoca desexos. Porque dá forza para seguir 

vivindo.

E non hai mellor homenaxe, a única homenaxe que podemos 

facer á súa memoria que seguir léndoa. 

Que a nosa voz, coa súa voz, súa voz atrone en cada punto da 

nosa xeografía.
Lendo a Rosalía na Universidade de Tennessee en Martin (EE.UU.)

     Si, LER A ROSALÍA debe converterse nun feliz costume. 

Nun hábito que dure os trescentos sesenta e cinco días do ano. 

  Trescentos sesenta e cinco poemas. Trescentas sesenta e cinco 

rosas. Trescentos sesenta e cinco aloumiños líricos.


     


     E para celebrar este día, "Versos e aloumiños" presenta aquí un

longo e emocionante poema da nosa admirada Xohana Torres, 

contido no libro "Daquelas que cantan... Rosalía na palabra de

once escritoras galegas".

Xohana Torres
   Amémola. Leámola. Emocionémonos coa palabra de Rosalía
   non este fermoso poema, Ti es para min esa barca... de Xohana Torres:




Ti es para min isa barca que lembra
toda a presencia de madeiras náufragas,
que vive infinda unha traxedia líquida
de peiraos sen panos e sen peixes.
   Sedenta como un mar
   e no teu mar afogada.

 




Ti es para min un pobo pequeniño
de vieiros sen cumes, sen riadas,
mergullando no seo, case morto
unha virxe canción, inimitable.
   Sedenta como un mar
   e no teu mar afogada.


 
Ti es para min unha callada piña
de moitas primaveras agardadas
onde xogaron anxos,
onde vibraron alas sen movelas.
   Sedenta como un mar
   e no teu mar afogada.


 
Ti es para min a historia da meniña
que iba soñando praias
hasta que deu marea a un ben triste mañá.
   Sedenta como un mar
   e no teu mar afogada.


Ti es para min o lombo dunha sombra
onde todo resulta preguntado
e os pasos das persoas faise lene...
   Sedenta coma un mar
   e no teu mar afogada.


¡Ti es para min a terra dunha tumba
cumpridamente limpia de pisadas!

     Quero rematar cunha pequena homenaxe pola miña parte.




    Este poema meu, escrito xa hai tempo, que figura no poemario "Caderno de fume".


Unha lembranza a Rosalía
que oía tocar estas campanas.


As campás de Bastabales
Igrexa de San Xulián de Bastavales
están a repenicar;
sinto que tocan tristeiras,
eu non as quero escoitar.

Soan e soan ao lonxe
e non me quero achegar,
porque me falan de amores
que xa non quero lembrar.

Son badaladas queixosas
as que están a resoar;
tinguen o ceo de negro,
sombras de amor e de amar.  




Escoitemos agora a Amancio Prada cantando a Rosalía de Castro.






   
                                                                                ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

PERCORRENDO A SENDA DAS PALABRAS DA MAN DE MARIANO CORONAS.

$
0
0


Mariano e Mercè. Innumerables recoñecementos.

    Falei del hai case un ano na sección “A luz das palabras” deste blog-revista, con ocasión dun dos seus magníficos textos co que nos agasallou.
    
     Agora está xubilado. Xa o precisaba, porque Mariano Coronas Cabrero gastou toda a súa vida na docencia. Foi un mestre exemplar. Segue a selo. Esas cousas non prescriben.
      
     Recibo “El Gurrión”, a revista que dirixe e que leva 34 anos alumando conciencias e tecendo ilusións e lembranzas, mentres escribo estas liñas. Encántame lela. Hai nela un perfume natural e afectivo de amor á terra que me engaiola. E sentes o espírito deste home aberto, innovador, punxente,amante da natureza en cada unha das súas páxinas.
   Porque Mariano Coronas abre canles en todas as direccións que leven o ser humano a ser máis libre e máis auténtico. El é así. Intelixente, aberto, afectivo e, tamén, duro e crítico con todos eses feitos e todas as persoas que coutan liberdades e soños. Aí, con todo iso, é intransixente. Por iso o admiro. Por iso o quero.
    

      Ben, pois hai unhas datas recibín o segundo caderno de “Cuadernos de Macoca”. Leva por título “La senda de las palabras” (Nueve columnas).  Nove columnas que nacen do convite que lle fixo en 2011 Jaume Carbonell ( daquela director da revista Cuadernos de pedagogía) para que en nove números da publicación que sairían ao longo de 2012 houbese un texto del. Aceptou o reto e cumpridamente foi enviando, unha tras outra, as columnas solicitadas (2.455 caracteres ou 35 liñas). Escribiu en liberdade. Un reto que aceptou con agrado e que enriqueceu a revista, xa de por si imprescindible no eido da educación.
    
      Reuniu neste segundo caderno as súas colaboracións: “un territorio común onde se xuntan as ideas e as palabras, para celebrar aquel convite e para agasallárllelas ás amizades e a quen lle poida interesar”, explica.
     
      Eu vin o ceo aberto.
      
     Púxenme en contacto con el. E tan xeneroso coma sempre deume o permiso para publicar o que quixese. Fenomenal! Temos neste caderno auténticas alfaias pedagóxicas, que iremos publicando pouco a pouco.
    
     Unha sorte, mestre!
     
     E vós, lectores e lectoras de Versos e aloumiños, a gozar, a aprender e a tomar nota de tan sabias palabras.

     Grazas, amigo.







LA MANO QUE ESCRIBE

                                                                                       MARIANO CORONAS CABRERO

Hablaba en el texto anterior de animar a leer y no hice ninguna mención –pero sí lo hago en esta ocasión- a la relación existente entre lectura y escritura.

     Si leemos declaraciones, autobiografías, entrevistas, etc. con escritores y escritoras, la mayor parte se confiesan lectores convulsos o empedernidos, e incluso en muchos casos, ante la disyuntiva de tener que elegir entre no volver a escribir o no volver a leer nunca más, un alto número, tal como nos cuenta Rosa Montero en su libro El amor de mi vida, elegirán seguir leyendo. En todo caso, parece innegable que el bagaje lector de un escritor puede ser un depósito fértil del que podrán brotar nuevas historias, con el que construirá nuevos mundos imaginarios…

     Si nos trasladamos a la escuela o al instituto, podemos aplicar una estrategia parecida. Animamos a leer, leemos en voz alta, ofrecemos libros y lecturas… y sugerimos que se escriba. Para ello, mejor proponer asuntos que tenían sentido; mejor proponer estrategias diferentes; mejor diversificar los soportes de escritura; mejor realzar acompañamientos razonables y ofrecer modelos… En todo caso, no descuidar esa relación entre lecturas y escritura o viceversa, porque aunque tengamos claro que no todos serán lectores, ni todos acabarán escribiendo novelas, sí podemos convenir en que ambas cuestiones pueden tener un desarrollo paralelo, razonable y amable en las aulas.


     Fomentar la escritura exige, además, tener innumerables matices y puede ser animada desde distintos ángulos: escribimos reflexiones sobre nuestras vivencia y trabajo; escribimos poemas y textos libres; escribimos informes sobre pequeños trabajos de investigación; escribimos cartas, extendiendo los afectos, dibujando las palabras y pensando en la persona destinataria de las mismas; escribimos sobre las lecturas realizadas; sobre algunas noticias que nos van llamando la atención; escribimos para realizar un trabajo de recopilación etnográfica; escribimos para desarrollar propuestas que contengan presupuestos de miedo, humor, amor, misterio, aventura… Escribimos en papel y escribimos en los soportes electrónicos o digitales que tenemos a nuestro alcance: blogs, Webs, e-mail… La expresión escrita debe cuidarse e implementarse porque es una potencialidad que merece ser desarrollada y porque es una posibilidad de relación y comunicación con nuestros semejantes. Por eso, la mano que reciba un libro será también la mano que escriba…




             

Viewing all 1128 articles
Browse latest View live